دوستان مصلحتی

كشورهای گروه هشت كه در واقع به دلیل اشتراك منافع سیاسی، اقتصادی و نظامی در عین رقابت و گاهی دشمنی و زمانی رفاقت های مصلحتی دارند، همه ساله در یكی از كاخ های موجود در یكی از این كشورها اجتماع می كنند. آنهایی كه منافع مشترك اقتصادی و نظامی دارند، آن دسته از اعضای ناتو و اتحادیه اروپا هستند مانند فرانسه، انگلیس، ایتالیا و آلمان فدرال و بالاخره مملكت وسیعی كه عضو این گروه است و با سایر اعضای هشتگانه، تضاد منافع اقتصادی و نظامی دارد، فدراسیون روسیه (اتحاد شوروی سابق) است. دو كشور بزرگ نیم كره غربی یعنی ایالات متحده آمریكا و كانادا از كشورهای بزرگ عضو ناتو و در واقع از متحدان فراآتلانتیكی اروپا هستند كه عضو گروه هشت قدرت صنعتی هستند. رهبران این كشورها در سی ودومین گردهمایی قدرت های صنعتی در سن پترزبورگ در ۱۵ ژوئیه ۲۰۰۶ به مدت سه روز در كاخ كنستانتین گفت وگو می كنند. شهر سن پترزبورگ را كه پطركبیر در سه قرن پیش بنا كرد، درباره آن گفت كه این شهر پنجره ای رو به غرب است. او نمی دانست كه بعد از ۳۲۶ سال در شهری كه او ساخته، سران قدرتمند غرب مهمان روسیه خواهند بود. هشت قدرت صنعتی در جریان یك چانه زنی سه روزه سعی بر آن دارند تا منافعشان تامین شود. چون هدف غایی سیاست و عمل مردان سیاسی تامین منافع از هر راه و به هر شكلی است. این رهبران مانند همه گردهمایی های بین المللی، پس از اجتماع كردن در یك سالن مجلل كه مزین به پرچم این كشورها است به یكدیگر لبخند می زنند، از آن نوع لبخندهایی كه ماكیاول در پانصد سال پیش به سیاستمداران توصیه كرده و بعد از تعارفات سیاسی كه یك عمل روتین و متداول بین دیپلمات ها است، در مقابل دوربین خبرنگاران رسانه های گروهی جهان، دست یكدیگر را به گرمی می فشارند و پس از مرخص كردن خبرنگاران و فیلمبرداران تحت نظر مامورین حفاظتی و امنیتی، در پشت در های بسته، مذاكراتی كه همراه با چانه زدن هایی كه تا حدودی جنبه پرخاشگری یا انتقادهای محترمانه دارد، درباره مسائل مورد نظر كشورشان صحبت می كنند. بده و بستان ها و امتیاز دادن های متقابلی كه انجام می شود، بعداً آثار خود را در عرصه سیاسی و بین المللی نشان می دهد. هم چنانكه بعد از كنگره وین ۱۸۱۵ نمایندگان اتریش، روسیه، پروس و انگلستان طی اجلاسیه محرمانه مرزهای اروپا را تغییر دادند و حدود مرز فرانسه را به دوران قبل از ناپلئون رسانیدند.
یا آن كه در جریان كنفرانس برلین در ،۱۸۸۴ بیسمارك صدراعظم آلمان كه به صدراعظم آهنین معروف شده بود و همواره می گفت كه حرف حق را باید از دهانه توپ شنید، نقش داور بزرگی را بازی كرد و مستعمرات آفریقایی را بین اروپائیان طوری تقسیم كرد كه بخش عمده ای از كنگو كه معادن مس و الماس داشت به لئوپولد پادشاه بلژیك رسید كه با خانواده امپراتور آلمان خویشاوندی داشت و بخش وسیعی از قاره آفریقا را نیز نصیب آلمان كرد كه بعد از شكست آلمان در جنگ جهانی اول مطابق نشست های محرمانه ورسای بین فرانسه و انگلستان تقسیم شد. آن طور كه اوضاع و احوال سیاسی بین المللی در وضعیت كنونی نشان می دهد همه ناظران بر این عقیده اند كه سران گروه هشت در موارد زیر به چانه زنی پرداخته و در صورت عدم توفیق در خواسته های خود، این چانه زنی ها را به جلسات آینده موكول خواهند كرد.
