گاتاکا - GATTACA

سال تولید : ۱۹۹۷
کشور تولیدکننده : آمریکا
محصول : دانی دِ ویتو، مایکل شامبرگ و استیسی شر
کارگردان : اندرو نیکول
فیلمنامه‌نویس : اندرو نیکول
فیلمبردار : اسلاوومیر ایدزیاک
آهنگساز(موسیقی متن) : مایکل نایمن
هنرپیشگان : ایتان هاوک، اوما تورمن، جاد لا، گور ویدال، زاندر برکلی، جین بروک، الیاس کوتئاس و ارنست بوگناین
نوع فیلم : رنگی، ۱۱۰ دقیقه


در دنیائی استریل که به کمک علم ژنتیک در آن جرح و تعدیل‌هائی پدید آورده‌اند، عمر مفید آدم‌ها و احتمال بیماری‌های بعدی‌شان از همان بدو تولد تعیین می‌شود. ̎وینسنت̎ (هاوک)، یکی از آدم‌هائی است که به‌طور ̎طبیعی̎ به دنیا آمده است؛ او نزدیک‌بین است و احتمالاً سی سال بیش‌تر عمر نخواهد کرد، ضمن آن‌که در جامعه‌ای که به جای جنس، نژاد یا مذهب آدم‌ها، از لحاظ ژنتیکی بین‌شان تبعیض قائل می‌شوند، شانس و فرصت یک زندگی حرفه‌ای مطلوب را در اختیار ندارد. بنابراین با تغییر هویت، شکل و شمایل فردی به نام ̎جروم̎ (لا) را بر می‌گزیند که در حادثه‌ای علیل شده و بدین ترتیب در شرکت چند ملیتی گاتاکا به درجات بالا می‌رسد و در همان جاست که به آرزوئی که عمری در سر می‌پرورانده، دست می‌یابد: او را به‌عنوان یکی از سرنشینان سفینه‌ای بر می‌گزینند که راهی سیارهٔ تایتان است. به همین خاطر، به واسطهٔ نمونه‌هائی از مو، پوست، خون و ادرارش، او را مدام تحت آزمایش‌های ژنتیک قرار می‌دهند و دنیائی را که تا همین چندی پیش به نظرش ایده‌آل می‌رسید، آشفته می‌کنند. در حالی‌که با کشته شدن فرماندهٔ پرواز، دوباره رویاهایش جان گرفته‌اند، ناشیانه مژه‌ای را در صحنهٔ جنایت باقی می‌گذارد. با آن‌که پلیس به شناسائی هویت قاتل اطمینان دارد، ولی ناتوان از پی‌گیری رد پای ̎وینسنت̎ سابق، بیش‌تر و بیش‌تر به ̎جروم̎ مشکوک می‌شوند و تحقیقاتی تازه و آزمایش‌های ژنتیک جدیدی بر رویش انجام می‌دهند. ̎وینسنت̎ که چند روزی با پرتاب موشک و عملی شدن رویایش فاصله دارد، باید کاری کند که ـ در عین گذراندن آزمایش‌ها و فرار از دست پلیس و در حالی که نمی‌داند به چه کسی واقعاً می‌تواند اعتماد کند ـ سوءظنی را باعث نشود...
● در گاتاکا نخستین چیزی که به چشم می‌آید، فیلم‌ساز و نویسنده‌ای است که دغدغه دارد. پذیرش این نکته البته در دل یک نظام استودیوئی کمی سخت به‌نظر می‌رسد ولی هم این فیلم و هم کارهای بعدی نیکول روی این موضوع صحه می‌گذارند. بحث گاتاکا نه به طور خاص در مورد ژننتیک و نه نگرانی‌های بشری از این نکته ـ آن‌چنان که در زمان اکرانش گفته شد ـ است. نیکول دغدغه‌ای خیلی قدیمی‌تر از این حرف‌ها دارد. او نگران هویت و از دست رفتن آن در مناسبات جهان نوین است. در گاتاکا ̎وینسنت̎ یک انسان معمولی است که به دلیل همین دوری از تکنولوژی، ̎پست̎ تلقی می‌شود و آن‌چه نیکول سعی دارد رویش تأکید کند، همین است: تلاش دنیای کنونی برای دور شدن از اصل خلقت. این دغدغه را در دو کار بعدی نیکول هم می‌توان دنبال کرد: نمایش ترومن (۱۹۹۸) که البته پیتر ویر آن را می‌سازد و بعد سیمون (۲۰۰۱) که باز خود نیکول پشت دوربین فیلم‌برداری آن می‌ایستد؛ شخصیت منحصر به فردی که کاملاً وامدار استنلی کوبریک بزرگ است. خود گاتاکا البته در پرداخت هم ویژگی‌های خاصی دارد. سردی حاکم بر کلیت کار به طور غافل‌گیر کننده‌ای از نیمه‌های کار مخاطب را در خود غرق و حتی می‌ترساند. هاوک، تورمن و لا، بازی‌هائی به یاد ماندنی دارند و البته در پی آن‌چه گفته شد، فیلم در پایان، مخاطب را وادار به فکر کردن می‌کند؛ چیزی که در نگاه اول، از یک افسانه ـ علمی پُر از جلوه‌های ویژه و دکور انتظار نمی‌رود.