جمعه, ۱۲ بهمن, ۱۴۰۳ / 31 January, 2025
مجله ویستا
کلاسترها و رقابت در اقتصاد جدید
اكنون كه شركتها می‌توانند با زدن دكمه یك‌موشواره سرمایه، كالا، اطلاعات و فناوری را ازسراسر دنیا منبع‌یابی كنند، ضروری است بخش‌زیادی از خرد متعارف در زمینه چگونگی رقابت‌شركتها و ملل بازبینی شود. از لحاظ نظری،بازارهای جهانی بازتر و ارتباطات و حمل و نقل‌سریعتر باید نقش مكان را در رقابت كاهش دهند.اگر بتوان چیزی را از راه دور و از طریق بازارهای‌جهانی و شبكه‌های یكپارچه به نحو مؤثربازاریابی كرد آن چیز در دسترس تمامی شركتهاقرار دارد و بنابراین دیگر مزیت رقابتی محسوب نمی‌شود.
اما اگر موضوع مكان كم‌ارزش است پس چرااحتمال یافتن شركت سرمایه‌گذاری در سطح‌جهانی در بوستون بسیار بیشتر از جاهای دیگراست؟ چرا همین گفته در مورد شركتهای نساجی‌در كارولینای شمالی و جنوبی، در مورد شركتهای‌پیشرفته سازنده اتومبیل در مناطق جنوبی آلمان یاكفاشیهای مد روز در مناطق شمال ایتالیا صادق‌است؟
نقشه اقتصاد امروز دنیا را چیزی تحت تأثیرقرار می‌دهد كه من آن را كلاستر۸ می‌نامم:گروههای مهم (در یك محل) با موفقیتهای رقابتی‌غیرعادی در زمینه‌های خاص. كلاسترها درواقع،شكل چشمگیری از اقتصاد ملی، منطقه‌ای، ایالتی‌و حتی شهرهای مركزی خصوصٹ در كشورهای‌پیشرفته اقتصادی هستند. ممكن است دره‌سیلیكون۹ و هالیوود مشهورترین كلاسترهای‌جهان تلقی شوند.
با وجود این كلاسترها یك چیزمنحصر به فرد نیستند بلكه یك امر عادی هستند وبه همین دلیل به اصطلاح ضد و نقیض می‌نمایند:
مزایای رقابتی پایدار در اقتصاد جهانی به طورفزاینده‌ای به جریانهای داخل كلاستر متكی است،جریانهایی همچون دانش، روابط و انگیزه كه‌رقبای خارج از كلاستر نمی‌توانند به آن دسترسی‌داشته باشند.
گرچه محل استقرار برای رقابت‌پذیری به‌صورت یك امر بنیادی باقی می‌ماند، اما امروزنقش آن نسبت به نسل گذشته بسیار متفاوت‌است. در عصری كه هزینه‌های عوامل ورودی‌قدرت رقابت را شدیدٹ تحت تأثیر قرار می‌دهد،مكانهای راهبردی، مانند بندرگاههای طبیعی یاوجود كارگر ارزان، اغلب از یك مزیت نسبی وماندگار بهره‌مندند.
رقابت در اقتصاد امروز بسیار پویاتر شده‌است. شركتها می‌توانند از طریق منبع‌یابی جهانی،بسیاری از هزینه‌های عوامل ورودی را كاهش‌دهند. و مفهوم قدیمی مزیت نسبی را كناربگذارند. در عوض، مزیت رقابتی بر استفاده‌بهره‌ورتر از نهاده‌هایی متكی است كه به نوآوری‌پیوسته نیاز دارند.
حل مشكل مفهوم متناقض مكان در اقتصادجهانی، بینشهای عمده مربوط به چگونگی ایجادمزیت رقابتی پایدار را توسط شركتها آشكارمی‌سازد. آنچه درون شركتها رخ می‌دهد مهم‌است، اما كلاسترها نشان می‌دهند كه محیط كسب‌و كار بیرون از شركتها به همان اندازه حیاتی است.علی‌رغم شواهد چشمگیری كه نشان می‌دهندموفقیت رقابت‌پذیری و نوآوری در بسیاری اززمینه‌ها در محلهای جغرافیایی خاصی متمركزشده است، نقش مكانها، برای مدتها نادیده گرفته‌شده است. این موفقیتها ممكن است موفقیتهای‌برنامه‌های سرگرمی و تفریحی در هالیوود یا مالی‌در وال استریت یا الكترونیك مصرفی درژاپن‌باشد.
كلاسترها بر رقابت‌پذیری در كشورها وهمین طور فراتر از مرزهای ملی اثر می‌گذارند.بدین ترتیب این موضوع نه فقط برای آنهایی كه درسطح جهان رقابت می‌كنند بلكه برای تمامی‌مدیران كسب و كار به دستور عمل جدیدی‌می‌انجامد. به عبارت كلیتر، كلاسترها روشی‌جدید از تفكر درباره مكان استقرار كسب و كار راارائه می‌دهند كه خرد متعارف را به چالش‌می‌طلبد; چالش درباره اینكه چگونه شركتها بایدپیكره‌بندی شوند، چگونه نهادهایی از قبیل‌دانشگاهها می‌توانند به موفقیت در رقابت كمك‌كنند و چطور دولتها می‌توانند شكوفایی و توسعه‌اقتصادی را پیش ببرند.
● كلاستر چیست؟
كلاسترها تمركز جغرافیایی شركتها و نهادهایی باهمبستگی درونی ویژه در یك زمینه خاص‌هستند.
كلاسترها آرایشی از صنایع همبسته وموجودیتهای دیگر را شامل می‌شوند كه برای‌رقابت مهم هستند.برای مثال آنها شامل‌تأمین‌كنندگان عوامل ورودی تخصصی از قبیل‌اجزا، ماشین‌آلات، خدمات و تدارك بینندگان‌زیرساختهای تخصصی هستند. كلاسترها همچنین‌اغلب به جریانهای پایین دستی گسترش می‌یابند.جریانهای پایین دستی یعنی كانالها و مشتریان،سازندگان محصولات مكمل و شركتها در صنایعی‌كه با مهارتها، فناوریها و یا عوامل ورودی مشترك‌به یكدیگر مربوط شده‌اند. بالاخره بسیاری ازكلاسترها شامل سازمانهای زیر هستند: مؤسسات‌دولتی و دیگر مؤسسات از قبیل دانشگاهها،بنگاههای تنظیم استانداردها، سازمانهای‌پژوهشی، تدارك بینندگان آموزش حرفه‌ای وانجمنهای تجاری كه آموزشهای تخصصی،تحصیلات، اطلاعات، تحقیق و پشتیبانی فناوری‌را تدارك می‌بینند.
كلاستر شراب كالیفرنیا مثال خوبی است.این كلاستر شامل ۶۸۰ شراب ساز تجاری،همچنین چندین هزار پرورش‌دهنده مستقل انگورشرابی است و یك مكمل فراگیر صنایع پشتیبان‌است كه هم شراب سازی و هم پرورش‌دهنده‌شراب را حمایت می‌كند. این كلاستر همچنین‌شامل تأمین‌كنندگان موجودی انگور و تجهیزات‌برداشت و آبیاری، بشكه‌ها و برچسبها، روابطعمومی تخصصی و شركتهای تبلیغاتی و تعدادفراوانی از توزیع‌كنندگان شراب است كه‌مصرف‌كنندگان و شركتهای تجاری را مخاطب‌قرار می‌دهند. انبوهی از مؤسسات درون كلاستر ازقبیل "فرهنگ شراب" و برنامه "شراب‌شناسی"دانشگاه كالیفرنیا در دیویس۱۰، انجمن شراب وكمیته ویژه مجلس و سنای كالیفرنیا با شراب‌سروكار دارند. این كلاسترها همچنین از طریق‌ارتباطهای فرعیتر به دیگر كلاسترهای كالیفرنیا درزمینه كشاورزی، غذا، رستورانها و صنعت‌گردشگری دهكده شراب بهره می‌برند.
كلاستر مد روز چرم ایتالیا را درنظر بگیریدكه شامل شركتهای كفاشی مشهور از قبیل فراگامو۱۱و همچنین انبوه تأمین‌كنندگان تخصصی اجزای‌صنعت كفاشی، ماشین‌آلات، قالبها، خدمات‌طراحی و چرمهای دباغی شده است. این‌كلاسترها همچنین حاوی چندین زنجیره از صنایع‌وابسته هستند، ازجمله آنهایی كه انواع گوناگونی ازكالاهای چرمی تولید می‌كنند (كه با ورودیها وفناوریهای مشترك مهم به یكدیگر وابسته هستند)و انواع گوناگونی از صنایع كفاشی (كه با فناوریها وكانالهای هم‌پوشان به هم وابسته هستند).
این صنایع، واسطه‌های بازاریابی مشتركی رابه كار می‌گیرند و با تصاویر ذهنی مشابه در قشرمصرف‌كنندگان مشابه رقابت می‌كنند. یك كلاسترایتالیایی در نساجی مد روز شامل پارچه، روسری‌و لوازم اضافی، محصولات مكمل را نیز تولیدمی‌كند. محصولات مكمل اغلب كانالهای‌مشتركی را به كار می‌گیرند. قدرت فوق‌العاده‌كلاستر مد روز چرم ایتالیا را می‌توان حداقل تاحدی به ارتباطات چندگانه و هم‌افزاییهایی نسبت‌داد كه كسب و كارهای ایتالیایی شركت‌كننده از آن‌بهره می‌برند.
ارتباطات و مكملهای كل صنایع ومؤسساتی كه برای رقابت مهمترین عوامل به‌شمار می‌آیند مرزهای كلاستر را تعیین می‌كنند.گرچه كلاسترها اغلب متناسب با مرزهای سیاسی‌هستند اما ممكن است از مرزهای ایالتی و یا حتی‌مرزهای ملی نیز بگذرند، برای مثال در ایالات‌متحد، یك كلاستر دارویی (در نیوجرسی وپنسیلوانیا در نزدیك فیلادلفیا). به همین ترتیب‌یك كلاستر شیمیایی در آلمان به درون بخش‌آلمانی زبان سویس نیز گسترش می‌یابد.
كلاسترها به ندرت با سیستمهای استاندارد وطبقه‌بندی شده صنعتی مطابقت دارند كه خودبرای غلبه بر بسیاری از بازیگران و روابط مهم دررقابت‌پذیری ناتوان هستند. بدین ترتیب‌كلاسترهای با اهمیت ممكن است پنهان و یا حتی‌ناشناخته باشند. برای مثال در ماساچوست بیش‌از ۴۰۰ شركت در زمینه وسایل پزشكی فعالیت وحداقل ۳۹۰۰۰ شغل با حقوق بالا را عرضه‌می‌كنند.
با وجود این، كلاسترها مدتها به صورت‌ناپیدا فعالیت می‌كردند و در گروههای هم‌پوشان‌صنعتی و گروههای بزرگتر از قبیل تجهیزات‌الكترونیك و محصولات پلاستیك پنهان بوده‌اند.فقط اخیرٹ مدیران اجرایی در كلاستر تجهیزات‌پزشكی، برای كار كردن در مباحثی كه برای همه‌آنها سودمند است گرد هم آمده‌اند.كلاسترها هم رقابت و هم همكاری را تبلیغ‌می‌كنند. رقبا به شدت برای جلب و حفظمشتریان رقابت می‌كنند. بدون رقابت سرسختانه،یك كلاستر نابود خواهد شد. با این وجود میان‌آنها همكاری نیز وجود دارد كه بیشتر به صورت‌قائم است و این همكاری دربرگیرنده شركتهایی درصنایع مرتبط و مؤسسات درون كلاستر است.رقابت می‌تواند همزیستی از طریق همكاری باشدزیرا كه ابعاد گوناگون دارد و در میان بازیگران‌متفاوت صورت می‌پذیرد.
كلاسترها نوع جدیدی از شكل سازمانی‌فضایی را ارائه می‌دهند. شكل سازمانی‌ای كه‌درون آن بازارهای در دسترس از یك طرف و ازطرف دیگر ادغام قائم یا سلسله مراتبی وجوددارد. بنابراین كلاستر یك روش گزینه‌ای ازسازمان‌دهی زنجیره ارزش است. در قیاس بامعاملات بازار در میان فروشندگان و خریداران‌اتفاقی و پراكنده، مجاورت شركتها و مؤسسات دریك مكان - و تعاملات تكراری بین آنها -هماهنگی و اعتماد بیشتری را پرورش می‌دهد. بنابراین كلاسترها مشكلات نهادی‌موجود در روابط نزدیك را، بدون تحمیل‌انعطاف‌ناپذیریهای ناشی از ادغام قائم یا چالشهای‌مدیریتی ناشی از ایجاد و نگهداری ارتباطات‌رسمی از قبیل شبكه‌ها، اتحادها و مشاركتهاكاهش می‌دهند. یك كلاستر متشكل از شركتها ومؤسسات مرتبط غیررسمی و مستقل مظهری‌است از شكل سازمانی قدرتمندی كه مزایایی رادر كارایی، اثربخشی و انعطاف‌پذیری ارائه‌می‌دهد.
● چرا كلاسترها برای رقابت حیاتی هستند؟
رقابتهای جدید مبتنی بر بهره‌وری است نه‌دسترسی به عوامل ورودی و یا اندازه تك‌تك‌بنگاهها. بهره‌وری به چگونگی رقابت شركتهامتكی است نه زمینه‌های ویژه‌ای كه آنها در آن‌رقابت می‌كنند. اگر شركتها روشهای پیچیده‌ای رابه كار بگیرند و از فناوری پیشرفته استفاده كنند ومحصولات و خدمات منحصر به فردی ارائه‌دهند، می‌توانند در هر صنعتی، ازجمله كفاشی،كشاورزی یا نیمرساناها، كاملا بهره‌ور باشند.تمامی صنایع می‌توانند از فناوری پیشرفته‌استفاده كنند; همه صنایع می‌توانند دانش‌افزاباشند.
با وجود این، كیفیت محیط كسب و كارمحلی، میزان پیچیدگی كار شركتها را كه در یك‌مكان خاص رقابت می‌كنند شدیدٹ تحت تأثیرقرار می‌دهد. شركتها نمی‌توانند روشهای‌سازماندهی پیشرفته‌ای را، برای مثال، بدون داشتن‌زیرساختار مناسب و با كیفیت زیاد جهت حمل ونقل به كار گیرند. همین طور شركتها نمی‌توانند درزمینه خدمات پیشرفته بدون كارمندانی باتحصیلات عالی رقابت كنند. كسب و كارنمی‌تواند تحت قوانین طاقت‌فرسا و مقررات‌دست‌وپاگیر كاغذبازی یا تحت سیستم دادگاهی كه‌برای حل سریع و عادلانه اختلافات و مشاجرات‌ناتوان است به صورت كارآ عمل كند. برخی‌جنبه‌های محیط كسب و كار از قبیل سیستم‌قانونی همچون نرخهای مالیات شركتی، همه‌صنایع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما، دراقتصادهای پیشرفته، جنبه‌های بنیادیتر محیطكسب و كار ویژگی كلاسترهاست; این امر برخی ازمهمترین زیرساختهای اقتصاد خرد را برای رقابت‌تشكیل می‌دهد.
▪ كلاسترها از سه طریق، رقابت را تحت تأثیرقرار می‌دهند:
۱) با افزایش بهره‌وری مبتنی بر محل‌استقرار شركتها.
۲) با هدایت سریع و پیشرفت نوآوری كه‌رشد بهره‌وری آتی را تضمین می‌كند.
۳) با ترغیب تشكیل كسب و كارهای جدیدكه این امر كلاستر را نیز توسعه می‌دهد و تقویت‌می‌كند.
هر كلاستر به اعضای خود این امكان رامی‌دهد كه بدون از دست دادن انعطاف‌پذیری خودبه نحوی عمل كند كه گویی از مقیاس بزرگتری‌برخوردار است و یا رسمٹ به شركتهای دیگرپیوسته است.
كلاستر و بهره‌وری. برای هر عضو كلاسترموارد زیر امكان‌پذیر است.
شركتها می‌توانند با بهره‌وری بیشتر درمنبع‌یابی عوامل ورودی، دسترسی به اطلاعات،فناوری و هماهنگی با شركتهای وابسته و بهبودانگیزش و ارزیابی فعالیت كنند.
دسترسی بهتر به تأمین‌كنندگان و كارمندان.شركتها در كلاسترهای پرجنب و جوش می‌توانندبه توده كارمندان باتجربه و متخصص موجوددسترسی پیدا كنند و بدین ترتیب هزینه‌های‌تحقیق و فعالیتهای خود را در فرآیند استخدام‌كاهش دهند.
چون هر كلاستر از فرصتها استقبال می‌كند وخطر جابه‌جایی كارمندان را كاهش می‌دهد،می‌تواند، در برخی صنایع، برای جذب افرادبااستعداد از مكانهای دیگر راحت‌تر عمل كند كه‌این یك مزیت اساسی است.
كلاستری كه خوب توسعه یافته باشد،ابزارهای كارآیی را جهت كسب عوامل ورودی‌مهم دیگر فراهم می‌آورد. چنین كلاستری پایه واساس دسترسی به افراد متخصص را عرضه‌می‌كند. منبع‌یابی از درون كلاستر، به جای‌منبع‌یابی از تأمین‌كنندگان خارج از كلاستر،هزینه‌ها را كاهش می‌دهد. این امر نیاز به موجودی‌كالا را به كمینه می‌رساند، هزینه‌ها و تأخیرواردات را حذف می‌كند و از آنجایی كه شهرت‌شركت درون كلاستر مهم است، خطر گران‌فروشی‌تأمین‌كنندگان و یا عهدشكنی آنها را نسبت به‌تعهدات خود كاهش می‌دهد. نزدیكی، ارتباطات‌را بهبود می‌بخشد و ارائه خدمات پشتیبانی ازقبیل نصب و رفع نقص را برای تأمین‌كنندگان‌تسهیل می‌كند. بنابراین با فرض معادل بودن دیگرموارد، منبع‌یابی درون كلاستر راه حل بهتری‌نسبت به منبع‌یابی بیرونی است، بخصوص برای‌عوامل ورودی تخصصی و پیشرفته كه دربردارنده‌فناوری، اطلاعات و ظرفیت خدماتی تعیین شده‌هستند.
اتحادهای رسمی با تأمین‌كنندگان خارج ازكلاستر می‌توانند برخی از ضعفهای منبع‌یابی‌بیرونی را كاهش دهد. اما همه اتحادهای رسمی،چانه‌زنیهای پیچیده و مشكلات دولتی خود رادارند و ممكن است مانع انعطاف‌پذیری شركتهابشوند. روابط غیررسمی و نزدیك احتمالی میان‌شركتهای درون كلاستر، اغلب یك آرایش ممتاز وبرتر است.
در بسیاری موارد كلاسترها گزینه بهتری‌نسبت به ادغام قائم نیز هستند. در مقایسه باواحدهای داخلی، متخصصان خارجی اغلب‌نه‌تنها در تولید اجزا بلكه در خدماتی از قبیل‌آموزش، كاراتر و پاسخگوتر هستند. گرچه ادغام‌قائم گسترده ممكن است زمانی هنجار بوده باشد،اما محیطی با تغییرات سریع می‌تواند ادغام قائم راغیركارآ، غیراثربخش و غیرمنعطف سازد.
حتی وقتی كه برخی عوامل ورودی از خارج‌از كلاستر بهتر منبع‌یابی می‌شوند، باز هم‌كلاسترها مزایایی عرضه می‌كنند. تأمین‌كنندگانی كه تلاش می‌كنند به یك بازار متمركز و وسیع‌رخنه كنند، فعالانه‌تر و جسورانه‌تر قیمت‌گذاری‌می‌كنند زیرا می‌دانند با انجام چنین كاری‌می‌توانند كاراییها را در بازاریابی و خدمات تحقق‌ببخشند.
فعالیت علیه مزایای یك كلاستر درجمع‌آوری منابع، احتمالا منجر به این می‌شود كه‌به علت رقابت، منابع كمیابتر و گرانتر شوند. اماشركتها می‌توانند منبع‌یابی بسیاری از عوامل‌ورودی را از دیگر مكانها انجام دهند. مهمتر این كه‌كلاسترها نه‌تنها تقاضا برای عوامل ورودی‌تخصصی، بلكه موجودی آنها را نیز افزایش‌می‌دهند.
دسترسی به اطلاعات تخصصی. بازارگسترده، اطلاعات رقابتی و فناورانه در یك‌كلاستر جمع‌آوری می‌شوند و اعضا ترجیح‌می‌دهند به آنها دسترسی داشته باشند. علاوه براین، روابط شخصی و روابط اجتماعی، اعتماد راپرورش می‌دهند و جریان اطلاعات را تسهیل‌می‌كنند. این شرایط باعث می‌شود كه اطلاعات‌بیشتر قابل انتقال شوند.
مكملها. با انبوهی از ارتباطات بین اعضا،كلاستر به یك كل عظیمتر از مجموع تك‌تك‌اجزای آن تبدیل می‌شود. برای مثال، در یك‌كلاستر گردشگری نمونه چگونگی تجربه‌گردشگران نه‌تنها به گیرایی جذابیت اولیه بلكه به‌كیفیت و كارآیی كسب و كارهای مكمل از قبیل‌هتلها، غذاخوریها، فروشگاهها و امكانات
حمل و نقل نیز بستگی دارد. چون اعضای كلاستربه صورت متقابل به هم وابسته هستند، عملكرد
خوب یكی از آنها می‌تواند موفقیت دیگران راافزایش دهد.
مكملها اشكال گوناگونی دارند. مشهودترین‌آنها زمانی است كه محصولات یكدیگر را دربرآوردن نیازهای مشتریان تكمیل كنند همچنان كه‌در مورد صنعت گردشگری توضیح داده شد. شكل‌دیگر، هماهنگ ساختن فعالیتها در سراسر شركتهاجهت بهینه كردن بهره‌وری گروهی از آنهاست.برای مثال، در تولیدات چوبی كارایی كارخانه‌اره‌كشی به تأمین الوار با كیفیت مناسب و توانایی‌اینكه تمام الوارها را بتوان برای مبلمان (با كیفیت‌عالی)، پالتها و جعبه‌ها (كیفیت پایینتر) یا نئوپان(پایینترین كیفیت) به كار برد بستگی دارد. در اوایل۱۹۹۰ كارخانجات اره‌كشی پرتغال الوارهایی باكیفیت پایین را به كار می‌بردند زیرا صاحبان محلی‌زمین در كنترل كیفی الوارها سرمایه‌گذاری‌نمی‌كردند. بنابراین اغلب الوارها برای استفاده درجعبه‌ها و پالتها فرآوری می‌شدند. كاربردكم‌ارزشتر جعبه‌ها و پالتها قیمت پرداختی به‌صاحبان زمین را محدود می‌كرد. اما اگر فقطچندین بخش از كلاستر به صورت همزمان تغییرمی‌كرد، بهبود اساسی در بهره‌وری امكان‌پذیر بود.برای مثال در عملیات الوار كردن باید روشهای‌بریدن و دسته‌بندی را اصلاح می‌كردند و در عین‌حال كارخانجات اره‌كشی باید ظرفیت پردازش‌چوبها را با روشهای پیشرفته‌تر گسترش می‌دادند.
به عنوان مثال وقتی كارگاههای چوب‌بری،مجبور به توسعه ظرفیت خود برای به عمل آوردن‌چوب به روشهای پیچیده و پیشرفته هستند باید عملیات برش و طبقه‌بندی خود را تغییردهند. هماهنگی با توسعه روشهای سنجش وطبقه‌بندی چوب استاندارد یك گام اساسی بود.شركتهایی كه از لحاظ جغرافیایی پراكنده‌اند كمتراحتمال پذیرش و برقراری چنین ارتباطی را دارند.
سایر مكملها حاصل بازاریابی هستند.كلاستر اغلب شهرت یك مكان را در یك حوزه‌خاص ارتقا می‌دهد و باعث جلب توجه خریداران‌به آن مكان به عنوان یك پایگاه فروش می‌شود. به‌عنوان نمونه، شهرت ایتالیا در طراحی و مد، به‌سود شركتهایی است كه در زمینه كالاهای چرمی،انواع كفش و لباس و لوازم فرعی آن فعال هستند.افزون بر شهرت، اعضای كلاستر اغلب از تنوع‌ساز و كارهای بازاریابی مشترك مثل‌نمایشگاههای تجاری، مجلات تجاری، وگروههای بازاریابی بهره می‌برند.
در نهایت، چنین مكملهایی باعث می‌شوندكه برای مشتریان جذابیت خرید از یك كلاستربیشتر شود. خریداران نیز در هر وعده خریدمی‌توانند فروشندگان بیشتری را ببینند. به این‌ترتیب خریداران احساس می‌كنند كه خطر درخرید آنها كمتر است زیرا در یك مكان‌عرضه‌كنندگان متعددی حضور دارند و این امكان‌وجود دارد كه در صورت لزوم به سراغ فروشنده‌دیگری بروند. به همین دلیل بازار هنگ‌كنگ دربخشی از لباسهای مد، رو به رونق است.
دسترسی به مؤسسات و كالاهای عمومی. سرمایه‌گذاریهایی كه دولت یا سایر مؤسسات‌عمومی می‌كنند نظیر هزینه‌هایی كه صرف‌زیرساختهای خاص یا برنامه‌های آموزشی‌می‌شود. می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری شركتهابشود. به عنوان مثال، امكان استخدام كاركنان‌آموزش دیده در برنامه‌های محلی، هزینه آموزش‌شركتها را كاهش می‌دهد. سایر كالاهای نیمه‌دولتی‌نظیر یكپارچگی فناوری، اطلاعات كلاستر وشهرت آنها، محصول پیامدهای جانبی رقابت‌است.
این تنها دولت نیست كه با ایجاد كالاهای‌عمومی باعث افزایش سطح بهره‌وری در بخش‌خصوصی می‌شود، سرمایه‌گذاری شركتها دربرنامه‌های آموزشی، زیرساختها، مراكز كیفیت،آزمایشگاههای سنجش و امثال آن نیز بر افزایش‌بهره‌وری تأثیر دارند. چنین سرمایه‌گذاریهایی دربخش خصوصی، اغلب به صورت مشترك انجام‌می‌شود، زیرا اعضای كلاستر منافع جمعی بالقوه‌آن را درنظر دارند.
انگیزش و سنجش بهتر. رقابت محلی برای‌اعضای كلاستر یك عامل انگیزه قوی است. فشارهمتایان كلاستر، فشار رقابتی را تقویت می‌كند،حتی این فشار رقابتی در بین شركتهای خارج ازرقابت و یا به طور غیرمستقیم درگیر در رقابت نیزدیده می‌شود. احساس غرور و آرزوی برتری دراین جامعه محلی، مدیران را به سعی و تلاش برای‌سبقت از یكدیگر وا می‌دارد.
فشار همتایان، احساس غرور و آرزوی‌برتری در این جامعه، مدیران را به سعی وتلاش برای سبقت گرفتن از دیگران وامی‌دارد.