● مسائل اجلاسیه سی و دوم
از آنجا كه نمایندگان كشورهای پنج عضو دائم شورای امنیت به اتفاق آلمان (۱+۵) در ۱۲ ژوئیه ۲۰۰۶ در اجلاس پاریس، توصیه كرده بودند كه جمهوری اسلامی ایران، غنی كردن اورانیوم را معلق سازد و در جریان سفر جورج بوش به آلمان فدرال و ملاقات با مركل صدراعظم آن كشور بر این موضوع تاكید مجدد شد. بعد از این دیدار، رئیس جمهور آمریكا برای زمینه سازی در مورد همراه ساختن پوتین رهبر روسیه با سیاست های آمریكا در مورد مسئله اتمی ایران و كره شمالی و سایر موارد، در ۱۴ ژوئیه ۲۰۰۶ یعنی یك روز قبل از افتتاح رسمی كنفرانس و سن پترزبورگ رفت. بر همه ناظران سیاسی مسلم شده كه یكی از مسائل مطروحه در این اجلاسیه بررسی مسئله اتمی ایران با توجه به پیشنهاد هسته ای بوش به پوتین در برابر قطع همكاری هسته ای با ایران و مسئله دیگر لغو برنامه های موشكی و اتمی كره شمالی در برابر اعطای امتیازات اقتصادی به این كشور است. به غیر از موارد فوق، موضوع تجارت جهانی و عضویت فدراسیون روسیه در سازمان تجارت جهانی مذاكره درباره محیط زیست به موازات خطراتی كه بیماری ایدز بشر قرن بیست و یكم را تهدید می كند و چنانچه وقت كنفرانس اجازه دهد به بررسی بحران محیط زیست پرداخته خواهد شد. چون در جریان كنفرانس كیوتو در ژاپن به سال ،۱۹۹۷ كشورهای در حال توسعه قطعنامه ای را ارائه دادند كه طبق آن تا سال ۲۰۰۸ میزان گازهای گلخانه ای (Green House Gases) یعنی آلاینده هایی كه فضای كره زمین را گرم می كند نسبت به سال ۱۹۹۰ بایستی به میزان پنج درصد كاهش یابد.
اما جورج بوش وقتی كه به ریاست جمهوری رسید، اظهار داشت كه ایالات متحده مصوبات كنفرانس كیوتو را در مورد ایالات متحده قبول ندارد. (ایالات متحده ۲۵ درصد گازهای گرم كننده اتمسفر زمین را تولید می كند). جورج بوش در یك كنفرانس مطبوعاتی در این مورد گفت كه كاهش گازهای گلخانه ای و گازهایی كه جو زمین را گرم می كند، متضمن تعطیل كردن پاره ای از كارخانجات صنعتی این كشور است كه از آنها گازهای دی اكسیدكربن متصاعد می شوند، به ضرر اقتصاد و صنعت ایالات متحده است. در جریان كنفرانس پانزده كشور عضو اتحادیه اروپا در شهر «گوتبورگ» (Goteborg) سوئد كه در ۲۰۰۱ در حضور جورج بوش تشكیل شد، بار دیگر ایالات متحده از قبول قطعنامه كنفرانس كیوتو خودداری كرد. از این رهگذر تا حدودی بین ایالات متحده و كشورهای اروپایی نوعی واگرایی در حد ضعیف ایجاد شد. به غیر از موارد فوق بحران و عدم امنیت جهانی انرژی نیز از موضوعاتی است كه بایستی درباره آن تصمیم گیری شود به ویژه آن كه روسیه در سال گذشته صدور گاز خود را به گرجستان و اوكراین قطع كرد. مهمترین مسئله كه برای روسیه جنبه حیاتی دارد نزدیك شدن ناتو به مرزهای اصلی روسیه و نفوذ آمریكا در كشورهای آسیای میانه و قفقاز است كه در واقع حریم امنیتی روسیه محسوب می شوند.
از جانب دیگر تجاوز اسرائیل به لبنان هم در مسئله تصمیم گیری پایان كنفرانس بی تاثیر نخواهد بود و اختلافاتی را به وجود خواهد آورد. مسئله تروریسم در عراق و منطقه چچن و ماوراء قفقاز با آن كه مورد توجه دو كشور روسیه و آمریكا است ولی اشغال عراق و استمرار آن توسط ایالات متحده و انگلستان از جانب پوتین به عنوان فاكتوری كه بتواند دموكراسی را در عراق ایجاد كند مورد قبول روسیه نیست زیرا پوتین در جریان مصاحبه مطبوعاتی در بامداد روز ۱۵ ژوئیه كه در حضور جورج بوش برگزار شد پیاده شدن دموكراسی به سبك عراق كه در نتیجه اشغال آن كشور به زعم آمریكا حاصل خواهد شد مورد قبول پوتین نیست ضمناً پوتین اظهار امیدواری كرد كه مسئله هسته ای ایران با توافق با آمریكا به صورت مسالمت آمیز حل شود.
به علت اهمیت این كنفرانس كه بیشتر وقت خود را مصرف مسائل ایران و كره شمالی می كند، رهبرانی از اتحادیه اروپا، آژانس بین المللی انرژی اتمی و جمهوری خلق چین كه چهارمین قدرت اقتصادی جهان است كه بیش از یك میلیارد جمعیت دارد و بالقوه جزء قدرت های صنعتی و اقتصادی است و می تواند كاندیدای عضویت در گروه هشت شده و این جرگه اقتصادی سیاسی را به گروه ۹ تبدیل كند. هندوستان، فنلاند و برزیل و همچنین كوفی عنان دبیركل سازمان ملل متحد در این اجلاسیه حضور دارند. مردم صلح دوست دنیا، چشم به این كنفرانس و قطعنامه آن دوخته اند زیرا ایجاد این اجلاس بزرگترین رویداد سیاسی جهان بعد از فروپاشی اتحاد شوروی سابق است و پوتین به عنوان رهبر دوره ای این اجلاسیه است و هر تصمیمی كه گرفته شود، مردم جهان، نقش ولادیمیر پوتین را به وضوح در آن مشاهده خواهند كرد.
ضمناً ناگفته نماند كه ژاپن، آلمان و هندوستان از جمله كشورهایی هستند كه می خواهند با توافق دیگر كشورهای قدرتمند به عضویت دائمی شورای امنیت نائل شوند.
●همگرایی ها و واگرایی ها بین هشت قدرت صنعتی
كشورهای فرانسه، آلمان فدرال، انگلستان و ایتالیا كه چهار قدرت صنعتی اروپا هستند ضمن عضویت در ناتو، عضو فعال اتحادیه اروپایی هستند و به جز انگلستان كه برای حفظ ریشه های سنتی در كشورش هنوز پوند را به عنوان پول خود حفظ كرده است، سایر اعضا از یورو به عنوان پول واحد اروپایی استفاده می كنند. علاوه بر آن در زمان ریاست جمهوری فرانسوا میتران بر فرانسه و صدارت هلموت كهل بر آلمان دو كشور در جوار ناتو یك نیروی واكنش سریع تشكیل دادند كه در هنگام لزوم به كمك ناتو بشتابد و علاوه بر آن میتران و كهل بر قبر سربازان آلمانی و فرانسوی كه در جریان جنگ جهانی دوم كشته شده بودند مشتركاً تاج های گل نثار كردند و به دشمنی هایی كه احتمالاً ممكن است بین دو كشور وجود داشته باشد خاتمه دادند. ایالات متحده نیز به عنوان متحد سنتی اروپا طی دو جنگ جهانی بوده و در طرح مارشال در بازسازی اروپا شركت كرده است.انگلستان همواره با عنوان یك پل ارتباطی بین آمریكا و اروپا نقش اساسی را ایفا می كند.
در قضیه حمله به عراق و سقوط صدام حسین فقط دولت فرانسه حاضر به همكاری نشد و عدم همگرایی ژاك شیراك با جورج بوش به خاطر كمك هایی بود كه فرانسه به عراق كرده بود.
آلمان اگرچه وحدت خود را بازیافته است و نیروهای نظامی روسیه خاك آلمان را ترك كرده اند ولی اشغال شهر كونیكسبرگ (محل تولد كانت) كه در یك شهر آلمانی نشین و در بین مرز لهستان و خاك روسیه قرار دارد و از شهرهای پروس شرقی است كه آلمان ها به این شهر بسیار عشق می ورزند، این قضیه می تواند به عنوان یك استخوان لای زخمی باشد كه در آینده در صورت روی كار آمدن یك حكومت اقتدارگرا و تقریباً فاشیست در آلمان زمینه ای برای بحران در این منطقه باشد. این شهر هم اكنون به نام كالینینگراد نامیده می شود. ایالات متحده از زمان حادثه یازده سپتامبر در زمینه مبارزه با تروریسم با روسیه همنوایی و همگرایی دارد ولی مطابق مصاحبه مطبوعاتی كه در بامداد روز ۱۵ ژوئیه ۲۰۰۶ توسط پوتین و بوش در سن پترزبورگ انجام شد این اظهارنظر پوتین درباره عراق كه دولت روسیه ایجاد این نوع دموكراسی كه در این كشور با چنین وضعیتی كه باعث كشتار مردم می شود مورد قبولش نیست یك نوع اختلاف عمیق بین پوتین و بوش را نمایان می سازد.
ژاپنی ها كه در زمره غنی ترین كشورهای صنعتی در شرق آسیا هستند، هنوز نتوانسته اند به خود بقبولانند كه یك پیمان صلح دائم با روسیه را امضا كنند زیرا ژاپنی ها استرداد مجمع الجزایر كوریل را همواره در زمان مذاكره با مقامات مسكو از زمان گورباچف تاكنون در دستور كار خود دارند. از جانب دیگر به علت پشتیبانی مسكو از پیونگ یانگ در زمینه سلاح های هسته ای و موشك های دوربرد بین دولت ژاپن و روسیه شكاف های قدیمی عمیق تر شده است. ایالات متحده و سایر كشورهای گروه هشت كه در اروپا هستند از تعطیل بازارهای خود در جهان در رقابت با فروش ارزان قیمت مصنوعات چینی، احساس خطر می كنند. دولت دیگری كه در تولید صنعت اتومبیل گوی سبقت را از هفت قدرت دیگر صنعتی ربوده ژاپنی ها هستند. حتی در ایالات متحده و اروپا اتومبیل ارزان قیمت ژاپنی به فروش می رسد. دولت های اروپایی و آمریكا و كانادا مجبور شدند كه در ژوئیه ۱۹۹۱ ضمن عقد قراردادی با ژاپن این دولت را موظف نمایند كه صدور اتومبیل به مناطق مختلف جهان را با آهنگی آهسته آغاز كند تا سازندگان اتومبیل های اروپا و آمریكا فرصت داشته باشند كه خود را برای رقابت با ژاپن آماده كنند.
اما دولت كویزومی در حال حاضر آهنگ رشد تولیدات صنعتی خود را بالا برده است موضوعی كه ایالات متحده به رهبری جورج بوش همواره مورد نظرش است، نشان دادن شدت عمل در مناسبات جهانی است. اما ولادیمیر پوتین در مصاحبه ۱۵ ژوئیه ۲۰۰۶ با لحن مودبانه ای این موضوع را رد كرد و حتی درباره استفاده از انرژی اتمی در امور غیرنظامی را حق همه كشورها دانست. به هر صورت كنفرانس و گردهمایی سن پترزبورگ یك بوته آزمایشی خواهد بود كه مردم دنیا ملاحظه خواهند كرد كه غول های صنعتی تا چه حد خواهان همزیستی مسالمت آمیز هستند و تا چه میزانی سرنوشت ملت ها را در برابر منافع خود فدا خواهند كرد. چنانچه این هشت قدرت صنعتی به مرور و در آینده همگرایی كامل داشته باشند كه چنین موضوعی محال است ملت های ضعیف و در حال رشد به ادبار و بدبختی كه تصور آن حتی برای مردم دنیا دهشت آور است، دچار خواهند شد و چنانچه این قدرت ها همواره در حال تقابل و دسته بندی در برابر یكدیگر باشند، دنیا دچار همان بحرانی خواهد شد كه طی چهل و پنج سال دچار بلیه ای به نام جنگ سرد بود و مردم جهان لحظه ای آرامش نداشتند. بهترین راه در پایان چنین كنفرانس هایی، تصمیم های انسان دوستانه سیاسیون بزرگ دنیا است كه متاسفانه سیاست با انسان دوستی و اخلاق در یك قالب نمی گنجند.

سیروس غفاریان

منبع : روزنامه شرق