آموزش مهارتهای اجتماعی

تغییر دادن خود ساده نیست اما ممكن است.اطلاعاتی به شما می‌دهیم، به نمونه‌هایی اشاره می‌كنیم و آنگاه روشهایی را به شما معرفی می‌كنیم كه با رعایت آنها امید آن است كه احساس رضایت بیشتری از خود و زندگیتان داشته باشید. از آنجائی كه بسیاری از رنجشها، اضطرابها و خشم‌های ما ناشی از روابطمان با دیگران است به نظر می‌رسد كه آموزش مهارتهای اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز زندگی توام با رضایت باشد.
● هدف از آموزش مهارتهای اجتماعی :
فرد بتواند رفتار، افكار و احساسات خود را بشناسد و شیوه‌هایی را پیاده كند كه باعث راحت‌تر شدن برقراری ارتباط با دیگران شود.
▪ مهارتهای اجتماعی شامل :
با توجه به گستردگی موضوع، آموزش را از اجزاء مهارت شروع می‌كنیم، به كار بردن هر یك از این مهارت‌ها مقدمه‌ یك ارتباط خوب و رضایتمند است.
الف) رفتارهای غیركلامی:
آگاهی از جنبه‌های غیركلامی ارتباط به ما كمك می‌كند تا در تفسیر نشانه‌ها مهارت بیشتری پیدا كنیم و برداشتهای دیگران را بهتر كنترل كنیم. برخی از رفتارهای غیركلامی عبارتند از:
۱) ارتباط جسمی :
تماس مودبانه بخصوص دست دادن این پیام را می‌رساند كه تاكید ما بر رابطه با فرد مخاطب است نه بر تفاوتهایی كه با او داریم و این موجب می‌شود كه طرفین گفتگو احساس برابری كنند و احساس نكنند كه از موقعیت پائین‌تری نسبت به شخص مقابلشان برخوردارند.
۲) ارتباط چشمی:
برقراری ارتباط چشمی گاهی برای شروع ارتباط ضروری است. این رفتار در هنگام گفتگو می‌تواند نشانه توجه، علاقه و درگیری باشد. در حین گفتگو اگر مستقیما به چشمان كسی كه با او حرف می‌زنید نگاه كنید، می‌توانید صمیمی بودن خود را به او انتقال دهید اما اگر هنگام گفتگو با اشخاص به جای دیگر خیره شوید نامطمئن بودن خود را القاء كرده‌اید و اگر بیش از اندازه به چشمان او نگاه كنید احتمالا احساس بدی پیدا می‌كند و به این نتیجه می‌رسد كه او را زیر حمله قرار داده‌اید. نگاه كردن بی‌وقفه به چشمان مخاطب نه درست است و نه ضرورت دارد. وقتی با دیگران حرف می‌زنید به حالتهای نگاه‌های خود دقت كنید و بكوشید كه به تدریج از نگاه‌های خود استفاده بهتری كنید.نگاه كردن آرام و پیوسته، و گاه برگرفتن این نگاه به گفتگو حالت مشخص‌تر و دوستانه‌تری می‌دهد و بر صمیمیت و احترام و صراحت سخن می‌افزاید. به طور كلی عدم ارتباط چشمی باعث تضعیف یا قطع سریع ارتباط می‌شود.
۳) حالت بدن:
به هنگام گفتگوی اشخاص با یكدیگر به طرز ایستادن و نشستن آنها دقیق شوید. بسیاری از اشخاص در هنگام صحبت با مخاطب خود بدنشان را از او دور می‌كنند و اشخاصی كه با حالت نشسته با هم حرف می‌زنند تنها سرهایشان به سمت یكدیگر متمایل است.
این بار هنگام صحبت با دیگران دقت كنید تا بدانید كه وقتی تنه شما كمی به سمت مخاطب شما نزدیك می‌شود بر صمیمیت گفتگوی شما تا چه حد اضافه می‌شود. اگر یك فرد بالغ هنگام صحبت با یك كودك كم‌سال به سوی او خم شود و از تفاوت قدی خود و آن كودك بكاهد، در برقراری ارتباط با او تغییر قابل ملاحظه‌ای ایجاد می‌شود، بنابراین به طور كلی می‌توان گفت به هنگام گفتگو با فرد مورد نظر خود اگر هر دو نشسته و یا ایستاده باشند ارتباط بهتری در این گفتگو ایجاد می‌شود تا اینكه یكی از طرفین نشسته و دیگری ایستاده باشد. در عین حال وقتی با فردی صحبت می‌كنید جهت شما كاملا رو به طرف او باشد.
۴) تكان‌دادن سر:
تكان دادن سر به معنای «آهان»، «بله» و «درسته» می‌باشد. این نشانه‌ها همگی علامت توجه ما به گفته‌های طرف مقابل هستند. حركات سر می‌تواند نشانه احساسات ما باشد برای مثال ما با كج‌كردن سر به یك طرف علاقه‌مندی خود را نسبت به حرفهای طرف مقابل ابراز می‌كنیم. پائین انداختن سر می‌تواند نشانه غمگینی و گاهی عدم تائید حرف دیگران باشد. به طور كلی ما با تكان دادن سر تمایلمان را به ادامه صحبت مخاطب نشان می‌دهیم.