كلاسترها اغلب اندازه‌گیری و مقایسه‌عملكردها را تسهیل می‌كنند زیرا رقبای محلی‌شرایط عمومی یكسانی دارند، نظیر هزینه‌های‌نیروی انسانی، دسترسی به بازار محلی و اقدام به‌فعالیتهای مشابه. شركتهای عضو كلاستر نوعٹ ازهزینه‌های تأمین‌كنندگان خود اطلاعات عمیق واساسی دارند. همین طور مدیران قادر به مقایسه‌هزینه‌ها و كارآیی كاركنان‌شان با سایر شركتهای‌كلاستر هستند. علاوه بر این، مؤسسات مالی‌توانایی گردآوری اطلاعاتی درباره كلاسترها دارندكه می‌تواند برای كنترل عملكرد مورد استفاده قرارگیرد.
كلاسترها و نوآوری. علاوه بر ارتقای‌بهره‌وری، كلاسترها نقشی حیاتی در تداوم توانایی‌نوآوری شركتها بازی می‌كنند. برخی از همان‌مشخصات كه بهره‌وری جاری را افزایش می‌دهند،اثر عمیقتر و چشمگیرتری بر نوآوری و رشدبهره‌وری دارند.
از آنجا كه خریداران كاركشته و وارد خوداغلب بخشی از كلاستر هستند، شركتهای درون‌كلاسترها معمولا دیدگاه بهتری نسبت به بازار درقیاس با رقبای منزوی و خارج از كلاستر دارند. به‌عنوان مثال، شركتهای كامپیوتری مستقر در دره‌سیلیكان، آستین و تكزاس به گونه‌ای با روندها ونیازهای مشتریان در تماس‌اند كه برای شركتهای‌خارج از این محلها برقراری چنین ارتباطی بسیاردشوار است. همچنین روابط مداوم با سایر عوامل‌كلاستر، در یادگیری سریع فناوری، متحول، اجزا وماشین آلات در دسترس، مفاهیم بازاریابی وخدمات و غیره به آنان كمك می‌كند. تماسهای‌رودررو و سهولت ملاقات در محل این نوع‌یادگیری را تسهیل می‌كند.
كلاسترها عملكردی فراتر از فرصت‌سازی‌برای نوآوری بیشتر دارند. آنها همچنین ظرفیت وانعطاف لازم برای سرعت عمل را فراهم می‌آورند.هر شركت در كلاستر، اغلب می‌تواند منشأمقدمات نوآوریهای سریع‌تر باشد. تأمین‌كنندگان‌محلی و شركا از نزدیك در فرآیند نوآوری درگیرمی‌شوند كه حاصل آن اطمینان یافتن از ارتباط بانیازهای مشتریان است.
هزینه آزمایش و تجربه در شركتهای داخل‌یك كلاستر كمتر است و حتی می‌توانند تعهدات‌عمده را تا زمانی كه از صحت نوآوری مطمئن‌شوند به تأخیر بیندازند. در مقام مقایسه، یك‌شركت متكی به تأمین‌كنندگان مستقر در فواصل‌دور، با چالشهای بزرگتری در فعالیتهای هماهنگی‌با سایر سازمانها، نظیر تضمین تحویل كالا یافراهم كردن امور فنی و خدمات پس از فروش‌برای عقد قرارداد مواجه است. در شركتهایی كه درآنها ادغام قائم معمول است، اگر نوآوری باعث‌فرسایش داراییهای درون سازمانی شود و یامجبور به حفظ فرآیندها و محصولات فعلی تاتوسعه محصولات جدید باشند، نوآوری حتی‌می‌تواند سخت‌تر باشد، به خصوص در شركتهایی‌كه با دشواری معاوضه كالا مواجه هستند.
فشار كاملی (فشار رقابتی یكسان و مقایسه‌دائم) كه در یك كلاستر وجود دارد باعث استحكام‌مزایای نوآوری است. مدیران نیز با یكدیگر برای‌پیشرو كردن شركتهایشان در رقابت‌اند. بر اساس‌تمامی این دلایل، كلاسترها می‌توانند برای مدتهامراكز نوآوری باقی بمانند.
كلاسترها و تكوین كسب و كارهای نو. دراین صورت عجیب نیست كه بسیاری شركتها درداخل كلاسترها بهتر از خارج آن رشد می‌كنند. به‌عنوان مثال، تأمین‌كنندگان جدید در یك كلاستررو به افزایش‌اند زیرا پایگاهی از مشتریان متمركزریسك آنها را كاهش می‌دهد و شناخت فرصتهای‌بازار را برای آنان ساده‌تر می‌كند. علاوه بر این، به‌دلیل اینكه كلاسترهای توسعه یافته صنایع وابسته‌را نیز شامل می‌شود (كه به طور طبیعی نهادهایی‌بسیار شبیه به هم و یا مشترك را به كار می‌گیرند)تأمین‌كنندگان هم از فرصتهای بیشتری بهره‌مندهستند.
در برخورد كلاسترها با یكدیگر، بینشها ومهارتهای جدیدی از حوزه‌های متفاوت‌شكل می‌گیرد و كسب و كارهای تازه‌ای پدیدمی‌آید.
كلاسترها به دلایل گوناگون منجر به‌شكل‌گیری كسب و كارهای جدید می‌شوند.افرادی كه در یك كلاستر كار می‌كنند با سهولت‌بیشتری می‌توانند به خلاهای موجود در خدمات‌و محصولات كلاستر پی ببرند، كه این خودمی‌تواند موجب راه‌اندازی كسب و كارهای جدیدبشود. از این گذشته، موانع ورود در قیاس باجاهای دیگر كمتر است. اموال و دارایی مورد نیاز،مهارتها، نهاده‌ها و كاركنان لازم اغلب در كلاسترحاضر، قابل دسترس و آماده گرد هم آمدن برای‌راه‌اندازی كسب و كار جدید هستند. مؤسسات‌مالی و سرمایه‌گذاران محلی، ازقبل با كلاستر آشناهستند و از این رو با ریسك كمتری درسرمایه‌گذاری مواجه هستند. درمجموع، كلاستربازار محلی مهمی است كه یك مدیر كارآفرین‌می‌تواند از روابط تثبیت شده آن بهره‌مند شود.تمامی این عوامل، باعث كاهش ریسكهای‌شناخته شده‌ای است كه می‌تواند یك شركت راورشكست كند.
شكل‌گیری كسب و كارهای جدید در یك‌كلاستر، بخشی از یك چرخه بازخورد مثبت‌است. یك كلاستر توسعه یافته، تمامی منافعی راكه توصیف شد تقویت می‌كند. كلاسترسرمایه‌گذاری مشترك در منابع رقابتی را افزایش‌می‌دهد و منافع آن به تمامی اعضای كلاسترمی‌رسد.
● تولد، تكامل و افول
ریشه‌های كلاستر را می‌توان در مقتضیات تاریخی‌پی گرفت، به عنوان مثال در ماساچوست، شروع‌تحقیقات در مورد چندین كلاستر در ام.آی.تی وهاروارد انجام شده بود. كلاستر حمل و نقل‌هلندی به میزان زیادی مدیون موقعیت مركزی‌هلند در اروپا با شبكه‌ای گسترده از راههای‌دریایی، كارآیی بندر رتردام و مهارتهای اندوخته‌ناشی از تاریخ دیرپای دریانوردی این كشور است.
همچنین كلاسترها می‌توانند برخاسته از نیازغیرعادی، پیچیده و سخت محلی باشند.كلاسترهای اسرائیلی تجهیزات آبیاری و سایرفناوریهای پیشرفته كشاورزی، بازتاب تمایل‌شدید ملی به خودكفایی منابع غذایی با وجودكمبود آب است. كلاستر زیست - محیطی درفنلاند به عنوان یكی از نتایج مسائل آلودگی ناشی‌از صنایع فلزی، جنگل‌داری، شیمیایی و انرژی‌پدید آمده است.
با وجود این، صنایع تأمین‌كننده، صنایع‌وابسته یا حتی تمام كلاسترهای وابسته كنونی،خود عامل ایجاد كلاسترهای جدید هستند. به‌عنوان مثال، كلاستر تجهیزات گلف نزدیك سن‌دیه‌گو ریشه در كلاستر هوا - فضای‌كالیفرنیای جنوبی دارد. این كلاستر مجموعه‌ای ازعرضه‌كنندگان عملیات ریخته‌گری، مواد پیشرفته‌و نیز مهندسان با تجربه مورد نیاز را در فناوری‌تأمین كرده است.
همچنین كلاسترهای جدید می‌توانندبرخاسته از یك یا دو شركت نوآور باشند كه خودمحرك رشد دیگر شركتها هستند. مدترونیك۱۲همین نقش را در تشكیل كلاستر ادوات پزشكی‌مینه‌پولیس ایفا كرد. به همین ترتیب، ام.سی.آی. وامریكا آن‌لاین كانون رشد كسب و كارهای جدیددر كلاسترهای ارتباط راه دور در واشنگتن دی سی‌و منطقه پایتخت هستند. این‌روابط را به رقبای خارج از كلاستر نیز تعمیم‌می‌دهند.گاهی یك رویداد اتفاقی می‌تواند عواملی رابه وجود آورد كه خود باعث ترویج و توسعه‌كلاستر می‌شود، هر چند اتفاق و شانس به ندرت‌می‌تواند تفسیری روشن و یگانه از موفقیت‌كلاستر در یك منطقه ارائه دهد. كلاستر بازاریابی‌از راه دور در اوماها و نبرسكا مدیون تصمیم‌نیروی هوایی ایالات متحد در استقرار مركزفرماندهی راهبردی هوایی در آنجا است. به عنوان‌یك نقش كلیدی در راهبرد بازدارندگی هسته‌ای‌كشور، فرماندهی هوایی راهبردی اولین پایگاهی‌در ایالات متحد بود كه در آن كابلهای تار نوری‌برای استفاده در ارتباطات به كار گرفته شد. شركت‌عملیاتی محلی بل قابلیتهای فوق‌العاده‌ای را ازطریق داد و ستد با چنین مشتریان پرتوقعی فراهم‌كرده است. زیرساخت و قابلیت ارتباط از راه دورفوق‌العاده‌ای كه درنهایت در اوماها فراهم شد، باویژگیهای بی‌همتایی نظیر موقعیت زمانی مركزی‌در ایالات متحد (از نظر ساعت) و سادگی درك‌لهجه محلی پیوند خورد و بنیانهای كلاستربازاریابی از راه دور منطقه را فراهم آورد.
وقتی یك كلاستر تشكیل می‌شود، یك‌چرخه خود تقویتی رشد آن را تضمین می‌كند، به‌ویژه وقتی مؤسسات محلی پشتیبان آن هستند ورقابت ملی شدیدی حاكم است. همچنانكه‌كلاستر توسعه می‌یابد، بر دولت و مؤسسات‌خصوصی و دولتی تأثیر می‌گذارد.
یك كلاستر در حال رشد از فرصتها استقبال‌می‌كند و به كمك تاریخچه موفقیت‌آمیز خودبهترین استعدادها را جذب می‌كند. توجه‌كارآفرینان جلب می‌شود و افراد با ایده‌ها یامهارتهای مرتبط از دیگر جاها به كلاستر كوچ‌می‌كنند. به این ترتیب تأمین‌كنندگان تخصصی‌پدید می‌آیند، اطلاعات انباشته می‌شود ومؤسسات محلی آموزشهای تخصصی، تحقیق وزیرساختها را توسعه می‌دهند و میدان دید وقدرت كلاستر رشد می‌كند. سرانجام كلاستر حوزه‌شمول خود را به صنایع وابسته بسط می‌دهد.مطالعات موردی بسیاری حاكی از آن است كه‌كلاسترها برای توسعه عمق و قدرت رقابتی‌واقعی خود نیاز به فرصتی معادل ده سال یا بیشتردارند.
توسعه كلاسترها اغلب پرجنب و جوش‌است به خصوص در نقطه اشتراك كلاسترها،جایی كه بینشها، مهارتها و فناوریهای حوزه‌های‌مختلف درهم می‌آمیزند و نوآوری و كسب وكارهای جدید جرقه می‌زند. مثالی از آلمان این‌نكته را روشن می‌كند، كشوری كه كلاسترهای‌متمایزی در هر دو حوزه لوازم خانگی و مبلمان‌خانگی، مبتنی بر فناوریها و نهاده‌های متفاوت‌دارد. اما در نقطه اشتراك این دو، كلاستری از لوازم‌آشپزخانه وجود دارد، حوزه‌ای كه آلمان در آن سهم‌بزرگی از صادرات جهانی را به خود اختصاص داده‌است در حالی كه در دو حوزه لوازم و مبلمان‌چنین نیست.
كلاسترها، با پیدایش و زوال شركتها وصنایع جدید و همین طور با تغییر و تحول‌نهادهای محلی به طور پیوسته تكامل می‌یابند.آنها برای قرنها قادر به حفظ شور فعالیت خود به‌عنوان موقعیتهای رقابتی هستند و اكثر كلاسترهای‌موفق نیز حداقل برای چندین دهه رونق داشته‌اند.با این وجود، به دلیل نیروهای داخلی و خارجی‌قدرت رقابت خود را از دست می‌دهند. شایدمهمترین تهدید خارجی انفصال و گسستگی‌فناوری باشد چرا كه این تهدیدها بسیاری از مزایارا همزمان خنثی می‌كنند. سرمایه‌های یك كلاسترمثل اطلاعات بازار، مهارت كاركنان، كارشناسی‌فنی و علمی و پایگاههای تأمین‌كننده، می‌توانندبی‌ربط و بی‌مفهوم شوند. از دست رفتن سهم بازارنیوانگلند (قسمت شمال شرقی ایالات متحدشامل شش ایالت) در تجهیزات گلف مثال خوبی‌در این زمینه است. كلاستر نیوانگلند مبتنی برمیله‌های فولادی و دسته‌های سر چوبی بود. وقتی‌شركتهای كالیفرنیایی شروع به ساختن كلوپهای‌گلف با مواد پیشرفته كردند، تولیدكنندگان ساحل
شرقی به دشواری رقابت می‌كردند و به این ترتیب‌بسیاری از آنها به تملك درآمدند و یا از این كسب‌و كار خارج شدند.
دگرگونی در نیازهای خریداران، منجر به‌ایجاد واگرایی بین نیازهای محلی و نیازهای سایرجاها می‌شود، كه خود تهدید خارجی دیگری راشكل می‌دهد. به عنوان مثال، شركتهای امریكایی‌در كلاسترهای مختلف از این موضوع رنج می‌برندكه اهمیت كارآیی انرژی در اغلب قسمتهای جهان‌در حال افزایش است در حالی كه ایالت متحدقیمتهای پایین را برای انرژی حفظ می‌كند. فقدان‌فشار برای بهبود و توجه به نیازهای مشتریان‌باعث می‌شود كه شركتهای امریكایی در نوآوری‌كند شوند و زمینه رقابت را به اروپاییها و ژاپنیهاببازند.
كلاسترها حداقل به همان اندازه كه در مقابل‌انعطاف‌ناپذیری داخلی آسیب‌پذیرند در مقابل‌تهدیدهای خارجی نیز آسیب‌پذیرند. ادغام، توافق‌دوجانبه، كارتلها و سایر موانع رقابت، رقابت‌محلی را ضعیف می‌كند. عدم انعطاف در مقررات،یا وضع قوانین صنفی محدودكننده، روند بهبودبهره‌وری را كند می‌كند و كیفیت مؤسساتی نظیرمدارس و دانشگاهها نیز پایین می‌آید.
شركت گروپ تینك در بین اعضای كلاستراتصالات گاز اتومبیل دیترویت در دهه ۱۹۷۰مثالی است از شكل بارز دیگری از عدم‌انعطاف‌پذیری. اگر شركتهای كلاستر بیش از حددرون‌نگر باشند، تمامی كلاستر دچار نوعی سكون‌فراگیر می‌شود، و در این صورت شركتهای منفرد بادشواری بیشتری ایده‌های نو را می‌پذیرند و بسیاركمتر نیاز به نوآوری بنیادین را درمی‌یابند.
●كلاسترها، جغرافیا و توسعه اقتصادی
كمبود كشورهای فقیر، نداشتن كلاسترهای‌توسعه یافته است. این كشورها با نیروی كارارزان و منابع طبیعی در بازار جهانی رقابت‌می‌كنند. برای گذار از این مرحله، یك اصل‌اساسی، توسعه كلاسترها با ساختاری اصولی‌است. كلاسترها می‌توانند عامل اصلی كنترل‌كشورها در حركت از درآمدهای متوسط به‌اقتصادهای پیشرفته باشند. حتی در كشورهای‌با اقتصاد قوی و درآمد زیاد، نیاز به كلاسترهای‌پویا یك اصل ثابت شده است. در اقتصادهای‌متمولتر، نیاز بیشتری به نوآوری برای حمایت‌از درآمدهای رو به رشد، جایگزینی مشاغل‌حذف شده در فرآیند بهبود كارآیی وجابه‌جایی تولید استاندارد به مناطق با هزینه‌كمتر وجود دارد.
سیاستهای دولتی در اقتصادهای در حال‌توسعه اغلب به صورت غیرعمدی علیه‌تشكیل كلاستر است. به عنوان مثال‌محدودیتهایی كه روی مناطق صنعتی ویارانه‌های سرمایه‌گذاری در این مناطق وجوددارد، می‌تواند شركتها را پراكنده كند. حفاظت‌از شركتهای محلی در قبال رقابت، به ادغام قائم‌بیش از حد می‌انجامد كه باعث كم شدن فشارنوآوری و به تأخیر افتادن روند توسعه‌كلاسترها می‌شود.
در مراحل اولیه توسعه اقتصادی، كشورهاباید تجارت داخلی را در سطح شهرها و استانهاو تجارت خارجی را با كشورهای همسایه به‌عنوان مهمترین گامها برای حصول مهارت‌لازم در رقابت جهانی گسترش دهند. چنین‌روندی در تجارت، باعث پیشبرد توسعه‌كلاسترها می‌شود. در عوض، توجه خاص‌معطوف به بازارهای بزرگ و پیشرفته است وپافشاری حامیان صنایع داخلی (مخالفان‌رقابت) اغلب روی سیاستهای محدودكننده‌تجارت با بازارهای همجوار بوده است. درحالی كه كالاهای قابل تجارت كشورهای درحال توسعه با اقتصادهای پیشرفته هم از لحاظتنوع كالا محدودیت دارند و هم از لحاظ میزان‌حساسیت به هزینه فعالیت نیروی انسانی.
