مرور تاریخچه‌ی بزرگ‌ترین مجموعه‌ی تئاتری ایران

‌● ساختمان دایره‌ی شكلی كه تئاتر شهر ما ست
ساختمان دایره‌ای شكل كه مدت‌هاست اصلی‌ترین مكان اجرای تئاتر در ایران است، سال‌ها پیش تفرجگاهی بوده كه شاید امروز دیگر مردمان آن روزگار نباشند تا خاطرات خود را از به‌یاد آورند اما نسل‌های بعد از آنان حتما به‌ یاد دارند كه حدود ۴۰ سال پیش عصرهای پنج‌شنبه و جمعه جمعی از مردم این شهر، اوقات فراغت خود را در این محل می‌گذراندند.
در سال ۱۳۴۶ مقدمات ساخت تئاتر شهر فراهم شد و این مجموعه‌ كه در آن دوره فقط سالن اصلی را در اختیار داشت، هفتم بهمن ماه با اجرای نمایش «باغ آلبالو» نوشته‌ی آنتوان چخوف به كارگردانی آربی آوانسیان در سال ۱۳۵۱ گشایش یافت.
تئاتر شهر بعد از مدتی به رادیو و تلویزیون واگذار شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی با حكم شورای انقلاب، اداره‌ی این مجموعه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی محول شد و به پرسنل تئاتر شهر اجازه دادند به اختیار خودشان زیر پوشش صدا و سیما یا وزارت ارشاد قرار بگیرند.
محمد بهرامی مدیر روابط عمومی سابق تئاتر شهر كه سالهای متمادی در این سمت حضور داشته است می‌گوید: ابتدا تئاتر شهر فقط سالن اصلی داشت اما سال ۵۴، سالن «چهارسو» هم اضافه شد و سال ۵۹ بود كه تالار قشقایی به نام شهید حسن قشقایی نامگذاری شد.
در دوره‌ی مدیریت علی منتظری، سالن شماره ۲ و ۳ هم اضافه شدند، كه سالن شماره ۳ به كتابخانه‌ی فعلی تئاتر شهر تبدیل شد و تالارهای «خانه خورشید» و «نو» هم به ترتیب سال‌های ۷۷ و ۷۸ افتتاح شدند و سال ۷۹ هم تالار سایه با نمایش «نیلوفر آبی» حمید امجد به بهره‌برداری رسید.
محمد بهرامی ادامه می‌دهد: قرار بود فضای اطراف تئاتر شهر دست نخورده باقی بماند كه این بنا از دور كاملا مشخص باشد، اما سرنوشت این بنای دایره‌ای شكل تنها به اضافه و كم شدن سالن‌های آن مربوط نمی‌شود و ماجراهای آن بسیار فراتر از این‌هاست. تئاتر شهر هر بار در دوره‌ی مدیریت یكی از مدیران شهرداری شاهد اتفاقات گوناگونی بوده است.
بهرامی می‌گوید: ماجراهای تئاتر شهر از زمانی با شهرداری شروع شد كه غلامحسین كرباسچی شهردار تهران شد. او گرچه خدمات زیادی برای شهر تهران انجام داد، اما درباره‌ی تئاتر شهر به‌گونه‌ای دیگر عمل كرد.
در ایامی كه كارشناسان مركز هنرهای نمایشی و تئاتری‌ها به‌ كرباسچی كمك می‌كردند تا در ویرانه‌های كشتارگاه تهران بنای یكی از بزرگ‌ترین فرهنگسراهای تهران را پی بریزند، شهردار وقت مدیران تئاتر ایران را با وعده‌ی كمك به تئاتر تشویق كرد تا دیوارهای نرده‌ای حریم تئاتر شهر را بردارند بدون این‌كه توجه داشته باشند این اقدام چه پیامدی دارد و برداشته شدن دیوارهای نرده‌ای بود كه راه برای ورود فروشندگان مواد مخدر، معتادان و ... باز كرد.
بعد از كرباسچی در دوره‌های بعدی شهرداری هم تابلوهای تبلیغاتی تئاتر شهر به حكم زشت بودن برداشته شد و هنرمندان تئاتر از یك امكان تبلیغی خود محروم شدند.
برداشته شدن دیوار حصار تئاتر شهر علاوه بر این‌كه پای افراد ولگرد را به حریم این مجموعه باز كرد، باعث سوخته شدن در بزرگ تئاتر شهر ـ زمستان عده‌ای آتش روشن می‌كردند ـ هم شده است. دری كه برای انتقال دكورها از آن استفاده می‌كردند.
ماجرای بعدی تئاتر شهر مربوط می‌شود به گودبرداری زمین جنوبی مجاور ساختمان كه زمین پاركینگ تئاتر شهر بود و هنرمندان و تماشاگران تئاتر می‌توانستند از آن استفاده كنند. اما در شهرداری سابق پاركینگ تئاتر شهر گودبرداری شد و از تصرف این ساختمان خارج شد هرچند در نقشه‌ی تئاتر شهر، پاركینگ جزو متعلقات این بنا بود.
آن زمان اعلام شد: با ساخته شدن مجتمع فرهنگی تجاری «ولی‌عصر» پاركینگ این ساختمان در اختیار تئاتر شهر قرار می‌گیرد، اما وضعیت ساخت و ساز این مجتمع چندان مشخص نیست و ماجرای پاركینگ هم به مرور به فراموشی سپرده شد.
بنای تئاتر شهر به گونه‌ای است كه نمی‌توان آن را تغییر داد. تنها باید تجهیزات و امكانات آن را بازسازی كرد.
سیستم نور تالار اصلی سال ۷۱ عوض شده است و سیستم آكوستیك همه‌ی سالن‌ها نیازمند متخصص صداست كه آن را اصلاح كند.
بهرامی به دوره‌ی مدیریت حسین پاكدل اشاره می‌كند و ادامه می‌دهد: كه طرح ساخت سالن تابستانی بر پشت بام تئاتر شهر در این دوره مطرح شد و قرار شد یك سالن به نحوی كه آسیبی به بنا نرساند بر پشت بام تئاتر شهر ساخته شود. محسن شاه ابراهیمی مسوول ساخت این سالن شد. او نزدیك به دو ماه تحقیق و بررسی كرد و میزان تحمل بنای تئاتر شهر را سنجید و بعد از بررسی‌هایی كه انجام داد قرار شد یك سالن بزرگ برای جبران كمبود محل تمرین تئاتر شهر ساخته شود.
طراحی این سالن به گونه‌ای بود كه كاملا متناسب با ساختمان باشد و این‌كه امروز عده‌ای می‌گویند ریخت عمومی تئاتر شهر را به هم زده است، صحبتی دور از روحیه‌ی هنرمندانه است چون بر اساس معماری درستی ساخته شده بود.
زمانی كه سازمان میراث فرهنگی تئاتر شهر را به عنوان میراث فرهنگی ثبت كرد، فضای پشت بام هم جزو ساختمان بود، چرا كه این سالن در عین ایمن بودن، بسیار سبك بود و فشاری را بر ساختمان وارد نمی‌كرد.
بهرامی از دو اتفاق آتش‌سوزی كه در تالار قشقایی این مجموعه افتاده است یاد می‌كند: در مجاورت تالار قشقایی، تالار خانه خورشید قرار دارد كه در كنار آن ژنراتور برقی قرار داشت كه هنگام قطع برق منطقه، برق تئاتر شهر را تامین می‌كرد؛ سوخت این ژنراتور گازوییل بود كه بعد از گازكشی، این ژنراتور بدون استفاده و گازوییل آن باقی مانده بود و این‌گونه بود كه هنگام ساخت دكور، جرقه جوشكاری باعث آتش‌سوزی می‌شد و انتظار می‌رود در بازسازی تئاتر شهر، كابل‌های برق این ساختمان كه دیگر عمر مفید خود را سپری كرده‌اند، تغییر كنند.

منبع : پایگاه خبری هنر ایران