۵) حالات چهره:
چهره اطلاعات فراوانی در خصوص حالات هیجانی دیگران به ما می‌دهد. هر هیجانی در ناحیه خاصی از صورت ظاهر می‌شود. در هنگام خشم ابروها را پائین می‌بریم، بالا كشیدن یك یا هر دو ابرو می‌تواند نشانه تعجب یا نگرانی باشد برای اینكه دقیقا متوجه شویم، لازم است موضوع صحبت و موقعیتی كه در آن گفتگو می‌شود را نیز در نظر بگیریم. در هنگام عصبانیت لبها را روی هم می‌فشاریم و در هنگام غم و اضطراب لبها را جمع می‌كنیم. خمیازه كشیدن به معنای خستگی است. لبخند علاوه بر اینكه مهربانی و تفاهم را منتقل می‌سازد، گاهی ممكن است نشانه تحقیر و تمسخر باشد، تعبیر آن بستگی به ویژگی‌های محیط مثل رفتارهای دیگر فرد، در حین گفتگو دارد.
۶) ژست:
ژست شامل حركات ظریف برخی از بخش‌های بدن مثل حركات دست‌ها، بازوها و صورت است. وقتی از ژستها استفاده می‌كنیم موضوع صحبتمان قابل فهم‌تر است. با حركات دست در حین صحبت می‌توانیم حالات هیجانی را هم منتقل سازیم مثلا شخصی كه مدام دستهایش را به هم می‌پیچد، با ساعت و یا لبه‌های لباسش بازی می‌كند در واقع حالت درونی اضطراب را نشان می‌دهد. در جدول زیر حركات خاصی كه به طور روزمره مورد استفاده‌اند و معنای خاصی دارند، نوشته شده است.
ژست/ استنباط دیگران
نشان‌دادن مشت‌های گره كرده /عصبانیت
بالا انداختن شانه /بی‌اطلاعی
این پا آن پا كردن /بی‌قراری
مالیدن چشم‌ها /خستگی
بالا بردن كف دست و به سمت جلو /توقف، صبر كردن
كف زدن (تند) /تائید
كف زدن (آرام) /عدم تائید
▪ قدم به قدم :
بسیار خوب، تا اینجا با مهارتهای غیركلامی آشنا شدید، با این كار شما اولین قدم آموزش را برداشته‌اید.
ـ حال نوبت آن است كه خود را ارزیابی كنید، یعنی دقیقا به رفتارهای غیركلامی خود دقت كنید تا متوجه شوید در كدامیك از این رفتارها نیاز به تمرین بیشتری دارید.
ـ به اشخاصی كه فكر می‌كنید در مهارتهای غیركلامی خوب عمل می‌كنند دقت كنید و ببینید كه آنها چگونه از این مهارتها در رفتار خود استفاده می‌كنند.
ـ اگر می‌دانید كه رفتار مناسب كدام است در ذهن خود تصور كنید كه در حال استفاده از این مهارتها هستید.
ـ كم كم در حضور دیگران این رفتارها را به كار ببرید و توجه كنید كه چگونه رفتار كرده‌اید و نتیجه این رفتارتان چه بوده است.
ـ در ابتدای شروع ممكن است احساس كنید كه فایده‌ای نداشته، اما ناامید نشوید، شما در ابتدای راه هستید، دوباره رفتار خود را بررسی كنید، فراموش نكنید در اثر تمرین پیوسته می‌توانید به نتیجه دلخواه برسید.
ـ اگر به این نتیجه رسیدید استفاده از این مهارتها برایتان سخت است عجله نكنید و از موردی كه فكر می‌كنید برایتان راحت‌تر است شروع كنید. بنابراین بهتر است ابتدا روی یك مهارت متمركز شوید، مثلا ممكن است ارتباط چشمی برایتان آسان نباشد، اما سر تكان دادن برایتان راحت‌تر باشد، بنابراین می‌توانید ابتدا با سر تكان دادن شروع كنید، بعد از اینكه احساس كردید در این رفتار غیركلامی كمی پیشرفت كرده‌اید كم كم رفتارهای بعدی را هم شروع كنید.
ـ ممكن است شما بگوئید این مهارتها ساده است و همه به طور روزمره این مهارتها را بكار می‌برند اما اگر خوب دقت كنید می‌بینید كه در استفاده از برخی از این مهارتها نیاز است كه تجدید نظر كنید و برای ارتباط بهتر با دیگران تغییراتی در جهت بهبودی این رفتارها ایجاد كنید.
ـ یادتان باشد كه بدون تمرین كردن نمی‌توانید به هدف خود برسید.

كتابهایی كه جهت اطلاعات بیشتر می‌توانید به آنها مراجعه كنید :
روانشناسی تعامل اجتماعی (رفتار میان فردی)،
تالیف: جوزف، پی. فرگاس، ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت
مهارتهای اجتماعی در ارتباطات میان فردی ،
تالیف : اون هارجی، كریستین ساندرز و دیوید دیكسون، ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت
نویسندگان :مونا فدایی / زهره کریمی

منبع : خانه روانشناسان امروز