زنجان ، استان زنجان

تاریخ بنای شهر زنجان را هم‌زمان با سلطنت اردشیر بابكان دانسته‌اند و در آن زمان، آن را «شهین»؛ یعنی منسوب به شاه می‌نامیده‌اند. گفته می‌شود كه این نام طی قرون و اعصار به زنگان و سپس به زنجان تبدیل شده است. فتح زنجان به وسیله اعراب در زمان خلافت عثمان و توسط سردار عرب - براء‌بن عازب - صورت گرفت. در این دوره‌،‌ این شهر، شهری آباد و پرنعمت بوده است.
در قرن‌های چهارم و پنجم هجری قمری، زنجان به علت داشتن چراگاه‌های وسیع، مورد توجه قبیله‌های ترك‌نژاد قرار گرفت و قبیله‌‌های گوناگون ترك در زنجان و نواحی مختلف آن، به ویژه در چمن سلطانیه، مسكن گزیدند.
در حمله‌ مغول، شهر زنجان و آبادی‌های اطراف آن آسیب فراوان دید. سپس ایلخانان مغول به این شهر توجه فراوان نشان دادند؛ مخصوصاً سلطان محمد خدابنده، از زمانی كه مذهب تشیع را پذیرفت، در توسعه این ناحیه كوشید و زمینه تبدیل آن به یك مركز اسلامی را فراهم كرد تا پس از آن، در اندك زمانی به یكی از مراكز مهم سیاست و تجارت تبدیل گردد.
تاریخ زنجان در سده‌های بعدی نیز گزارشگر حوادث مختلف سیاسی است. این شهر شاهد رویدادهای سیاسی، اجتماعی و مذهبی نظیر شورش علی‌محمد باب، مبارزات ملوك‌الطوایفی، نهضت مشروطیت، تاخت و تاز فئودال‌ها، درگیری‌های دموكرات‌های آذربایجان و ... بوده است. هر چند برخی از این رویدادها، رهاوردی جز ناملایمات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی برای مردم این شهر نداشته‌اند؛ اما هرگز فرهنگ و مدنیت استعماری در این شهر نفوذ نكرده است و اكثر قریب به اتفاق مردم، هم‌چنان در حفظ شعایر مذهبی و سنتی خود پابرجا و استوار باقی مانده‌اند. این منطقه زادگاه بزرگانی چون شیخ شهاب‌‌الدین سهروردی و علمای نامی دیگری بوده است كه مایه فخر فرهنگ ایرانی و اسلامی هستند.