دندانپزشکی بر پرده نقره‌ای

بر خلاف انبوه فیلم‌هایی که مضمون اصلی یا فرعی آنها با مفاهیم و شخصیت‌های پزشکی در ارتباطند، دندانپزشک حضور بسیار کمرنگی در سینما دارد؛ به شکلی که تمام تاریخ مشترک دندانپزشکی و سینما را می‌توان در یک مقاله خلاصه کرد...
● ۴۲ فیلم به‌نام دندانپزشکان
دستمایه اصلی حضور دندانپزشکی بر پرده نقره‌ای مبتنی بر ابزارهای عجیب و غریب و ترس و درد غیر قابل تحمل و شکنجه‌وار درمان‌های دندانپزشکی است. بنا به آمار سایت IMDb (اطلاعات اینترنتی سینما)، در تاریخ ۱۱۲ساله سینما، چهل و دو فیلم که کلمه دندانپزشک را در عنوان خود دارند، ساخته شده‌اند. قدیمی‌ترین این فیلم‌ها «دندانپزشک کاردان» است؛ یک فیلم‌ سیاه‌سفید و صامت، ساخت کشور انگلستان، که تاریخ ساخت آن به سال ۱۹۰۲ و هفت‌سالگی سینما برمی‌گردد. دندانپزشک زیبا، دندانپزشک فرویدی، دندانپزشک روی صندلی، دندانپزشک اتفاقی، دندانپزشک شیفته، ترس از دندانپزشک، دندانپزشک عصبی عنوان تعدادی از آنهاست که برخی وحشتناک و اکثر آنها محتوای طنز دارند.
معروف‌ترین فیلم این فهرست چهل‌ و دوتایی، دنتیست (دندانپزشک)، یک تریلر هراس‌انگیز و پر خشونت است که اولین قسمت آن در سال ۱۹۹۶ به کارگردانی برایان یوزنا روی پرده رفت و دو سال بعد قسمت دومی نیز بر آن ساخته شد. فیلم داستان زندگی دکتر هینستون، دندانپزشک متمولی است که به شکلی اتفاقی متوجه خیانت اخلاقی همسر زیبایش می‌شود. کشف این خیانت شروع تشویق ذهنی و توهم اوست که به انتقام‌گیری از جنس زن در طول فیلم منجر می‌شود. او پس از پا گذاشتن به مطب، پرسنل و بیماران خود را یکی پس از دیگری پس از شکنجه‌های دلخراش به کام مرگ می‌فرستد و سپس به سراغ همسر و شریک پنهانی او می‌رود. فیلم، داستانی ضعیف دارد و انباشته از خطاهای تکنیکی دندانپزشکی است.
● زندگی شخصی یک دندانپزشک
آخرین فیلمی که با محوریت یک دندانپزشک ساخته شده Good Luck Chuck است که در سپتامبر ۲۰۰۷ روی پرده رفت، داستان زندگی دندانپزشکی به‌نام چارلی‌لوگان که در کودکی گرفتار طلسم یکی از همسالان خود شده است تا درحالی‌که عشق او را
فرا گرفته هیچ گاه نتواند به عشق واقعی خود برسد. رابطه او با انبوه زنانی که به دنیای شخصی‌اش وارد می‌شوند هیچ‌گاه پایدار نمی‌ماند، اما تمامی آنها می‌توانند بلافاصله پس از قطع رابطه با او ازدواج کنند. کم‌کم چارلی در میان زنان مجرد با این صفت معروف می‌شود، طوری ‌که مطب او لبریز از زنان جوان و پا به‌سن گذاشته‌ای می‌شود که درسودای ازدواج ناکام مانده‌اند. با اینکه در هیچ صحنه‌ای از فیلم چارلی را آنگل و توربین به‌دست نمی‌بینیم، این فیلم نزدیک‌ترین و ملموس‌ترین واقعیت‌های دنیای یک دندانپزشک را به تصویر می‌کشد. زندگی خصوصی دندانپزشکان (۲۰۰۲) فیلم دیگری است که به زندگی خصوصی دندانپزشکان می‌پردازد. در این فیلم کمپبل اسکات نقش دندانپزشکی را بازی می‌کند که با همسر دندانپزشکش در یک کلینیک مشغول به کار هستند. او در توهم ارتباط همسرش با مردی دیگر، دچار افت کاری می‌شود و یکی از بیمارانش به‌شکلی مالیخولیایی سعی در راهنمایی او دارد. این فیلم جز نام دندانپزشک ربط خاص دیگری به دندانپزشکی ندارد و شخصیت اصلی این فیلم می‌توانست هر شغل دیگری داشته باشد. گرچه اصلاح روابط زن و شوهر در انتهای فیلم با ترمیم دندان‌های زن به‌دست شوهر نمایش داده ‌می‌شود.
