پنجشنبه, ۱۱ بهمن, ۱۴۰۳ / 30 January, 2025
مجله ویستا
تغییر در مفاهیم جنگ بین کشورها
تازه‌ترین رویداد چشمگیر تروریستی که به اعتراف همگان بزرگترین نمونه در طول تاریخ بود عملیات کوبیدن سه فروند هواپیمای مسافربری امریکایی با سرنشینان آنها به برجهای دوقلوی مرکز تجارت جهانی و مقر پنتاگون در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ بود که منجر به کشته شدن صدها نفر و تخریب کامل برجهای دوقلو و بخشی از ساختمان پنتاگون شد و هنوز جهان در التهاب بازتاب‌های ذهنی و عینی آن گرفتار است.
در تاریخ جهان، روز ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ (۲۰ شهریور ۱۳۸۰) به عنوان یک روز تاریخ‌ساز و فراموش نشدنی ثبت خواهد شد. مجله «اکونومیست» لندن که از معتبرترین و بانفوذترین نشریات سیاسی اقتصادی جهان به شمار می‌آید، در ویژه نامه‌یی که به مناسبت حملات تروریستی به امریکا در روز ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ منتشر کرد، از این روز به عنوان «روزی که جهان را دگرگون ساخت» یاد کرد و نوشت: این واقعه نقطه عطفی در تاریخ جهان به شمار می‌آید و دنیای بعد از ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ با دنیای قبل از آن تفاوت خواهد داشت.
حمله تروریستی ۱۱ سپتامبر، نه تنها اثرات دهشتناکی در سطح سیاسی و روانشناختی و انسانی برجای نهاده بلکه برای حقوق بین‌الملل نیز پیامدهای تکان دهنده‌یی داشته است. این حادثه، برخی مقوله‌های حقوقی با اهمیت را تغییر داده است و به همین واسطه از یک سو بازاندیشی در این مقولات و ازسوی دیگر تاکید براصول کلی را ایجاب میکند.
تاثیر حملات ۱۱ سپتامبر برمفهوم حقوقی دفاع مشروع به عنوان یکی از مفاهیم مهم حقوق بین‌الملل نگران کننده است. تا پیش از این علی‌رغم مناقشات حقوقی چه در میان دولت‌ها و چه در بین محققان تصویر حقوقی این مفهوم به اندازه کافی روشن بود. در صورت حمله مسلحانه یک دولت به دولتی دیگر تا زمان اقدام شورای امنیت یا در صورت انجام نشدن چنین اقدامی از سوی این نهاد، قربانی می‌تواند تا زمانی که شورای امنیت پا به میان گذارد بطور فردی از خود واکنش دفاعی نشان دهد.
دولت مورد تجاوز می‌تواند از سایر دولت‌ها نیز تقاضای کمک بنماید که در آن صورت اقدام به شکل دفاع مشروع جمعی صورت می‌گیرد.درخصوص مساله چگونگی واکنش در برابر حملات تروریستی اسراییل، امریکا و آفریقای جنوبی در گذشته معتقد بودند که می‌توانند در چارچوب دفاع مشروع، با هدف قراردادن پایگاه‌های تروریستی در کشور میزبان به زور متوسل شوند. توجیه آنها برای توسل به دفاع مشروع این بود که چنین کشورهایی با پناه دادن به سازمان تروریستی، به نوعی مروج تروریسم هستند یا دست کم آن را تحمل می‌کنند و بنابراین «شریک جرم» هستند. آنها از بابت این به اصطلاح تجاوز مسلحانه غیرمستقیم مسئول هستند. با وجود این، اکثریت دولت‌ها حتی چنین دیدگاهی را قبول نداشتند چه رسد به اینکه آن را به تصویب رسانند. وانگهی، اقدامات متقابل مسلحانه در پاسخ به کاربرد زوری که به حد «حمله مسلحانه» به معنای اتم کلمه نرسد چه برضد دولت‌ها باشد و چه برضد سازمان‌های تروریستی، غیرقانونی شناخته شده است، اما حوادث ۱۱ سپتامبر به طرز شگفت‌انگیزی، این چارچوب حقوقی را دگرگون ساخته است.
در واقع پس از ۱۱ سپتامبر مشخص شد که گروه‌های خصوصی غیردولتی چگونه می‌توانند حوادثی را بیافرینند که آثاری به اندازه نبرد میان دولت‌ها و بلکه بیشتر داشته باشد.
از این رو بسیاری از مولفان تلاش کرده‌اند تا پارامترهای ماده ۵۱ را بر این‌گونه اقدامات منطبق نمایند. از جمله این نویسندگان می‌توان به «راندلز هوفر» اشاره کرد. وی به صراحت ذکر میکند که «اقدامات تروریستی گسترده گروه‌های خصوصی در صورتی که قابل استناد به یک دولت باشد می‌تواند در قالب ماده ۵۱ حمله مسلحانه تلقی شود.» اما به زعم پروفسور آنتونیو کاسسه استاد ایتالیایی و نامدار حقوق بین‌الملل روشن است که کاربرد اصطلاح «جنگ» از سوی رییس جمهور امریکا در این مورد یک سوء تسمیه است.
جنگ، حمله‌یی مسلحانه میان دو یا چند دولت است. اینجا ما با حمله تروریستی خیلی شدید یک سازمان غیردولتی به یک دولت مواجه هستیم. مسلماً کاربرد اصطلاح «جنگ» اثر روانشناختی گسترده‌یی برافکار عمومی دارد.
منظور از کاربرد واژه جنگ تاکید بر دو نکته بوده است: نخست اینکه حمله آنقدر شدید بوده است که می‌توان اثرات مخرب آن را با تجاوز یک دولت برابر دانست؛ دوم اینکه پاسخ لازم، مستلزم اتکا برهمه منابع و انرژی‌هاست؛ گویی در یک وضعیت جنگی قرار داریم.
در هرحال به گفته پل برمر متخصص امور تروریستی و مسئول کمیسیون ویژه‌ضد تروریسم کنگره امریکا «اکنون مفهوم جنگ عوض شده به گونه‌یی که مرز بین تروریسم و جنگ معلوم نیست.»
شورای امنیت سازمان ملل متحد پس از وقوع حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر اقدام به صدور قطعنامه‌های ۱۳۶۸ و ۱۳۷۳ کرد. شورای امنیت در مقدمه قطعنامه ۱۳۶۸ (۱۲ سپتامبر ۲۰۰۱)، اقدامات تروریستی را به عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی مطرح کرد و حق ذاتی دفاع مشروع فردی یا جمعی طبق منشور ملل متحد را به رسمیت شناخت.
در همان روز ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۱، نوزده عضو ناتو اعلام کردند چنانچه مشخص شود که حملات تروریستی به ایالات متحده از خارج رهبری شده است، این حملات به عنوان حملات مسلحانه علیه تمامی اعضای ناتو به شمار خواهد رفت. این اعلامیه وفق ماده ۵ پیمان ۱۹۴۹ واشنگتن (عهدنامه موسس ناتو) صادر شد که حمله مسلحانه علیه یک یا چند عضو ناتو به مثابه حمله علیه تمامی اعضای آن به شمار می‌رود.
شدت و گستردگی حملات ۱۱ سپتامبر به حدی بود که تمامی دولت‌ها آن را محکوم کردند. هیچ دولتی به حق دفاع مشروع ایالات متحده در پاسخ به این حملات اعتراضی نکرد و در واقع اعتقاد حقوقی بین‌المللی مبنی براینکه یک حمله تروریستی را می‌توان یک حمله مسلحانه تلقی کرد، ایجاد شد.
بررسی رویه دولت‌ها و عکس‌العمل جامعه بین‌المللی نیز نشان می‌دهد که از ابتدای دهه ۱۹۹۰ تقریباً اقدامات نظامی دولت‌ها در قبال تروریسم برمبنای حق دفاع از خود با مخالفت چندانی مواجه نگردیده است.
بنابراین می‌توان گفت که فکر معادل دانستن حمله تروریستی با حمله نظامی قبل از ۱۱ سپتامبر نیز وجود داشته اما پس از ۱۱ سپتامبر شکل عملی به خود گرفته است. به عبارتی شورای امنیت در قطعنامه‌های خود (۱۳۶۸ و ۱۳۷۳) با قایل شدن حق دفاع مشروع برای امریکا حملات تروریستی را در ردیف حملات نظامی قرارداد. همچنین برای اولین بار شورای امنیت سازمان ملل حق نظامی «دفاع از خود» در برابر اقدامات تروریستی توسط بازیگران غیردولتی نه فقط علیه عاملان آنها بلکه برضد دولت‌های حامی نیز را به رسمیت شناخت.
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست