مقصد یارانه ها در بخش کشاورزی

با حرکت اقتصاد ایران به سمت پیوستن به سازمان تجارت جهانی، از جمله الزاماتی که برای اقتصاد ایران ایجاد خواهد شد اصلاح نظام پرداخت یارانه­ها بخصوص یارانه های تولیدی است که باعث اخلال در قیمت­ها شده، بویژه بر روی تجارت محصولات کشاورزی اثرگذار خواهد بود.
سیاست تأمین و توزیع نهاده های کشاورزی از نخستین سیاست های حمایتی دولت در بخش کشاورزی است. هم اکنون بیش از ۹۰ درصد یارانه بخش کشاورزی مختص یارانه نهاده ها و عوامل تولید است. چرا که تأمین و تدارک نهاده­ها و عوامل تولید بر تقویت کمی و کیفی تولیدات مؤثر است.
اگرچه پس از انقلاب حجم سالانه یارانه­های پرداختی رشد کرده، اما سهم این یارانه­ها به عنوان یارانه­های تولید در مقابل یارانه­های مصرفی روند نزولی طی کرده است. به طوری که همچنان سهم کشاورزی از یارانه اختصاصی نسبت به سایر بخش­های اقتصادی کمتر از ۱۵ درصد است.
در بخش هدفمند کردن یارانه­­های کشاورزی همانند هدفمند کردن دیگر یارانه ها در اقتصاد کشور، مهمترین مشکل نبود راهکارهای لازم برای شناسایی گروه های هدف و تخصیص بهینه منابع یارانه­ای است.
بخش هدفمند کردن یارانه­های کشاورزی به معنای حذف یا افزایش قیمت این نهاده­ها نیست، بلکه هدف اصلی، بهینه کردن مصرف این نهاده­هاست.
دو سیاست اصلی حمایت و دخالت دولت در اقتصاد و در مقابل آن آزادسازی اقتصادی به عنوان دو راهبرد اساسی در اتخاذ سیاست توسعه اقتصادی مطرح هستند که با گذشت سال های زیادی از عمر علم اقتصاد، اقتصاددانان هنوز به اجماعی کلی در مورد انتخاب یکی از این دو سیاست به عنوان سیاست ارجح در توسعه اقتصادی دست نیافته اند.
در حالی که در دهه های اخیر کشورهای توسعه یافته در ادامه مسیر توسعه خود جایگزینی تدریجی راهبرد آزادسازی اقتصادی و تجاری را با راهبرد حمایت گرایی و دخالت دولت، سرلوحه کار خود قرار داده اند و این انتخاب را به دیگر کشورها نیز توصیه می کنند اما عملاً هنوز تغییر چشمگیری در این مورد بخصوص در بخش کشاورزی مشاهده نشده است.
امروزه کشورهای ثروتمند دنیا همچون ایالات متحده آمریکا، اعضای اتحادیه اروپا، ژاپن و... از بزرگترین پرداخت­کنندگان یارانه به بخش کشاورزی هستند.
آمریکا در سال ۲۰۰۰ به میزان ۳‎/۸۱میلیارد دلار یارانه به تولیدکنندگان پنبه اعطا کرد که با توجه به تعداد کشاورزان پنبه کار سهم هر کشاورز پنبه کار در این کشور حدود ۱۰۰ هزار دلار بوده است.
همچنین عنوان می شود در حالی که درآمد سرانه برخی کشورهای دنیا به کمتر از یک دلار در روز می رسد اتحادیه اروپا به هر رأس گاو روزانه ۲ دلار یارانه می دهد. از این رو بیست و چهارمین کنفرانس بین المللی اقتصاددانان کشاورزی در برلین مسأله اینگونه مطرح شد که با توجه به مطالعات صورت گرفته هر چه کشوری پیشرفته­تر باشد بیشتر از بخش کشاورزی خودحمایت می کند. ولی در کشورهای در حال توسعه گرایش به سوی عدم حمایت وجود دارد.
بررسی­های صورت گرفته توسط مرکز پژوهش­های مجلس حاکی است حمایت از بخش کشاورزی در ایران در سه دهه گذشته دارای رشد مناسبی نبوده و در برخی مواقع حمایت از بخش کشاورزی و تولیدات آن صرفاً به طور حاشیه ای و کمرنگ صورت گرفته است. براساس آمارهای موجود، میزان کل یارانه پرداختی به بخش کشاورزی از کل یارانه ها در اقتصاد ایران در ۲۲ سال گذشته فقط ۱‎/۱ درصد افزایش یافته است.
در کل از میان سیاست­های حمایتی دولت ـ سیاست تعیین قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی و سیاست های حمایتی مانند پرداخت یارانه ها برای دستیابی به اهداف حمایتی دولت در بخش کشاورزی مهم ترین ابزار حمایتی همان پرداخت یارانه به نهاده­های کشاورزی است.
برای هدفمند کردن یارانه نهاده­های کشاورزی باید از اصول علمی اقتصاد در این باره بهره جست مثلاً در مورد نهاده سم به دلیل کشش قیمتی بالا (واکنش کشاورزان در برابر افزایش و کاهش قیمت زیاد است) باید مسأله قیمت این نهاده همواره مدنظر باشد

http://aaec.blogfa.com
هادی اکبری
منبع وبلاگ انجمن علمی گروه اقتصاد کشاورزی