● بازی با گاز خنده
چارلی‌چاپلین در سال ۱۹۱۴ اثر گاز اکسید نیترو، که در برخی کشورها برای بی‌حسی بیماران دندانپزشکی به‌کار می‌رود، را مبنای ساخت فیلم گاز خنده (با عنوان جانبی دندانپزشک) قرار داد. چارلی در این فیلم نقش دستیار دندانپزشکی را بازی می‌کند که خود را به‌جای دندانپزشک جا می‌زند و با سوء‌استفاده از اثر این گاز صحنه‌های مفرحی را برای تماشاگر خلق می‌کند.
آلفرد هیچکاک، در دو فیلم خود به‌طور مستقیم و غیرمستقیم اشاره به دندانپزشکی دارد. در فیلم مردی که زیاد می‌دانست (۱۹۳۴) داستان عده‌ای تبهکار را روایت می‌کند که فرزند یک زوج آمریکایی را گروگان می‌گیرند. در یکی از صحنه‌های فیلم، لزلی بنکز با تبهکاران در یک مطب دندانپزشکی درگیر می‌شود و یکی از توطئه‌گران با گاز اکسید نیترو او را بیهوش می‌کند. فیلم دیگر هیچکاک، مرد عوضی (۱۹۵۷) ماجرای مرد بی‌گناهی است که به‌جای دزدی حرفه‌ای به زندان می‌افتد. همسر او شب قبل از دستگیری، دچار دندان‌درد می‌شود و به‌دلیل هزینه بالای درمان نمی‌تواند به دکتر مراجعه کند. مرد برای دریافت پول به اداره بیمه می‌رود و به اشتباه دستگیر می‌شود. یکی از معدود مدارک تبرئه او مراجعه قبلی‌شان به دندانپزشک است. گرچه در این فیلم هیچ صحنه‌ای از دندانپزشکی دیده نمی‌شود، ولی یک دندان‌درد ساده مشکلاتی باورنکردنی سر راه این خانواده قرار می‌دهد.
در قسمت چهارم از سری فیلم‌های اکشن اسلحه‌مرگبار، مل گیبسون و دنی‌گلاور به‌دنبال یک گروه تبهکار چینی هستند. آنها در تعقیب یکی از روِسای این باند که به دندانپزشکی مراجعه کرده، وارد مطب می‌شوند و سعی ‌می‌کنند با کمک گاز اکسید نیترو او را وادار به اعتراف کنند، ولی گاز در هوا پراکنده می‌شود و چنان آنها را به خنده می‌اندازد که رفتار هر سه از کنترل خارج می‌شود. این تک صحنه در مطب دندانپزشکی آن‌قدر مضحک است که هرکسی را به خنده می‌اندازد.
● شکنجه روی یونیت دندانپزشکی
یکی‌از معروف‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما مرتبط با دندانپزشکی، دونده ماراتون (۱۹۶۷)‌ ساخته جان شله زینگر است. ماجرای دانشجوی جوانی است، با بازی داستین‌هافمن که خود را برای شرکت در مسابقات دو ماراتون آماده می‌کند. او ناخواسته درگیر ماجرای پیچیده الماس‌های مسروقه متعلق به زمان جنگ جهانی دوم می‌شود که یک نازی قدیمی به‌دنبال آنهاست. جنایتکار بی‌رحمی که درگذشت سال‌ها ذره‌ای از درندگی‌اش کاسته نشده. او که دندانپزشک است،‌ هافمن را می‌رباید و در یکی از معروف‌ترین سکانس‌های تاریخ سینما او را با لوازم دندانپزشکی شکنجه می‌کند. صحنه دردناک توربین که دندان‌هافمن را می‌تراشد، وحشناک‌ترین چیزی است که می‌توان از دندانپزشکی تصویرکرد.
● هجو ترس از دندانپزشکی
روی‌هاتکینسون نیز در یکی از قسمت‌های مجموعه تلویزیونی مستر بین، سر از یک مطب دندانپزشکی در می‌آورد. صحنه نشستن او روی یونیت دندانپزشکی و تقابلش با دندانپزشک یکی از مفرح‌ترین تصاویر است که از فضای یک مطب دندانپزشکی تصویر شده است. مستر بین که از شدت اضطراب دریافت بی‌حسی، با واکنش‌های ناخودآگاهش دندانپزشک را بیهوش می‌کند، خود توربین دندانپزشکی را به دست می‌گیرد و درحالی‌که آینه کوچکی در دست دارد شروع می‌کند به سوراخ کردن دندان‌های قدامی و پر کردن آنها.
در سری اول از مجموعه سریال فرندز (دوستان)، که این روزها محبوبیت خاصی میان ایرانیان یافته است، دو دندانپزشک، در قالب پدر و پسر حضور دارند که یکی از آنها شوهر سابق ریچل، یکی‌از شخصیت‌های اصلی سریال فرندز است و قسمتی از صحنه‌های سریال در مطب او می‌گذرد. طبیعی است که دغدغه خلق صحنه‌های کمیک و شوخی‌های زبانی بسیار بیشتر از به تصویر کشیدن فضای یک مطب دندانپزشکی برای عوامل مجموعه اهمیت داشته باشد. در فیلم ملاقات‌کنندگان (۱۹۹۳) که تاکنون دوبار از تلویزیون ایران پخش شده است، ژان رنو شوالیه‌ای است که در تونل زمان به زمان حاضر می‌رسد و با نواده خود دیدار می‌کند. شوهر این خانم یک دندانپزشک بی‌آزار است که مجبور می‌شود حضور غیرقابل توجیه این شوالیه و خدمتکارش را به اضافه تمام اتفاقات عجیب و غریب دیگر تحمل کند. اتفاقاتی که بعضا به مطب او هم سرایت می‌کند و زندگی کاری او را بر هم می‌ریزد. این فیلم کمدی از مطب دندانپزشکی هم مانند سایر فاکتورهای بصری دیگری برای خنداندن تماشاگر استفاده می‌کند.
برادران کوئن نیز در فیلم سنگدلی‌تحمل‌ناپذیر (۲۰۰۳)، علاقه خود را به دندانپزشکی نشان می‌دهند. جورج کلونی در همان ابتدای فیلم در مطب دندانپزشکی زیر دست دندانپزشک و در حالی که فریم و رابردم در دهانش قرار داد با موبایل صحبت می‌کند. در صحنه بعد کلونی داخل ماشین به سمت محل کارش می‌رود و باز هم با موبایل حرف می‌زند ولی هنوز درست و حسابی نمی‌تواند دهانش را ببندد! غلظت طنز این صحنه باورنکردنی است گرچه خود فیلم چندان جذاب از کار درنیامده است.
● دندانپزشک سه‌بعدی‌: نمو
بهترین تصویر دندانپزشکی در تاریخ سینما از کارتون دیدنی در جستجوی نمو (۲۰۰۳) ثبت شده‌است. ماهی‌های آکواریوم مطب دندانپزشک همگی کارشناسان خبره این علم شده‌اند و در یکی از بامزه‌ترین صحنه‌های کارتون درباره نحوه کاربرد انواع گیتس و پیزو برای درمان اندودونیتیکس با هم بحث می‌کنند. استفاده دیدنی از ابزارهای مطب دندانپزشکی مانند یونیت و کرشوار (که آب وارد آن می‌شود) از دقت مثال‌زدنی جان لستر، کارگردان فقید آن حکایت داشت.
● دندانپزشکان در فیلم‌های ایرانی
در فیلم‌های ایرانی سال‌های اخیر تنها دو شخصیت دندانپزشک حضور دارند که چهره مثبتی از این حرفه به نمایش نمی‌گذارند. در فیلم ساقی، ساخته محمدرضا اعلامی، یک دکتر دندانپزشک که ابتدای فیلم دندان بهرام رادان را ترمیم می‌کند، او را به عنوان ساقی برای تامین مواد مخدر افراد پول دار استخدام می‌کند. اگرچه در انتهای فیلم، احتمالا برای پیشگیری از اعتراض دندانپزشکان، می‌فهمیم که او اصلا دندانپزشک نیست و بدون مدرک طبابت می‌کرده! دندانپزشک طماع فیلم بوتیک، ساخته تحسین‌برانگیز حمید نعمت‌الله که در یکی از سکانس‌های فیلم لثه‌ عطی، دختر نوجوان فیلم، با بازی گلشیفته ‌فراهانی، را می‌شکافد تا آن را جراحی کند. اگرچه صحنه‌های حضور هر دو دندانپزشک پر از غلط‌های فاحش تکنیکی است، بحث دندان‌درد و مراجعه به دندانپزشک در فیلم بوتیک کاملا در بافت قصه قرار گرفته و کاربرد دوگانه اسپری بی‌حسی و دندان‌درد به عنوان نشانه‌ وضعیت اقتصادی شخصیت‌های فیلم برای تماشگر قابل قبول بود.
در کوران حضور بی‌واسطه شرکت‌های خارجی در سریال‌های ایرانی، به عنوان اسپانسر، مهران مدیری در سریال نقطه‌چین، بی‌هیچ منطق داستانی، یک یونیت دندانپزشکی را در خانه بامشاد قرار داد تا تماشاگران به بهانه شغل همسرش، در چند قسمت از سریال با مارک آن آشنا شوند.

دکتر سیامک شایان‌امین
منبع: ای دندانپزشک، تو کجایی؟
دکتر علیرضا آشوری

منبع : هفته نامه سپید