به عنوان یك اصل، كلاستر زمانی شكل‌می‌گیرد كه بتواند این چنین موضوعاتی راخودش تعریف كند. در اقتصادهای در حال‌توسعه، بخش عظیمی از فعالیتهای اقتصادی‌متمایل به تمركز در شهرهایی نظیر بانكوك وبوگوتاست. این مسئله عمومٹ مربوط می‌شودبه كمبودهایی كه در زیرساختها، مؤسسات وتأمین‌كنندگان در مناطق دور از مركز وجوددارد. این موضوع می‌تواند بازتاب اصل‌نانوشته‌ای باشد كه دولت مركزی با كنترل‌رقابت، شركتها را به استقرار در مناطقی فرامی‌خواند كه كرسیهای قدرت در آنجاست،جایی كه راه‌اندازی كسب و كار مستلزم كسب‌مصوبه دولت مركزی است.
این الگوهای جغرافیای اقتصادی،هزینه‌های زیادی را به بهره‌وری تحمیل‌می‌كند. تراكم، گلوگاه‌ها و عدم انعطاف‌پذیری‌باعث افزایش هزینه‌های مدیریت و علت
اصلی عدم كارآیی است. اما شركتها به سادگی‌نمی‌توانند از مركز خارج شوند زیرا نه‌زیرساختهای لازم و نه كلاسترهای ابتدایی درشهرهای كوچك وجود ندارند. (ساختن‌كلاسترهای گردشگری در كشورهای در حال‌توسعه می‌تواند نیروی مثبتی در جهت بهبودزیرساختهای شهرهای دور از مركز و فعالیتهای‌اقتصادی پراكنده باشند.)
اصطلاح فناوری برتر موجب این‌سوءتفاهم شده است كه فقط تعداد اندكی‌از كسب و كارها می‌توانند به روشهای‌پیچیده رقابت كنند.
هر چند حتی در اقتصادهای پیشرفته نیزفعالیتهای اقتصادی می‌تواند تمركز جغرافیایی‌داشته باشد. ژاپن نمونه خوبی از این مورداست كه تقریبٹ ۵۰% از كل كالاهای تولیدی آن‌در اطراف توكیو و اوزاكا مستقر است. علت این‌امر نه فقط كمبود زیرساختها در مناطق دور ازمركز بلكه بیشتر از ناحیه وجود دولت مركزی‌با نفوذ و قدرتمندی است كه تمایل به‌مركزگرایی در سیاستها و مؤسسات آن دیده‌می‌شود. مورد ژاپن نشان می‌دهد كه حتی برای‌ملل توسعه یافته نیز علت عدم كارآیی وهزینه‌های بهره‌وری در اتخاذ این الگوی‌جغرافیای اقتصادی نهفته است. این یكی ازمباحث اصلی سیاست‌گذاری است كه ژاپن باآن مواجه است.
تخصصی شدن و پراكندگی، از ویژگیهای‌جغرافیای اقتصادی هستند. سازمانهای صنعتی‌بهره‌ورتر را در جایی می‌توان سراغ گرفت كه هركلاستر در یك یا دو شهر بزرگ و متفاوت‌مستقر باشد، نه مجموعه‌ای از كلاسترهای‌تخصصی در حوزه پایتخت. در كشورهایی‌نظیر آلمان، ایتالیا، سوئیس و آمریكا این نوع ازتخصصی شدن داخلی تجارت (و رقابت‌داخلی بین مناطق) باعث رشد بهره‌وری وافزایش كارآیی و توان رقابتی شركتها در پهنه‌جهان شده است.
چنین انعطاف‌ناپذیریهایی وقتی بروز می‌كندكه دولت مانع رقابت می‌شود یا وقتی كه شركتهابه حفظ رفتارهای كهنه و روابطی اصرار می‌ورزندكه موجب فراهم شدن مزایای رقابتی نیستند.افزایش هزینه‌های كسب و كار، سرآغاز سبقت درتوانایی بهسازی شركتهاست.
انعطاف‌ناپذیریهایی از این نوع، هم‌اكنون‌برخلاف انواع مختلف كلاسترها در آلمان وسوئیس عمل می‌كند.
مادامی كه رقابت به اندازه كافی قدرتمندباقی بماند، شركتها می‌توانند بخشی از افت رقابت‌كلاستر را با تأمین‌كنندگان خارج از كلاستر جبران‌و یا برای متوازن كردن دستمزدهای محلی تمامی‌یا بخشی از تولید را به جایی دیگر منتقل كنند. به‌عنوان مثال، شركتهای آلمانی در دهه ۱۹۹۰،چنین كاری را انجام دادند. فناوری را می‌توان ازجاهای دیگر تهیه و یا مجوز آن را گرفت و یاتوسعه محصول را می‌توان به جای دیگری منتقل‌كرد. اما در طول زمان اگر كلاستر موفق به ایجادقابلیتهای اصلی در فناوریهای نو و یا جلب‌حمایت مؤسسات و ادارات مرتبط نشود افول‌خواهد كرد.
● استلزام شركتها
در اقتصاد جدید رقابتی مهمترین موضوعهاورودیها یا مقیاسها نیستند بلكه بهره‌وری است كه‌بیشترین اهمیت را دارد و این در تمامی صنایع‌مصداق دارد. اصطلاح فناوری برتر كه معمولابرای ارجاع به حوزه‌هایی نظیر فناوری اطلاعات وفناوری زیستی به كار می‌رود باعث سوءتفاهم وتحریف تفكر درباره رقابت شده است، به این معناكه تنها معدودی از كسب و كارها به شیوه‌ای‌فرهیخته می‌توانند به رقابت بپردازند. چیزی به نام‌صنایع فناوری فروتر وجود ندارد. درواقع‌شركتهای صاحب فناوری فروتر شركتهایی هستندكه در استفاده از فناوری روز جهانی، افزایش‌بهره‌وری و نوآوری با شكست مواجه شده‌اند. یك‌كلاستر پرشور با استفاده از پیشرفته‌ترین مهارتها وفناوریهای مرتبط می‌تواند هر شركتی را در هررقابت صنعتی به بهترین صورت یاری دهد.
بنابراین مدیران باید به فراسوی آنچه درداخل سازمانها و در چارچوب صنایع آنها می‌گذردبیندیشند. همچنین راهبرد باید متوجه آنچه درخارج از سازمان می‌گذرد باشد. ممكن است‌زمانی ادغامهای قائم گسترده مناسب بوده باشد اماامروز شركتها باید پیوندهای نزدیكی با خریداران،عرضه‌كنندگان و دیگر نهادها تشكیل بدهند.
۱) انتخاب محل : جهانی شدن و سهولت‌حمل و نقل و ارتباطات برخی شركتها را به این‌سمت هدایت می‌كند تا تمامی یا برخی ازعملیات خود را به محلهایی با دستمزدها، مالیاتهاو هزینه‌های خدمات رفاهی كم منتقل كنند.دانسته‌های ما راجع به كلاسترها حاكی از این است‌كه چه‌بسا برخی از هزینه‌ها در واقع منافعی در پی‌نداشته باشد. محلهایی با این مزیتها اغلب مستلزم‌زیرساختار كارآمد، عرضه‌كنندگان فرهیخته و دیگرمزایای كلاسترهاست كه موجب صرفه‌جویی‌بیشتر در هزینه‌های ورودیها می‌شود. ممكن است‌كه صرفه‌جویی در دستمزدها، خدمات رفاهی ومالیاتها آشكارا به طور علی‌الحساب قابل‌اندازه‌گیری باشد، اما هزینه‌های بهره‌وری غیرقابل‌پیش‌بینی و مخفی باقی می‌ماند.
نكته مهمتر در جریان رقابت‌پذیری نقش‌موقعیت جغرافیایی در نوآوری است. بله، شركتهاباید با توسعه فعالیتها در عرصه جهانی به منابع‌نهاده‌ها و منافع دسترسی به بازارها، دست یابند.شكست در انجام این كار موجب سوق شركت به‌سوی فقدان مزیتهای رقابتی خواهد شد و برای‌حفظ تداوم فعالیتهای كاربر همچون مونتاژ وبه‌كارگیری نرم‌افزارها، عوامل كم‌هزینه اغلب درانتخاب محل تعیین‌كننده هستند.
به هر حال، كلاسترها برای پایگاه اصلی هرشركتی و برای هر خط تولیدی دیگری‌سرنوشت‌سازند. فعالیتهای پایگاه اصلی -همچون توسعه راهبرد، محصول اصلی، فرآیندتحقیق و توسعه، یك سطح بحرانی از پیچیده‌ترین‌تولید یا تأمین خدمات - موجب بازسازی وخلق خدمات، محصولات و فرآیندهای شركت‌می‌شود. بنابراین تصمیم‌گیری در مورد انتخاب‌محل باید بر مبنای هزینه سیستمهای فراگیر وتوان نوآوری باشد نه فقط براساس هزینه‌های‌ورودی. بر اساس تفكر كلاستری هر خط تولیدی‌احتیاج به یك پایگاه اصلی دارد و بیشتركلاسترهای پرجنب و جوش بهترین محل را از این‌نظر برمی‌گزینند. برای مثال در ایالات متحد،هیولت پكارد كلاستر را برای پایگاه اصلی خطوطتولید اصلی خود انتخاب كرد: كالیفرنیا، جایی كه‌بیشتر پیشروان جهانی كسب و كارهای‌كامپیوترهای شخصی و ایستگاههای كاری شبكه‌در آن مستقرند، به عنوان پایگاه كامپیوترهای‌شخصی و ایستگاههای كاری شبكه‌بندی شده، وماساچوست، جایی كه تمركز فوق‌العاده‌ای ازبیمارستانهای تحقیقاتی با شهرت جهانی وشركتهای تولید ادوات پزشكی را داراست، به‌عنوان پایگاه ادوات پزشكی انتخاب شده است.
