آشنائی با مراکز کاریابی در ایران

بیکاری از چالش‌هائی به‌شمار می‌آید که بر زندگی اقتصادی و اجتماعی گروه‌های وسیعی از جامعه تأثیر می‌گذارد. دلایل بیکاری در ایران به عرضه و تقاضای نیروی کار و عوامل مؤثر بر آن بستگی دارد.
در بعد عرضه، ساختار سنی جوان جمعیت، مهاجرت، رواج پدیده چندشغلی به دلیل افزایش هزینه‌های زندگی و مشارکت زنان در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی موجب افزایش شمار نیروی متقاضی کار در سال‌های اخیر شده است.
در بعد تقاضا پائین بودن رشد سرمایه‌گذاری و تولید، افزایش بهره‌وری نیروی کار در برخی بخش‌ها به دلیل رشد فناوری و فقدان شرایط مناسب در عرضه تولید در برخی موارد منجر به محدود ماندن تقاضا برای نیروی کار شده است.
در کنار عوامل یاد شده، عامل مهمی که می‌تواند در اشتغال جامعه نقش اساسی ایفا کند و به پویائی فعل و انفعالات بازار کار منجر شود حضور مؤثر و کارساز دولت و بخش خصوصی در این بازار است. امروز مراکز کاریابی نقش بسیار مهمی در بازار کار کشورها ایفا می‌کنند. وظیفه اصلی مراکز کاریابی ارائه خدمات جایابی است. از یک طرف، این مراکز اطلاعات مربوط به متقاضیان کار را براساس نوع شغل، تجربه و تخصص نیروی کار در اختیار دارند و از طرف دیگر، از فرصت‌های شغلی موجود در بخش‌ها و فعالیت‌های واسطه‌ای مطلع هستند و در پویائی بازار کار و فعال‌سازی سیاست‌های بازار کار نقش خطیری ایفا می‌کنند. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، مراکز کاریابی بعد از جنگ جهانی دوم، توسعه قابل توجهی پیدا کرد و ساختار این مراکز برای ارائه خدمات به کارگران و کارفرمایان شکل گرفت و به مرور زمان نقش آنها در حال توسعه یا توسعه‌نیافته این مراکز یا وجود ندارند یا از نظر کارکرد دارای نقش ضعیفی هستند. این اعتقاد وجود دارد که در ایران مراکز کاریابی نیازمند توجه و عنایت بیشتری هستند که در صورت توجه ویژه به این مراکز، فعل و انفعالات آنها در بازار کار افزایش می‌یابد و این مراکز می‌توانند در سیاستگذاری و اشتغال‌زائی در کشور مؤثر باشند.
● سابقه شکل‌گیری مراکز کاریابی در جهان
مراکز کاریابی از اوایل سال‌های قرن بیستم به‌تدریج شکل گرفته‌اند. بعد از جنگ جهانی دوم شکل‌گیری و ایجاد مراکز کاریابی با شدت بیشتری تداوم یافت. در دهه ۱۹۵۰ در اکثر کشورهای عضو OECD۲ مراکز کاریابی فعالیت داشتند. وظیفه مراکز کاریابی انجام خدمات مختلف در بازار کار است و این مراکز به‌طور عمده توسط دولت‌ها و در سطح ملی اداره می‌شوند. سازمان جهانی کار نقش مهمی در ایجاد مراکز کاریابی داشته و همواره کشورها را تشویق به ایجاد مراکز کاریابی کرده است. از نظر تاریخی ابتدا مراکز کاریابی دولتی ایجاد شده‌اند و وظیفه اولیه آنها ارائه خدمات جایابی به‌صورت رایگان در سطح محلی و سپس ملی بوده است.
ارائه چنین خدماتی در کشورهای اروپائی بعد از جنگ جهانی اول شروع شد و سپس به‌عنوان بخشی از سیاست‌های بازار کار در این کشورها توسعه پیدا کرد. با توجه به فقدان سازماندهی و غیرمتشکل بودن اقتصاد این کشورها مبارزه علیه بیکاری به خاطر فقر دامن‌گیری بود که از بابت بیکاری در این کشورها وجود داشت. بنابراین هدف اساسی مراکز کاریابی در آغاز مبارزه علیه بیکاری و فقر بود.
