دوران ریسندگی و بافندگی به اتمام می‌رسد

مهندس مشاط در مورد آینده صنعت منسوجات نبافته معتقد است دنیا به سمت منسوجات نبافته حرکت می‌کند زیرا دوران ریسندگی و بافندگی به اتمام می‌رسد و نوآوری چندانی هم در آن صورت نمی‌گیرد کشوری مانند آمریکا به روی تولید ژئوتکستایل متمرکز شده و بی‌تردید آینده متعلق به این صنعت است. وی در تکمیل سخنان خود به نکات مثبت منسوجات نبافته اشاره می‌کند و می‌گوید: امروزه بیشترین کاربرد منسوجات نبافته موارد یک بار مصرفاست و در واقع یکی از عللی که منسوجات نبافته برای مصارف یک بار مصرف کار می‌برند، قیمت تمام شده پائین آنهاست زیرا در این صنعت با حجم تولید بالا و حذف مراحل اضافی، قیمت نهائی محصول کاهش می‌یابد.
متن گفت‌وگوی ما با اینکارشناس منسوجات نبافته از نظرتان می‌گذرد:
▪ منسوجات فنی Technical Textile چیست و به چه نوع منسوجاتی، منسوجات فنی گفته می‌شود؟
ـ منسوجات فنی معمولاً منسوجاتی با خاصیت ویژه هستند که کاربردهائی غیر از مصارف متداول نساجی دارند و در صنعت به‌کار می‌روند. این منسوجات با افزودن یکسری قابلیت‌ها مانند استحکام، پوشش سطح و... در موارد خاص استفاده می‌شوند و مانند محصولات عام نساجی نیستند.
▪ گستره تولیدات و محصولات در حوزه منسوجات فنی چگونه طبقه‌بندی می‌شوند و کاربردهای آن در چه صنایع است؟
ـ در دنیا گسترده منسوجات فنی جایگاه ویژه خود را یافته است؛ برای مثال در صنعت خودروسازی بیشترین حجم بهره‌گیری از صنعت منسوجات فنی به‌عمل می‌آید، در ساختمان‌سازی (عایق‌های ضد صدا، رطوبت و دما و...) صنعت راه‌سازی (ژئوتکستایل‌ها)، کشاورزی (باعث می‌شود گیاهان در زمان کوتاه‌تری رشد یابند، از آفات در امان باشند و نور خورشید را بدون اثرات منفی آن بهتر و بیشتر جذب کنند)، صنعت فیلتراسیون (انواع فیلتر مخصوص کارخانجات سیمان، خودروسازی و...) لباس‌ها و پوشش‌های محافظتی (انواع البسه کار، دستکش‌ها و پوشاک مقاوم در برابر آتش و مواد شیمیائی)، لباس‌های ورزشی (در عین حال که ضد آب هستند توانائی عبور هوا را هم دارند) منسوجات فنی نقش اساسی دارند اما در صدر تمام این موارد در دنیا همان‌طور که در ابتدا به آن اشاره کردم؛ صنعت خودروسازی استکه منسوجات فنی با خاصیت‌های متعدد در آن تحت عنوان پوشش، تزئین، فیلتراسیون، عایق صدا و... مورد استفاده بسیاری قرار می‌گیرد تا جائی که حدود ۳۵ـ۲۵ کیلوگرم از وزن یک خودرو به منسوجات فنی اختصاص دارد که این رقم با توجه به نر تولید خودرو در دنیا رقم قابل توجهی است.
▪ آیا منسوجات نبافته هم جزء منسوجات فنی محسوب می‌شوند؟
ـ بله، منسوجات فنی شاخه‌ای می‌باشد که ممکن است تمام شاخه‌های نساجی در آن سهیم باشند و منسوجات نبافته هم به تبع در آن سهم دارد (به‌ویژه در صنعت خودرو و ژئوتکستایل). به‌دلیل خاصیت فوق‌العاده منسوجات نبافته این درصد روز به روز افزایش می‌یابد.
امروزه در دنیا کشور پیشرو و صاحب نام تولید ژئوتکستایل‌ها، آمریکاست. جالب است بدانید که آمریکا اکثر فعالیت‌های تولیدی خود را خارج از کشور انجام می‌دهد مانند اروپا و چین اما کماکان تکنولوژی و تولید منسوجات نبافته و ژئوتکستایل را در اختیار خود دارد و هر روز ابداعاتی در آن انجام می‌دهد بنابراین اکثر تولید کنندگان منسوجات نبافته در دنیا آمریکائی هستند و این صنعت را برای خود حفظ کرده‌اند در حالی که در اروپا تولید این نوع محصول کمتر است و بیشتر به تولید ماشین‌آلات نساجی می‌پردازند؛ نکته دیگراین که هنوز این صنعت به‌صورت جدی به آسیا منتقل نشده است.
ژئوتکستایل به‌دلیل خاصیت‌های ویژه منسوجات نبافته گسترش یافت و در حال حاضر بهترین گزینه ژئوتکستایل، ژئوتکستایل‌های منسوجات نبافته است و اکثر کارخانجات تولید کننده ژئوتکستایل از منسوجات نبافته استفاده می‌کنند زیرا بهترین ویژگی‌ها را برای محصول با توجه به حجم، استحکام و مواردی از این قبیل دارد.
▪ تاریخچه منسوجات نبافته و تولد این صنعت از چه زمانی است؟
ـ شاید در دنیا شروع منسوجات نبافته با نمد باشد. ایران یکی از مبدعان منسوجات نبافته در این زمینه است. نمد منسوج بی‌بافتی است که با روش تولید مکانیکی عرضه می‌شود.
یکی از علل به‌وجود آمدن منسوجات نبافته، کاهش مراحل تولید بوده تا قیمت تمام شده محصولات کاهش یابد. در روش‌های مانند تولید موکت نمدی، الیاف تبدیل به پارچه می‌شود در حالی که در بافت، الیاف باید تبدیل به نخ و سپس تبدیل به پارچه شود پس در اینجا یک مرحله حذف شده است. در یکسری از روشای تولید منسوجات نبافته مانند اسپان باند دو مرحله تولید حذف می‌شود و چیپس را تبدیل به پارچه می‌کنند. ملاحظه می‌کنید تا چه میزان صرفه‌جوئی در مراحل تولید صورت می‌گیرد. امروزه بیشترین کاربرد منسوجات نبافته موارد یکی بار مصرف است و در واقع یکی از عللی که منسوجات نبافته برای مصارف یک بار مصرف کار می‌برند، قیمت تمام شده پائین آنهاست زیرا در این صنعت با حجم تولید بالا و حذف مراحل اضافی، قیمت نهائی محصول کاهش می‌یابد.
▪ منسوجات نبافته در حال حاضر چه بخشی از بازار نساجی دنیا را شامل می‌شود و وضعیت آن در آینده چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
ـ امروزه منسوجات نبافته رشد قابل ملاحظه‌ای را تجربه می‌کنند به‌طوری که سالیانه شاهد رشد ۶ـ۵ درصدی تولید منسوجات نبافته در دنیا هستیم که طبق معمول بیشترین رشدها متعلق به چین بوده است. چین در سال ۲۰۰۵ نسبت به سال ۲۰۰۴، ۱۱ درصد ردش تولید منسوجات نبافته دنیا را داشته است. در حالی‌که نرخ رشد دنیا ۵ درصد بوده است نرخ رشد منسوجات فنی اروپا در سال ۲۰۰۶، ۳/۶ درصد بوده است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۰، ۲۸ درصد کل تولید صنعت نساجی در دنیا را منسوجات فنی در برگیرد. یکی از موارد جالب که نشان می‌دهد منسوجات فنی در دنیا جایگاه مهم و مؤثری دارند این است که ۴۵ درصد تولیدات کشوری صنعتی مانند آلمان متعلق به منسوجات فنی است زیرا صنعتی با ارزش افزوده بالا می‌باشد.
▪ آیا ممکن است دامنه بهره‌گیری از منسوجات نبافته به حوزه محصولات عام مانند پوشاک هم کشیده شود؟
ـ در دنیای به روی این مسأله تحقیق و مطالعات گسترده‌ای انجام می‌شود که منسوجات نبافته توسعه و روزافزون و کاربردهای آن وسیع‌تر شود. در حال حاضر منسوجات نبافته برای مصارف یک بار مصرف مانند محیط‌های بیمارستانی (پرده بیمارستان، دستمال‌های مرطوب و کلیه تجهیزات بیمارستانی، مانند ماسک، گان و...) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در حال حاضر مطالعاتی صورت گرفته تا بتوانند تولید منسوجات نبافته را به سمتی حرکت دهند که پوشاک یک بار مصرف هم ساخته شود. تنوع طرح و رنگ در پوشاک از مواردی است که تاکنون در منسوجات نبافته کمتر به کار گرفته است. به هر حالحرکاتی دراین زمینه صورت می‌گیرد.
▪ آیا منسوجات نبافته قابل بازیافت و بازگشت به طبیعت هستند؟
ـ اکثر منسوجات بی‌بافت با الیاف مصنوعی تولید می‌شوند و الیاف طبیعی مورد استفاده در منسوجات نبافته پنبه سفیدگری شده و ویسکوز است اما بیشترین حجم مواد اولیه منسوجات نبافته را الیاف مصنوعی تشکیل می‌دهند که قابلیت بازگشت به طبیعت را ندارد، اما منسوجات نبافته قابل بازیافت هستند و این عمل در دنیا در سطح وسیع انجام می‌شود.
▪ ممکن است در کنار نقاط مثبت و قوت منسوجات نبافته، نقاط ضعفی هم وجود داشته باشد؟
ـ طبیعتاً نقاط منفی هم وجود دارد. یکی اینکه در منسوجات نبافته به‌راحتی نمی‌توان به‌طرح‌ها و نقوش متفاوت دست یافته در حالی که در صنعت بافت انواع و اقسام طرح، نقشه و شکل وجود دارد. در حال حاضر در منسوجات نبافته با محدودیت طراحی روبرو هستیم.
▪ وضعیت فعلی تولید منسوجات نبافته در ایران چگونه است؟
ـ در چند سال اخیر هم خوشبختانه و هم متأسفانه در کشور به روی منسوجات نبافته تمرکز صورت گرفته است؛ خوشبختانه از این نظر که با رشد چشمگیری در این صنعت مواجه هستیم و متأسفانه به این دلیل که مانند تمام صنایع ایران که یکباره حجمی از سرمایه‌گذاری بدون برنامه‌ریزی به روی یک شاخه خاص صورت می‌گیرد. متأسفانه در کشور منسوجات نبافته را صرفاً تحت عنوان موکت نمدی و لایه‌های سوزن زنی شده می‌شناسند در حالی که سوزن زنی یکی از روش‌های قدیمی تولید منسوجات نبافته است که شاید در دنیا تولید آن هنوز متداول باشد اما برای مصارف محدودی تولید انجام می‌شود، امروزه روش‌های متعددی برای تولید منسوجات نبافته وجود دارد که هنوز وارد کشور نشده است. البته تعدادی از تکنولوژی‌های جدید منسوجات نبافته مانند اسپان‌باند و اسپان لیس در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد که با افزودن یکسری قابلیت‌ها قادرند بازار متفاوتی پیدا کنند، یعنی تولید کنندگان داخل کشور که در زمینه منسوجات نبافته به فعالیت می‌پردازند به‌جای تولید یک محصول خاص، می‌توانند با استفاده از تکنولوژ ی جدید و تغییر نوع محصولات روزمره خود، بازارهای جدیدی ایجاد نمایند و تولید موفق‌تر و بیشتری داشته باشند؛ متأسفانه این نگرش در کشور ما چندان نهادینه ندشه است، تولید کنندگان دستگاه‌های شبیه به یکدیگر را وارد می‌کنند و شروع به رقابت با هم می‌پردازند!! محصولات می‌تواند متعدد و متنوع باشد اما هنوز در این زمینه حرکتی صورت نداده‌ایم.
در دنیا از روش‌های تولید منسوج نبافته برای بازیافت انواع الیاف استفاده می‌کنند. ییک از مزیت‌های بعضی روش‌های تولید منسوجات نبافته این است که می‌توان الیاف اعماز پشم و... را با طول و ویژگی‌های مختلف با هم مخلوط و ضایعات آن را با روش ایرلید تولید کرد. این تکنولوژی هنوزدر ایران کاربرد ندارد در حالی که گفته می‌شود ایران از نظر تولید منسوجات نبافته اشباع شده است.
درایتمای مونیخ اکثر ماشین‌آلات به روی ایرلید متمرکز شده بود که انواع مختلف الیاف ضایعاتی را برای تولید لایه‌های حجیم جهت تولید عایق صدا و حرارت مورد استفاده قرار می‌داد.
▪ در زمینه منسوجات نبافته از نظر دانش فنی و آکادمیک چه جایگاهی داریم؟
ـ در ایران تعداد اندکی صاحب نظر این رشته وجود دارد و منسوجات نبافته در دانشگاه‌های کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این درس دو واحدی است و تمام مباحث مربوط به منسوجات نبافته را در دو واحد و به‌طور بسیار خلاصه ارائه می‌دهند. در حالی‌که وقتی وارد این رشته شدم اطلاعات بسیار محدود و اندکی از این رشته داشتم و با برقراری ارتباطات با تولید کنندگان خارجی و استفاده از دانش فنی آنها اطلاعاتم را تکمیل کردم.
دنیا به سمت منسوجات نبافته حرکت می‌کند زیرا دوران ریسندگی و بافندگی به اتمام می‌رسد و نوآوری چندانی هم در آن صورت نمی‌گیرد. در نانو کشورمان سرمایه‌گذاری زیادی انجام می‌دهد که نکته مثبتی محسوب می‌شود زیرا در دنیا کشورهای اندکی هستند که به روی نانو کار می‌کنند در مورد منسوجات نبافته هم همین‌طور است. کشوری مانند آمریکا به روی تولید ژئوتکستایل متمرکز شده و بی‌تردید آینده متعلق به این صنعت است. مطمئن باشید اگر منسوجات نبافته از اهمیت برخوردار نبود آمریکا تولید این صنعت را هم به سایر کشورها منتقل می‌کرد در حال حاضر تکنولوژی ماشین‌آلات خاص تولید منسوج نبافته در اختیار آمریکا می‌باشد. اگرچه اروپا فروشنده ماشین‌آلات مربوط به تولید اسپان‌باند محسوب می‌شود اما تکنولوژی آن متعلق به آمریکاست.
▪ صادرات و واردات منسوجات نبافته در ایران چه وضعیتی دارد؟
ـ مزیت منسوچجات نبافته که تولید کنندگان کفپوش مانند موکت نمدی از آن استفاده می‌کنند این است که به‌دلیل هزینه حمل و نقل بالا بدلیل حجم زیاد مزیت صادرات محلی را به این تولید کنندگان می‌دهند، در نتیجه فضا را برای صادرات هرچه بیشتر این صنعت فراهم می‌کنند. این امر برای ما در رقابت با چین مزیت قابل توجهی است. در ایران موکت نمدی چینی یافت نمی‌شود زیرا هزینه حمل و نقل آن بسیار بالاست پس به آسانی می‌توانیم بازار افغانستان، عراق و همسایه‌های شمالی را تحت پوشش قرار دهیم.
در واردات تعرفه‌ها و گمرکی روی منسوجات نبافته بالاست، البته این امر برای حمایت از تولید کننده داخلی ضروری می‌باشد اما تولیدکنندگان ایرانی باید بتوانند در بازارهای جهانی تحت شرایط برابر رقابت کنند. در ایران حمایت‌هائی که از صنایع انجام می‌گیرد.
موجب می‌شود این قابلیت در تولید کننده ایرانی پرورش نیابد. بحث این است که آیا افزایش تعرفه‌ها به نفع تولید کنندگان ایرانی است یا به ضرر آنها؟ در کوتاه مدت به نفع آنها است یا در طولانی مدت موجب نابودی آنها می‌شود؟
یکسری منسوجات نبافته وجود دارد که تعرفه بالائی دارند و در کشور هم تولید نمی‌شوند این محصول که وارد کشور می‌شود بازار خودش را هماهنگ می‌کند و نیاز بازار در مورد عرضه و تقاضا سنجیده می‌شود وقتی به این نتیجه رسیدند نیاز به اندازه‌ای است که تولید در آن صورت گیرد تولید کنندگان ایرانی اقدام به تولید محصولی می‌کنند که قبلاً در کشور تولید نمی‌شد، پس ورود یک محصول گام اول برای تولید است. در حالی که برای مثال حتی اجازه نداده‌ایم بازار ژئوتکستیل مورد بررسی قرار گیرد و به روی میزان عرضه و تقاضای آن مطالعاتی انجام شود. درها توسط تعرفه‌های سنگین بسته است و نمی‌دانیم ژئوتکستایل‌های تولید کشور توان رقابت سایر کشورها را دارد یا خیر، آیا محصول ما قابلیت عرضه و فروش در بازارهای دنیا را دارد یا خیر.
● نکته پایانی؟
یکی از موارد مهم این است که باید در مورد منسوجات نبافته بازنگری صورت گیرد. این که آیا واقعاً کشور ما جهت تولیدمنسوج نبافته و تولید یک محصول خاص اشباع است یا خیر. بسیار ضروری است که تشخیص صحیح در این زمینه صورت گیرد. باید اجازه واردات داده شود و اجازه داد واردات هم سهم خود را داشته باشند زیرا با محدود کردن واردات مشکلی رفع نمی‌شود. با افزایش قابلیت‌های تولید کنندگان، هم مصرف کننده استفاده از محصول بهتری را تجربه می‌کند و هم میزان تولید افزایش می‌یابد.

منبع : ماهنامه نساجی امروز