بهره‌برداری از سرمایه‌های ارزشمند در داخل‌یك كلاستر مستلزم برقراری روابط شخصی‌و احساس "خودی" داشتن است
همچنانكه رقابت جهانی مزیتهای نسبی‌سنتی را خنثی می‌كند و شركت را در معرض خطرقویترین رقبای جهانی قرار می‌دهد، بسیاری ازشركتهای چندملیتی در حال رشد، پایگاه اصلی‌خود را به كلاسترهای فعالتر منتقل می‌كنند و دراین راه از تملك شركتهای دیگر برای تثبیت خودبه عنوان یك شركت خودی در میان كلاستر بهره‌می‌گیرند. به عنوان مثال، نستله پس از تملك‌شركت رانتری مكینتاش كسب و كار شیرینی‌پزی‌خود را به یورك در انگلیس، جایی كه پایگاه اصلی‌آن شركت بود منتقل كرد، چرا كه كلاستر غذایی‌فعالی در آنجا رو به رشد بود. انگلیس با مشتریان‌شیرینی دوست خود، خرده‌فروشان خبره،بنگاههای تبلیغاتی قوی و شركتهای واسطه‌مسلط، نسبت به سوییس محیط پویاتری را برای‌رقابت در بازار بزرگ شیرینی به وجود آورد. به‌همین ترتیب نستله دفتر مركزی آب معدنی خود رابه فرانسه انتقال داده است، جایی كه رقابتی‌ترین‌مكان برای این صنعت محسوب می‌شود. شركت‌نورترن تله‌كام نیز دفتر مركزی خود را از كانادا به‌ایالات متحد انتقال داد كه دارای كلاستر فعالی درزمینه تجهیزات ارتباطات راه دور است.
تفكر كلاستری بر این عقیده است كه گردآوردن فعالیتهای مرتبط با هم در یك محل بهتر ازپخش آنها در جاهای مختلف است. همجواری‌واحدهای تحقیق و توسعه، تولید، مونتاژ،بازاریابی، پشتیبانی از مشتریان و هر كسب و كارمرتبط دیگری می‌تواند كارایی داخلی كلاستر درمنبع‌یابی را تسهیل و بهره‌گیری جمعی از فناوری‌و اطلاعات را ممكن سازد. همچنین، فعالیتهای‌جمعی در محیط كلاستر، ریشه شركتها را درمحیط كلاستر مستحكم می‌كند و توان آنها را دردستیابی به منافع بالقوه ارتقا می‌دهد.
۲) همكاری محلی : عامل اجتماعی‌كلاسترها را به یكدیگر پیوند می‌زند و دستیابی به‌منابع مهم و اطلاعات لازم را تسهیل می‌كند.بهره‌برداری از سرمایه‌های ارزشمند رقابتی یك‌كلاستر، مستلزم برقراری روابط شخصی، تماس‌رودررو، درك علائق مشترك و وضع شركتهای‌داخل كلاستر است. همجواری صرف شركتها،تأمین‌كنندگان و مؤسسات، امكان خلق ارزش‌اقتصادی را فراهم می‌كند اما ضرورتٹ تحقق آن رانمی‌توان تضمین كرد.
شركتها برای بیشینه كردن منافع كلاسترها،باید در فعالیتها مشاركت كنند و حضور آنها درمحل چشمگیر باشد. سرمایه‌گذاری محلی قابل‌توجه، حتی در صورتی كه دفتر مركزی در جایی‌دیگر مستقر باشد، یك الزام تلقی می‌شود. آنهاباید روابط جاری با بدنه دولت و نهادهای محلی،نظیر مراكز خدمات رفاهی، مدارس و گروههای‌تحقیقاتی را ارتقا دهند.
شركتها به عنوان نهادهای واحد، باید حداكثربهره را از تعامل با خارج از محدوده كوچك خودببرند. با وجود این، مدیران حداقل در ابتدای كاربه ملاحظه كاری گرایش دارند. آنها از آن بیم دارندكه رشد كلاستر باعث جذب رقبا، افزایش هزینه‌هاو یا از دست دادن كاركنان ارزشمند و پیوستن آنهابه رقبا شود. اما همراه با افزایش درك مفهوم‌كلاستر، مدیران درمی‌یابند كه بسیاری از همكاران‌آنها در كلاستر مستقیمٹ در رقابت نیستند و منافع‌متوازن نظیر عرضه بیشتر افراد آموزش دیده برمسائل ناشی از افزایش سطح رقابت غلبه دارد.
۳) ارتقای كلاستر : از آنجا كه سلامت محیطكسب و كار محلی برای سلامت شركت مهم است،ارتقا كلاستر باید بخشی از دستور كار مدیریت‌باشد. شركتها از راههای متنوعی كلاسترهای خودرا ارتقا می‌دهند.
شركت جنزیم۱۳ را در نظر بگیرید.ماساچوست مركز فعال كلاستر فناوری زیستی‌است كه در منطقه دانشگاههای توانمند، مراكزپزشكی و شركتهای سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیزقرار دارد. وقتی شركت جنزیم در جریان توسعه‌خود به مرحله‌ای رسید كه مدیرعامل آن نیاز به‌امكانات تولیدی را احساس كرد، و ابتدا تشكیل‌كلاستر دارویی در نیوجرسی و فیلادلفیا را درنظرگرفت، زیرا شركت او امكاناتی داشت كه‌ماساچوست فاقد آن بود: تخصص و مهارت‌تثبیت شده در تولید دارو. اما با تفكر بیشتر وی‌تصمیم گرفت كه این برنامه را در پایگاه اصلی‌شركت خود اجرا كند، زیرا اگر طرح او موفق‌می‌شد، شركت او می‌توانست به جایگاه رقابتی‌بهتری ارتقا یابد.
به این ترتیب وی آگاهانه كار با پیمانكاران‌متعهد منطقه بوستون و حذف بسیاری ازشركتهای مهندسی تخصصی در نزدیكی فیلادلفیارا برگزید. علاوه بر این، او با كمك دولت محلی ومقامات شهری عهده‌دار ابتكاراتی نظیر اعطای‌بورس تحصیلی و كارآموزی برای جوانان محلی‌در جهت بهبود نیروی كار شد. به عبارت كلیتر،شركت جنزیم برای ایجاد یك حجم بحرانی برای‌كلاستر خود تلاش كرده است. مدیرعامل این‌شركت معتقد است كه موفقیت شركت او باموفقیت كلاسترش درهم‌آمیخته و تمامی اعضای‌كلاستر از پایگاهی قوی از مؤسسات و روابطپشتیبان سود خواهند برد.
۴) كاركرد جمعی : روشی كه كلاسترها درعمل به كار می‌گیرند، دستور كار جدیدی ازاقدامات جمعی در بخش خصوصی را ارائه‌می‌دهد. سرمایه‌گذاری در كالای عمومی معمولاوظایف دولت شمرده می‌شود، با وجود این، تفكركلاستری چگونگی منافع شركتها را از مؤسسات وداراییهای محلی به وضوح نشان می‌دهد.
در گذشته، اقدام جمعی در بخش خصوصی‌تنها متوجه یافتن یارانه‌های دولتی و مساعدتهایی‌بود كه اغلب رقابت را از شكل طبیعی خود خارج‌می‌كرد. اما منافع بلندمدت مدیران، با ترغیب‌سطح بالاتری از رقابت بهتر برآورده می‌شود. آنهامی‌توانند با بازاندیشی درباره نقش انجمنهای‌تجاری شروع كنند كه اغلب تنها در حد اعمال نفوذدولتی، گردآوری آمار و كاركردهای اجتماعی‌منطقه میزبان فعالیت می‌كنند و به این ترتیب‌انجمنهای تجاری در حال از دست دادن یك‌فرصت بسیار مهم هستند.
انجمنهای تجاری می‌توانند مجامعی را برای‌تبادل عقیده و رسیدن به هدف اصلی فراهم آورندكه آنها را در اقدامی جمعی برای گذر
از موانع رشد و بهره‌وری یاری دهد. انجمنهای‌تجاری می‌توانند هدایت اقداماتی نظیر برپایی‌امكانات آزمایشی دانشگاهی، برنامه‌های آموزشی - تحقیقی، جمع‌آوری اطلاعات مربوطبه كلاستر، تشكیل مجامع كار در مسائل مشترك‌مدیریتی، راههای رسیدگی به مباحث زیست‌محیطی، سازماندهی نمایشگاههای تجاری،اعطای نمایندگی و مدیریت كنسرسیوم سفارشات‌را بر عهده گیرند.