بعد از جنگ جهانی دوم تا اواخر دهه ۱۹۷۰ رشد اقتصادی همراه با ایجاد شغل نوعی امنیت اجتماعی را ایجاد کرد که در سایه آن رشد اقتصادی همراه با کاهش فقر بود اما بعد از دهه ۱۹۷۰ رشد اقتصادی نتوانست فرصت‌های برابر مورد انتظار را از نظر اجتماعی برآورده سازد. این موضوع همراه با نرخ‌های بیکاری فزاینده و شدت یافتن بیکاری جوانان و وجود نیروی کار مازاد فاقد مهارت، این اندیشه را قوت بخشید تا دولت‌ها به فکر راه‌حل برای محرومیت‌های ناشی از بیکاری باشند.
در برخورد با چنین مسائل مهم اجتماعی، مراکز کاریابی در بسیاری از کشورها گسترش پیدا کردند. این گسترش توأم با افزایش کارکنان اداری و نیروی کار مشاغل در این قبیل مراکز بود. همان‌گونه که اشاره شد، از نظر نوع سازماندهی مراکز کاریابی به‌طور عمده توسط دولت‌ها ایجاد شده است. مطالعات نشان می‌دهد که در کشورهای فرانسه، هلند و انگلستان مراکز کاریابی به‌عنوان بخشی از وزارت کار این کشورها و به‌عنوان بازوی اجرائی دولت در اجرای سیاست‌های مربوط به اشتغال عمل می‌کنند.
● وظایف مراکز کاریابی
مراکز کاریابی خدمات متنوعی را در بازار کار انجام می‌دهند و به‌عنوان مرکز ثقل سیاست‌های بازار کار شناخته می‌شوند. وظیفه مراکز کاریابی دولتی به‌طور عمده در سطح ملی و توسط کارگزارن دولتی اعمال می‌شود. در برخی از کشورها مراکز کاریابی توسط وزیر و در برخی کشورها به‌صورت مستقل‌تری مدیریت می‌شوند. مهم‌ترین وظایف مراکز کاریابی به شرح زیر است:
ـ خدمات جابه‌جائی: خدمات جابه‌جائی به‌طور معمول جزء لاینفک فعالیت‌های مراکز کاریابی و در حقیقت اصلی‌ترین آنها است. خدمات جایابی مستلزم تهیه اطلاعات از جویندگان شغل و کارفرماهاست. این نوع خدمات فعالیت‌های مربوط به ایجاد شغل را شامل می‌شود.
▪ معرفی به مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای برای انجام دوره‌های آموزشی: مراکز کاریابی می‌کوشند تا کیفیت آموزش نیروی کار را ارتقاء دهند به‌نحوی که نیروی کار از نظر کسب مهارت و آموزش‌های موردنیاز توانائی‌های لازم را کسب کنند. ارتقاء بهره‌وری و مهارت نیروی کار در یافتن شغل به جویندگان مشاغل کمک می‌کند و انتظار می‌رود که افراد با مهارت‌های بالاتر در یافتن مشاغل موردنظر موفق‌تر عمل کنند.
▪ تهیه اطلاعات کمی و کیفی از بازار کار: تهیه این قبیل اطلاعات به‌منظور اطلاع از وضعیت بازار کار و مؤلفه‌های اصلی آن صورت می‌گیرد. چنان‌چه مراکز کاریابی تصویری صحیح از میزان بیکاران و فرصت‌های شغلی موجود داشته باشند، به‌نحو شایسته‌ای می‌توانند خدمات مورد نیاز را انجام دهند.
▪ تهیه برنامه‌های ایجاد شغل: یکی دیگر از وظایف مراکز کاریابی تهیه برنامه‌های ایجاد شغل است. هدف از ایجاد چنین برنامه‌هائی توسعه اشتغال و هدایت بیکاران به سمت یک بازار کار فعال است.
▪ ارائه مشورت‌های شغلی: یکی از وظایف حساس و مهم مراکز کاریابی ارائه مشورت‌های لازم به جویندگان شغل است. تجربه نشان داده است ارائه مشورت‌های شغل به نیروی کار موجب آگاهی جویندگان کار از توانائی‌های خود و تسهیل در انتخاب شغل مورد نظر می‌شود. در عین حال افراد از استانداردهای لازم در مشاغل مختلف شناخت پیدا می‌کنند.
▪ ارزیابی و گزنیش افراد برای ورود به بازار کار: کاریابی‌ها از طریق سیاست‌های خوداشتغالی و آموزش نسبت به تسهیل و ایجاد بهترین فرصت شغلی با بهترین متقاضی کار فعالیت می‌کنند و در صورتی‌که لازم باشد، نسبت به آموزش افراد و آگاهی آنان از چند و چون نوع کار اقدام می‌کنند.

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده