اختلالات خواب

مشکل خوابیدن ممکن است در سطح انرژی و در سلامتی کلی مرد یا زن اثر بدی به جای بگذارد: داشتن مشکلات خواب یا نداشتن توانایی در خواب باقی ماندن، نشانه‌های این مشکل عمومی است که ممکن است یا کوتاه مدت، یا خود به خود محدود شونده، یا دوام‌دار برای سال‌ها باشند. انواع این اختلالات عبارتند از:
۱) نارکولپسی:
شخص به شدت در طول روز خواب آلوده است و نمی‌تواند در برابر خواب مقاومت کند و ناگهانی به خواب می‌رود.
۲) سندرم Restless Leg:
حالت نادری است با این خصیصه که احساس ناخوشایند و بیقراری در پاها و مقاوم بودن در برابر ایمپالس‌ها برای حرکت پاها وجود دارد.
۳) سندرم آپنه در خواب:
قطع شدن نفس به مقادیر مختلفی از زمان در طول خواب از علامت برجسته‌ی آن است و البته یک شرایط مدیکال جدی است زیرا ممکن است تهدید کننده‌ی حیات باشد.
۴) پاراسومنیا:
رفتارهای غیر طبیعی هستند که در ضمن خواب رخ می‌دهند از قبیل راه رفتن در خواب، حرف زدن با خود در خواب، دندان به هم سائیدن در طول خواب.
۵) فلج شدن در خواب:
یک عدم توانایی موقت در حرف‌زدن یا حرکت کردن در حالی که شخص کاملاً خوابیده است یا حالا دیگر بیدار شده است و این یک خصیصه کلاسیک نارکولپسی محسوب می‌شود.
۶) Insomnia:
طول می‌کشد تا بتواند به خواب برود. خواب کافی دست نمی‌دهد.
● Circadian rhythm:
پدیدار گشتن یک پروسه‌ی بیولوژیکال است که در سیکل‌هایی حدود ۲۴ ساعت مرتباً تکرار می‌شود و آن را «ساعت بیولوژیکال» می‌نامیم به این معنی که با ترشح هورمون‌ها موقع خوابیدن، خوردن و حساس بودن نسبت به محرک‌ها تعیین می‌شود.
● اختلالات خواب در افراد مسن‌تر:
در افراد مسن‌تر ریتم‌ سیرکادین تغییر می‌کند و در نتیجه مشکلات خوابیدن (Imsomnia) در افراد مسن‌تر افزایش پیدا می‌کند. برطبق یک باور قدیمی مسن‌ها به خواب کمتری احتیاج دارند. ناراحتی‌های متعددی از جمله احتیاج به دست‌شویی رفتن غالباً مسن‌ترها را از داشتن خواب خوب شب باز می‌دارد. اگر چه کهن‌سال ها فکر می‌کنند به همان اندازه‌یی که وقتی بالغان جوان بوده‌اند نیاز به خواب دارند. باید قبول کنیم که اشخاص مسن‌تر باید برای به خواب رفتن مشکل داشته باشند، باید به دفعات در طول شب بیدار شوند. باید صبح‌ها خیلی زود بیدارشوند، باید میل به چرت زدن در روز را داشته باشند. خرناس شدید کشیدن و در نتیجه همسر را از خواب بیدار کردن، نشانه‌های بعضی اختلالات خواب در مسن‌ترها است.
● علل:
مشکلات خواب ممکن است بر اثر بیماری‌های پشت پرده باشد مثل دپرسیون، خوردن دارو، مصرف الکل، نوشیدن زیاد قهوه و چای، داشتن بهداشت ضعیف خواب از جمله چرت زدن در روز، مبتلا بودن به سندرم آپنه‌ی خواب (وقفه‌ی موقت نفس کشیدن در خواب) که سبب می‌شود مسن‌ترها توان لازم برای به خواب رفتن را نداشته باشند و همچنین در مدتی که بیدار هستند خواب آلوده باشند. حرکت پریودیک دست‌ها و پاها PUM ,(Limb)، که یک اختلال خواب است در افراد مسن‌تر زیاد و شیوع دارد به این ترتیب که شخص لگدپرانی غیر قابل کنترل ۲۰ تا ۳۰ ثانیه‌یی به فواصل در طول شب انجام می‌دهد و در نتیجه خواب قطع شده و او بیدار می شود.
● پیری و خواب:
پیری شخص را به طرف اختلالات خواب می‌برد و او را برای داشتن خواب خوب در شب با مشکل مواجه می‌کند و این مسأله ناراحت کننده است زیرا افراد مسن برخلاف باور خیلی قدیمی‌ها، به اندازه‌ی یک آدم جوانتر نیاز به خواب دارند. درآستانه‌ی پیر شدن قبول وجود اختلالات خواب کمتر پذیرفته است، ولی به تدریج شخص مسن این پدیده را قبول می‌کند.
● تشخیص و درمان مشکلات خواب:
تشخیص اختلالات خواب بر اساس گرفتن شرح حال جزئیات مدیکال (ابسرواسیون باحوصله که در مطب‌ها متأسفانه انجام نمی‌شود،) و یک معاینه‌ی کامل بالینی که این هم برای شیره مالیدن به سر مریض‌ها صورت می‌گیرد و دقت نمی‌شود، امکان پذیر است: باید پرس و جو شود که آیا مصرف قهوه، مشروبات الکلی، سیگار، دارو خوردن سر خود در کار هست یا نه؟ چون سیکل خواب نرمال بر اثر تغییر در ریتم سیر کادین، قطع می‌شود اقدامات زیر مفید واقع می‌شود: شخص بهتر است در طول روز در معرض تابش نور خورشید قرار گیرد، و اگر مشکلاتی از قبیل آپنه‌ی خواب یا تکان‌های غیرطبیعی عضلات بهبودی نسبی یافته است، به طور موقت برای او قرص خواب‌آور تجویز‌شود تا فعالیت‌ سلول‌های مغزی کاهش یابد تا این آدم مسن ‌بهتر بخوابد و این داروهای خواب آور معمولاً به مقدار کم باید تجویز شوند تا به تدریج سیکل خواب مجدداً بر قرار شود.
همچنین بلای بزرگ چاقی باید با ورزش‌های مستمر ولی ملایم کنترل شود زیرا با کم شدن بافت چربی که سد کننده‌ی تنفس است، مشکلات کم خوابی برطرف می‌شود. مشکلات خواب افراد مسن‌تر را بهتر است به متخصصان بسپاریم. بالاخره درمان‌های تهاجمی از قبیل اکسیژن ‌درمانی یا جراحی‌هایی برای برطرف کردن انسدادهای تنفسی، ممکن است ضرورت پیدا کند. ناگفته نماند که این آقا یاخانم مسن‌که بی‌تردید توصیه‌پذیر نیستند و خیال می‌کنند که خیلی‌ می‌دانند، بهتر است که دست از لج‌بازی بردارند و فقط توصیه‌های پزشک خود را انجام دهند، تا به امید خدا وضع خواب آنها بهتر شود.
● مسن‌ها باید چه بکنند تا خوب‌تر بخوابند؟
▪ هر شب در همان ساعت همیشگی به رختخواب بروند.
▪ به طور منظم و مستمر در حد توانایی خود همه روزه ورزش کنند.
▪ تنها و اگر میسر است با یک همراه ، مقداری از وقت خود را در خارج از خانه بگذرانند تا نور خورشید به آنها برسد.
▪ چرت زدن در طول روز به حتی کمتر از ۳۰ دقیقه محدود شود.
▪ ترک نوشیدن نوشابه‌های الکلی و قهوه‌، سیگار کشیدن و آب خوردن، مخصوصاً نزدیک موقع خواب مفید است تامرد مسن شب‌ها برای ادرار کردن کمتر بیدار شود.

دکتر عبدالپیمان علویان
بیهوشی

منبع : هفته نامه پزشکی امروز