برای كلاسترهایی كه متشكل از شركتهای‌كوچك و متوسط متعددی هستند، نظیر شركتهای‌گردشگری، پوشاك و كشاورزی، ضروری است كه‌پیكره‌ای جمعی برای تقبل وظایف حساس به‌مقیاس وجود داشته باشد. به عنوان مثال در هلند،تعاونیهای پرورش‌دهنده گل، حراجی و تسهیلاتی‌را راه‌اندازی كرده‌اند كه به شكل‌گیری یكی ازقویترین مزایای رقابتی كلاستر گل در هلند منجرشده است. شورای گل هلند و انجمن گروههای‌تحقیقاتی پرورش‌دهندگان گل هلند كه بسیاری ازپرورش‌دهندگان گل عضو آن هستند به وظایف‌دیگری نظیر تحقیقات كاربردی و بازاریابی روی‌آورده‌اند.
كلاسترها روش سازنده‌ای را برای تغییرماهیت گفتگوی میان بخشهای دولتی وخصوصی ارائه می‌دهند.
اكثر انجمنهای تجاری موجود بیش از حدمحدود هستند، در واقع آنها مظهر صنایع هستندنه كلاستر. در ضمن چون وظایف آنها در قالب‌رایزنی با دولت فدرال تعریف شده است، حوزه‌كار آنها بیش از آنكه محلی باشد ملی است. باوجود این، انجمنهای ملی به ندرت برای حل‌مسائل محلی كارآمد هستند، مسائلی كه برای‌بهره‌وری كلاستر بیشترین اهمیت را دارند.
با روشن شدن این نكته كه چگونه كسب وكار و دولت با یكدیگر شرایط رشد را فراهم‌می‌كنند، كلاسترها مسیری سازنده را در جهت‌تغییر طبیعت گفتگو بین بخش خصوصی وعمومی ترسیم می‌كنند. با دركی بهتر از آنچه‌رقابت‌پذیری واقعی را اشاعه می‌دهد، مدیران‌می‌توانند درخواستهای صحیح و به جایی رامطرح كنند. مثال شركت مس مدیك۱۴، به عنوان‌انجمنی كه در سال ۱۹۹۶ توسط كلاستر ادوات‌پزشكی در ماساچوست شكل گرفت این نكته راروشن می‌كند. اخیرٹ این شركت با موفقیت،موازی با اداره دارو و غذای ایالات متحد در فرآیندتأئید ادوات پزشكی كار می‌كند. به روشنی‌پیداست كه چنین اقدامی به صورت همزمان‌باعث منتفع شدن اعضای كلاستر و نیز ارتقای‌سطح رقابت می‌شود.
● مشكلات سیاست صنعتی
آنچه میزان رفاه یك كشور یا یك ملت را تعیین‌می‌كند بهره‌وری است نه صادرات و یا منابع‌طبیعی. با درنظر داشتن این موضوع، دولتها بایدبرای خلق محیطی بكوشند كه حامی افزایش‌بهره‌وری است. سیاستهای صحیح اقتصاد كلان‌لازم است ولی كافی نیست. درنهایت این بنیانهای‌اقتصاد خرد برای رقابت‌اند كه سطح بهره‌وری ورقابت‌پذیری را تعیین می‌كنند.
دولتهای ملی و محلی، هر دو نقشهای‌جدیدی بر عهده دارند. آنها باید عرضه نهاده‌های باكیفیت زیاد نظیر شهروندان تحصیل كرده وزیرساختهای فیزیكی را تضمین كنند. باید مثلا باحمایت از مالكیت معنوی و اعمال قوانین ضدتراست قواعد رقابت را به گونه‌ای تنظیم كنند كه‌بهره‌وری و نوآوری به موفقیت در اقتصاد بینجامد.و نكته آخر اینكه، دولتها باید شكل‌گیری و ارتقاكلاسترها را ترغیب كنند و كالاهای عمومی یا شبه‌عمومی را كه اثر مهمی بر بسیاری از كسب وكارهای مرتبط با هم دارند افزایش دهند.
این نوع دسته‌بندی وظایف دولت، باسیاستهای صنعتی كاملا متفاوت است. درسیاست صنعتی، هدف دولت داشتن صنایعی‌دلخواه و مداخله از طریق اعمال مواردی چون‌یارانه‌ها یا محدودیتهای سرمایه‌گذاری شركتهای‌خارجی برای حمایت از شركتهای محلی است. درمقام مقایسه، هدف از سیاستهای كلاستر، تقویت‌روند توسعه تمامی كلاسترها است. این بدان‌معناست كه یك كلاستر سنتی مثل كشاورزی‌نباید به حال خود رها شود بلكه باید تقویت شود.دولتها نباید در مقام انتخاب میان كلاسترها برآیند.زیرا هر یك از آنان به نوعی فرصتهایی برای‌بهره‌وری و حمایت از افزایش درآمدها پدیدمی‌آورند. هر كلاستر نه‌تنها مستقیمٹ به بهره‌وری‌در سطح ملی یاری می‌رساند بلكه در بهره‌وری‌سایر كلاسترها نیز مؤثر است. البته تمامی‌كلاسترها موفق نخواهند شد اما نیروهای بازارهستند كه باید نتایج اصلی را تعیین كنند نه‌تصمیمهای دولت.
دولت در كار با بخش خصوصی باید در پی‌تقویت كلاسترهای موجود یا در حال ظهور باشدنه اینكه خود درصدد تشكیل كلاسترهای جدیددیگری باشد. كلاسترها و صنایع جدید موفق، ازدرون كلاسترهای موجود شكل می‌گیرند. كسب وكارهای دارای فناوری پیشرفته نه در خلا بلكه درجایی می‌توانند به موفقیت برسند كه از قبل اساس‌فعالیتهای مرتبط با آن زمینه در آنجا وجود داشته‌باشد. در واقع، اغلب كلاسترها مستقل از اقدامات‌دولت و حتی گاهی بی‌توجه به توصیه‌های دولت‌شكل می‌گیرند. كلاسترها جایی شكل می‌گیرند كه‌بنیانهای مزیت محلی در آن وجود دارد. برای‌اثبات حقانیت تلاشهای توسعه كلاستر، بایدبرخی بذرهای كلاستر قبلا آزمون بازار را گذرانده‌باشند.
كلاسترها به جای اینكه فقط از كلاسترهای‌موفق در دیگر مناطق پیروی كنند باید به دنبال‌مزیت رقابتی و تخصصی باشند كه این نیازمنداتكا به منابع محلی منحصر به فرد است. یافتن‌مناطق تخصصی مربوط به خود معمولا بسیارمؤثرتر از رقابت مستقیم با مناطق متعلق به رقبای‌جاافتاده و قدرتمند است.
● مسئولیتهای جدید دولتی ـ خصوصی
جغرافیای اقتصادی در دوره رقابت جهانی تناقضی‌را مطرح می‌كند. در اقتصاد جهانی كه با حمل
و نقل سریع، ارتباطات پرسرعت و بازارهای
در دسترس مشخص می‌شود، چیزی كه انتظارمی‌رود كه این است كه اهمیت مكان كاهش یابد.اما عكس این انتظار حقیقت دارد. مزیتهای رقابتی‌پایدار در اقتصاد جهانی اغلب به شدت محلی،برخاسته از مهارتهای كاملا تخصصی شده، دانش،نهادها، رقبا، كسب و كارهای وابسته و مشتریان‌فرهیخته هستند. همجواری جغرافیا، فرهنگ ونهادها به دسترسی خاصی همچون روابطنزدیكتر، اطلاعات بهتر، پاداشهای نیرومند و دیگرمزیتها در بهره‌وری و نوآوری می‌انجامد، كه‌دستیابی به آنها از راه دور میسر نیست. هر چه‌اقتصاد جهان پیچیده‌تر، پویاتر و بیشتر متكی به‌دانش می‌شود این گفته به واقعیت نزدیكتر است.
رهبران كسب و كارها، دولت و نهادها همگی‌در علم اقتصاد جدید رقابت، سهم و نقش دارند.كلاسترها وابستگی متقابل و مسئولیت مشترك‌تمامی این موجودیتها را برای خلق شرایط رقابت‌پربار آشكار می‌كنند. برای انجام این وظیفه رهبران‌به تفكر جدید نیاز دارند و باید از رده‌بندیهای‌سنتی در تفكر خود راجع به اینكه در اقتصاد چه‌كسی چه كاری می‌كند دست بردارند. خطوط بین‌سرمایه‌گذاری خصوصی و دولتی نامشخص شده‌است. شركتها به اندازه دولتها و دانشگاهها درآموزش سهم دارند. دانشگاهها هم دررقابت‌پذیر كردن كسب و كارهای محلی سهیم‌هستند. با آشكار كردن فرآیندی كه رفاه واقعی را دراقتصاد به وجود می‌آورد، كلاسترها راههای جدیددولتی - خصوصی را برای اقدامات سازنده پدیدمی‌آورند.
نویسنده: مایكل ای. پورتر
منبع
Harvard Business Review, November - December۱۹۹۸
منبع
Harvard Business Review, November - December۱۹۹۸
منبع : فصلنامه مدیرساز
![از شور و شکفتن [بازنویسی کتاب تمهیدات اثر عین القضاه همدانی]](/mag/i/4/bb2ev.jpg)
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست