راه دوری نروید:‌ پزشک در کنار شماست

● تله مدیسین مرز جدید پزشکی
دو نوع متفاوت از فن آوری، ساختار اصلی اکثر کاربردهای تله مدیسین امروزی را تشکیل می‌دهد. نوع اول که ذخیره و ارسال نامیده می‌شود، عبارت است از: تبادل تصاویر به صورت دیجیتال از یک نقطه به نقطه دیگر.یک تصویر دیجیتال با استفاده از دوربین دیجیتال گرفته و ذخیره می‌شود و سپس با استفاده از کامپیوتر به نقطه دیگر فرستاده می‌شود. از این روش معمولا در وضعیت‌های غیر اورژانس استفاده می‌شود، یعنی هنگامی که تشخیص یا مشاوره طی ۲۴یا ۴۸ ساعت بعد انجام شده و بازپس فرستاده می‌شود. فن آوری دیگری که به طور گسترده استفاده می‌شود، تلویزیون با امکان ارتباط متقابل دو طرفه iatv) ) است.
از این روش هنگامی استفاده می‌شود، که مشاوره رودررو نیاز باشد. بیمار وگاهی اوقات پزشک و اغلب پرستار مرتبط یا کارمند مرکز هماهنگی یا هر ترکیبی از این سه گروه در دفتر مرکزی حضور دارند. متخصص در مرکز ارجاع مراکز پزشکی نواحی محروم غالبا حاضر است. وجود تجهیزات کنفرانس ویدیویی در هر دو جایگاه امکان برقراری یک جلسه مشاوره همزمان را فراهم می‌سازد.
فن آوری مورد نیاز از نظر هزینه و پیچیدگی طی چند سال گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است، به طوری که امروزه استفاده از دستگاه‌های رومیزی کنفرانس ویدیویی نیز وجود دارد. چندین شکل از مشاوره متقابل وجود دارد، اما روش اصلی، ارتباط از حومه به مرکز است. بدین معنی که دیگر نیازی به سفر بیمار برای ملاقات یک متخصص نیست و در اکثر موارد دسترسی افراد به خدمات تخصصی در مکان هایی فراهم می‌شود، که قبلا میسر نبوده است.
تقریبا می‌توان به مشاوره همه تخصص‌های پزشکی مانند روان پزشکی داخلی،توانبخشی،قلب،اطفال و زنان و زایمان و اعصاب از این طریق دسترسی داشت. تجهیزات جانبی وجود دارند، که باید آنها را به یک رایانه متصل کرد، تا شرایط یک جلسه معاینه متقابل را فراهم آورده شود. برای مثال پزشک با یک اتوسکوپ داخل گوش بیمار را می‌بیند و با یک استتوسکوپ به صدای قلب بیمار گوش می‌کند.
بسیاری از تخصص‌های مرتبط با تله مدیسین به طور فزاینده ای با فن آوری وتجهیزات جدید مجهز می‌شوند. برای مثال امروزه استفاده از روش هایی مثل ذخیره و ارسال،ارتباط متقابل، ارتباط شنیداری،ویدیویی با اشکال مختلف کاربردی کاملا رایج شده است.استفاده از شبکه برای تبادل یافته‌ها واطلاعات بالینی رواج بسیاری یافته است.
فن آوری ارتباط بی سیم در یک آمبولانس می‌تواند امکان استفاده از تله مدیسین را فراهم آورد.برنامه‌های زیادی در سراسر جهان وجود دارد، که در آنها از گونه‌های مختلف فن آوری به منظور تامین خدمات پزشکی استفاده می‌شود. در یکی از پروژه‌های تله مدیسین با مرکزیت دانشگاهی چندین سال است، که از فن آوری تله مدیسین برای انکولوژی، ارائه مشاوره روان شناسی به زندان‌ها، بیماران صعب العلاج و اخیرا برای ارتقا سطح خدمات بهداشتی مدارس از طریق برقراری امکان مشاوره پرستار مدرسه با یک پزشک استفاده می‌شود.
تله مدیسین شیوه اجرای مراقبت‌های پزشکی را عوض کرده و حتی ممکن است، به سادگی به صورت مکالمه تلفنی دو متخصص پزشکی و بحث درباره یک مورد خاص از طریق تلفن یا به صورت تبادل ماهواره ای مشاوره‌ها بین دو کشور انجام شود و از تجهیزاتی مانند کنفرانس ویدیوئی یا فن آوری رباتیک استفاده شود. روش اول توسط اکثر متخصصان پزشکی استفاده می‌شود وروش دوم فقط در مراکز پزشکی بزرگ و نظامی استفاده می‌شود.
در تله مدیسین از تبادل اطلاعات پزشکی به منظور بهبود وضعیت سلامتی بیمار از طریق تجهیزات مخابرات الکترونیک از یک مرکز به مرکز دیگر استفاده می‌شود.واژه نزدیک به تله مدیسین tele healthاست، که اغلب دامنه تعریف گسترده تری دارد و به ارائه خدما ت پزشکی از دور اشاره می‌کند، که الزاما جنبه بالینی ندارد.
کنفرانس ویدیوئی، تبادل تصاویر ثابت،کنترل علائم حیاتی از دور،آموزش مستمر پزشکی و مراکز احضار پرستار همگی به عنوان جنبه هایی از تله مدیسین در نظر گرفته می‌شوند. تله مدیسین یک تخصص پزشکی مجزا نیست، محصولات وخدمات مرتبط با آن اغلب بخشی از سرمایه گذاری‌های بزرگتر است، که توسط موسسات و خدمات پزشکی فراهم می‌شود و دارای دو وجه تکنولوژی تبادل اطلاعات و تحویل خدمات بالینی هستند و بیشتر در مورد نظارت مستقیم بر ارائه خدمات پزشکی و بهداشتی از طریق فن آوری مخابراتی برای تشخیص، درمان یا پیگیری وضعیت بیمار در نواحی دور دست به‌کار برده می‌شود واستفاده نوینی از فن آوری مخابرات به عمل می‌آورد، اما حقیقت آن است، که بعضی اشکال تله مدیسین از حدود سی سال پیش مورد استفاده قرار گرفته است.NASAنقش مهمی در توسعه اولیه داشته است.
تلاش‌های اولیه NASA مربوط به اوایل دهه ۶۰ میلادی است، که انسان برای اولین بار شروع به انجام سفرهای فضایی کرد.پارامترهای فیزیولوژیک حین ماموریت‌ها در سفینه و لباس فضایی اندازه گیری و ارسال می‌شد.چنین کوشش‌های اولیه و توسعه ارتباطات ماهواره ای منجر به رشد تله مدیسین وبسیاری از تجهیزات پزشکی در جهت تسهیل تبادل اطلاعات شده است. NASAبیشترین سرمایه گذاری را در تامین فن آوری لازم برای تله مدیسین را انجام داده است.یک گزارش به ۱۵ پروژه در زمینه تله مدیسین در آن زمان (اوایل دهه ۶۰) اشاره می‌کند.
تجهیزات پایش (مانیتورینگ)امکان ارسال یافته‌های مربوط به ضربان قلب مربوط به ضربان قلب، فشار خون، میزان قند و غیره را از خانه به مرکز پزشکی فراهم می‌سازد.
تله مدیسین طیف وسیعی از خدمات پزشکی و بهداشتی را دربر می‌گیرد.
مشاوره پزشک عمومی یا متخصص با بیمار از طریق ارتباطات سمعی و بصری و تبادل اطلاعات انجام می‌شود، تا مشکل تشخیص داده شود و طرح درمانی بیمار تعیین شود. این ارتباط می‌تواند بین یک درمانگاه دوردست و مطب یک پزشک از طریق خط ارتباطی مستقیم برقرار شود و یا ممکن است، نیازمند ارتباط از طریق شبکه اینترنت صورت گیرد.
کنترل بیمار با استفاده از طریق وسایلی که اطلاعات را از دور جمع آوری می‌کنند و به پایگاه کنترل برای تفسیر ارسال می‌کنند. این نوع کاربرد می‌تواند در بر گیرنده علائم حیاتی مثل قند خون یا الکترو کاردیوگرافی قلب یا انواع دیگری از شاخص‌های بیماران بستری در خانه باشد. این‌گونه خدمات می‌توانند مکمل خدماتی مثل حضور پرستار باشند.
مراکز آموزش مستمر پزشکی مطالب لازم را برای ارائه به متخصصین پزشکی و سمینارهای پزشکی فراهم می‌کنند، تا به گروه‌های هدف در نواحی دوردست برسد.
مشتریان اطلاعات پزشکی و سلامتی می‌توانند از طریق اینترنت به اطلاعات تخصصی مورد نیاز دسترسی داشته باشند و یا با عضویت در گروه‌های مباحثه تخصصی به تبادل اطلاعات بپردازند.
چندین مطالعه که توسط گروه خدمات بهداشتی – انسانی امریکا انجام شده است، نشان می‌دهد که تعداد شبکه‌های تله مدیسین در داخل امریکا حدود ۲۰۰ عدد است. این مراکز با حدود ۲۰۰۰ موسسه پزشکی در سرتاسر کشور در ارتباط هستند. نزدیک به نیمی از آنها (۱۰۰مرکز) به‌طور فعال خدمات مراقبت پزشکی ارائه می‌دهند. مابقی آنها گاهی خدمات پزشکی را انجام می‌دهند، اما بیشتر به کارهای نظارتی و آموزشی می‌پردازند.
این مراکز معمولا به ارجاع بیمار به متخصصان پزشکی مشغول هستند. مطالعات اخیر نشان می‌دهند، که تعداد تخصص‌ها و زیر گروه‌های تخصصی که به طور موفق از خدمات تله مدیسین استفاده می‌کنند، به سرعت در حال افزایش است. مطالعه انجام شده در سال ۱۹۹۹توسط انجمن خدمات تله مدیسین نشان می‌دهد، که ۴۰ نوع از خدمات بالینی از بیش از ۴۰ مرکز قابل دستیابی است.
اکثر این مراکز با استفاده از بودجه اهدایی از طرف دولت، ایالت، یا بنیادهای خصوصی دایر شده‌اند.
یک تصویر ممکن است، در داخل یک ساختمان یا بین دو ساختمان در یک شهر و یا از یک نقطه به هر نقطه دیگر جهان ارسال شود. تله رادیولوژی یا ارسال تصاویر به دست آمده با اشعه ایکس، سی تی اسکن یا ام آر آی (روش ذخیره و ارسال ) معمول‌ترین کاربرد امروزی تله مدیسین است.بسیاری از رادیولوژیست‌ها تجهیزات رایانه ای مناسب در منزلشان نصب کرده‌اند که آنها را قادر می‌سازد بدون رفتن به درمانگاه یا بیمارستان تصاویر گرفته شده در مراکز را مستقیما مشاهده کرده و کار تشخیصی خود را انجام دهند. رادیولوژی همچنان به روند رو به رشد استفاده فراوان از تله مدیسین در خواندن تصاویر از دور ادامه می‌دهد. سایر زمینه‌های تخصصی اصلی در این روند عبارتند از: پوست،چشم پزشکی،روان شناسی، قلب و پاتولوژی. طبق گزارش‌ها و پژوهش‌ها تقریبا پنجاه زیر گروه تخصصی پزشکی وجود دارند، که با موفقیت از امکانات تله مدیسین استفاده می‌کنند.
تله پاتولوژی کاربرد رایج دیگری از این فن آوری است. تصویر اسلایدهای پاتولوژی را می‌توان برای دریافت مشاوره تشخیصی از یک نقطه به نقطه دیگر ارسال کرد.
تله مدیسین دارای دو جنبه است.نیمه اول معادله تله مدیسین بالینی است، که مناسب برای مناطق محرومی است، که خدمات پزشکی دیر به آنجا می‌رسد و اطلاعات، نیمه دیگر این معادله است.پزشک وبیمار از طریق اینترنت قادر به دستیابی به حجم بسیار عظیمی از اطلاعات هستند.
در حاشیه تله مدیسین تجهیزاتی وجود دارند، که امکان جراحی از فواصل دور را فراهم می‌سازند. یک جراح مشهور قلب در آمریکا با استفاده از تجهیزاتی که از طریق اینترنت قابل کنترل هستند، می‌تواند یک جراحی قلب روبوتیک را در آفریقا انجام دهد.در عین حال که چنین کاربردهایی برای آینده مطرح هستند، امروزه نیز این کار به صورت آزمایشی انجام شده است.
● مزایا ی تله مدیسین
- بیماران در نواحی غیر شهری و جوامع محروم به خدمات پزشکی خوب، دسترسی پیدا می‌کنند و توزیع عادلانه تر امکانات پزشکی در نقاط دور افتاده و محروم از طریق برقراری امکان ارتباط بین این نواحی و مراکز مجهز پزشکی صورت می‌پذیرد.
-ارتباط ویدیویی بین موسسات پزشکی و پرستاران در منزل بیمار، امکان دستیابی فوری به پزشک را فراهم می‌سازد.
اطلاعات بیشتر و مهمتری را می‌توان از اتوموبیل اورژانس به بیمارستان منتقل کرد.
تجهیزات پایش امکان ارسال یافته‌های مربوط به ضربان قلب، فشار خون، میزان قند و غیره را از خانه به مرکز پزشکی فراهم می‌سازد.
تله مدیسین می‌تواند کسانی را که در فواصل بسیار دور از وطن بیمار می‌شوند، نجات دهد.
-کنفرانس ویدیویی می‌تواند افق‌های نوینی را برای پزشکان شاغل در مناطق روستایی برای ادامه تحصیل یا آموزش‌های مستمر می‌گشاید، در حالی که آنها امکان ترک محل خدمتشان را برای شرکت در گردهمایی تخصصی و آموزشی ندارند.
- هرچند هنوز کاملا به اثبات نرسیده است،اما به نظر می‌رسد، که تله مدیسین می‌تواند هزینه خدمات پزشکی را در مناطق روستایی کاهش دهد.
استفاده از تله مدیسین در خدمات پزشکی که در منزل بیمار ارائه می‌شود، موجب کاهش چشم‌گیر وقت و هزینه حمل بیمار به مرکز پزشکی می‌شود.
موجب تسهیل مشاوره و پژوهش از طریق به اشتراک گذاشتن سوابق و تصاویر بیمار به سایر مراکز پزشکی می‌شود.
باعث بهبود آموزش پزشکی در نواحی دورافتاده از طریق ارتباطات دوره ای هر مرکز آموزشی با سایرمراکز می‌شود. مراکز اصلاح و تربیت نیز اکنون از تله مدیسین استفاده می‌کنند، تا دیگر نیاز به انتقال زندانی به مطب پزشک نباشد.
تعداد رو به افزایش خدمات قابل ارائه از طریق تله مدیسین باعث شد، که مقداری از بار سنگین وظایف محوله به پایین ترین سطوح ارائه خدمات پزشکی کاسته شود، زیرا با تله مدیسین فاصله جغرافیایی دیگر مشکلی نیست، که نیاز به دسترسی به راه حل‌های پرهزینه داشته باشد.
با پیشرفت و دسترسی عمومی به فن آوری نوین، افقی جدید برای تشخیص، پایش و درمان گشوده شده است. در برخی کشورهای سازمان‌های بیمه درمانی همگانی باز پرداخت هزینه‌های تله مدیسین را در نواحی غیر شهری انجام می‌دهد و تسهیلات دولتی برای تاسیس شبکه‌های تله مدیسین قابل دریافت است.
● معایب تله مدیسین
- یکی از دلایل بالقوه عدم پیشرفت سریع تله مدیسین فقدان فن آوری پیشرفته مخابراتی است. خطوط معمولی تلفن پهنای باند کافی برای غالب کاربردهای تله مدیسین را ندارند.
-در بسیاری از نقاط دور افتاده سیم‌های ارتباطی مخابراتی هنوز از ویژگی‌های لازم برای برقراری ارتباط مناسب برای موارد خاص تله مدیسین برخوردار نیستند، بنابراین همان افرادی که دقیقا نیازمند تله مدیسین هستند، از آن محرومند.
- اجرای پروژه‌های تله مدیسین نیازمند سرمایه گذاری زیربنایی با پشتیبانی بودجه دولت است.در هر صورت ایجاد زیر ساخت‌های مناسب می‌تواند بستر مناسبی برای توسعه تله مدیسین و آموزش از دور بویژه در مراکز دانشگاهی ایجاد کند.
- بسیاری از بیمه گرهای خصوصی بازپرداخت هزینه خدمات ارائه شده از طریق تله مدیسین را متقبل نشده اند و نکته دیگری که بسیاری از پزشکان را نگران کرده است، ترس از ارائه اشتباه خدمات پزشکی از طریق تله مدیسین است، با وجود اینکه طبق نتایج حاصل از بررسی میزان رضایت‌مندی کسانی که در نقاط دور افتاده از این خدمات بهره‌مند می‌شوند، نشان‌دهنده رضایت زیاد آنها است.
درمان بیماری صعب العلاج چیست و اختصاصا این کار از راه دور چگونه انجام می‌شود.
درمان بیماری صعب العلاج طیفی از خدمات درمانی رفاهی را در بر می‌گیرد، که می‌توان آنها را به بیمارانی ارائه کرد، که به انتهای زندگی نزدیک می‌شوند.
این خدمات شامل موارد زیر است :
ـ ملاقات پرستار در خانه
ـ کمک رسانی در خانه برای فعالیت‌های روز مره زندگی مثل حمام کردن
ـ ارائه خدمات مشاوره ای و مددکاری اجتماعی
ـ مشاوره در زمینه‌های پزشکی،گفتاردرمانی،کاردرمانی،تغذیه
ـ ارائه تجهیزات پزشکی مثل تخت بیمارستانی و لوازم مصرفی پزشکی مثل پانسمان
ـ ارائه داروهای کنترل نشانه‌های بیماری مثل درد
ـ ارائه حمایت‌های داوطلبانه
برای دستیابی به مزایای خدمات قابل ارائه برای بیماران صعب العلاج معمولاباید از مشارکت در خدمات درمانی استاندارد چشم پوشی کنند.
مراکز مرتبط سعی می‌کنند، سطح دانش عمومی در این زمینه را ارتقا دهند.چندین نکته در این مورد مطرح است، مثلا مرکز بیماران صعب العلاج یک مکان نیست، که فرضا بتوان با اهدای یک ساختمان به نگهداری از افرادی پرداخت، که به انتهای زندگی رسیده اند.همچنین منظور از آن نگهداری از بیمار در خانه تا لحظه مرگ نیست، بلکه به معنی ارائه مجموعه ای از خدمات به افراد در حال مرگ است، تا بتوانند به شیوه ای که دوست دارند و نیز در منزل بمیرند. این بیماران می‌توانند از طیف وسیعی از خدمات قابل ارائه توسط یک تیم چند منظوره برای کاهش درد، مشاوره روانی، نگارش یادداشت‌ها و....استفاده کنند. هم چنین می‌توانند از مزایای این روش به منظور تامین نیازهای درمانی و رفاهی بیماران و مراقبین آنها بهره مند شوند.
متاسفانه هنوز هم درمان بیماران صعب العلاج را به عنوان اعمال نوعی محدودیت در مراقبت‌های جسمانی افراد در حال مرگ می‌دانند و بسیاری از کسانی که می‌توانند از مزایای آن بهره مند شوند از آن اجتناب می‌کنند.
در مورد ارائه خدمات به بیماران صعب العلاج به سادگی می‌توان از تسهیلاتی مثل ارتباط از دور استفاده کرد. متاسفانه مراکز اندکی اختصاصا برای تامین نیازهای اینگونه بیماران تجهیز شده‌اند.چنین بیمارانی نیازهای بیشتری دارند، شکننده‌تر هستند و ابزارهای جدید باید متناسب با شرایط آنها اصلاح شوند تا آنها بتوانند بیشترین بهره را از امکانات ببرند.
● آینده تله مدیسین
حدود ۳۰ سال پیش هیچ کس گمان نمی‌کرد، که بشر روزی تا این اندازه به چیزهایی مثل دورنگار، پست الکترونیکی، منشی تلفنی و.......وابسته شود. تله مدیسین نیز هنوز به نقطه ای که همه قابلیت‌هایش عملیاتی شده باشند، نرسیده است. امروزه در طراحی و ساخت مراکز درمانی به تله مدیسین وبسترسازی نیازهای فن آوری آن توجه می‌شود.
پیش بینی می‌شود، هر چه زمان می‌گذرد مسائل مالی، حقوقی، نظارتی و اخلاقی مرتبط با تله مدیسین برطرف شوند، به این ترتیب دستیابی به خدمات پزشکی تسهیل می‌شود و کارایی آن بهبود می‌یابد. تله مدیسین به یک پدیده در مقیاس جهانی تبدیل خواهد شد.

مراجع:
۱) Telehospital:A Look at New Home Tele-Intervention By Audrey Kinsella MA MS,july/August,۲۰۰۴
۲) Telemedicine:The Next Medical Frontier By Tina Coleman
۳) Telemedicine Coming Of Age By Nancy Brown, January ۱۳,۲۰۰۵
۴) A Brief History Of Telemedicine By Nancy Brown ,May ۳۰,۱۹۵
نویسنده: فاطمه تقی پور

منبع : ماهنامه تخصصی مهندسی پزشکی