عدالت اقتصادی یا عدالت سیاسی، کدامیک؟

عدالت با وجود اینكه یك مساله اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است لكن از نظر مكتب شیعه آن‌قدر مهم است كه جزو پنج اصل اعتقادی یعنی توحید، نبوت، معاد، عدل و امامت قرار گرفته است و به همین دلیل عدالت را باید یك امر فراگیر به شمار آورد و نمی‌توان عدالت را به یك بعد از زندگی اجتماعی مردم محدود ساخت و از آنجایی كه عدالت در قالب اصول اعتقادی مسلمان‌ها قرار گرفته است باید مانند همه اصول اعتقادی فراگیر باشد.
عدالت آن‌قدر مهم است كه در اعتقاد شیعه این امر از خداوند شروع می‌شود. در نظر شیعه كسی كه در رأس حكومت قرار می‌گیرد باید عادل باشد، امام باید عادل باشد، مرجع تقلید باید عادل باشد، زیرا اگر عادل نباشند مشروعیت‌شان را از دست خواهند داد. پس در حقیقت استحكام اركان جامعه به عدالت بستگی دارد. عدالت فراگیر در دو بعد بسیار مهم است؛ اول عدالت سیاسی و دوم عدالت اقتصادی. در ادبیات ما وقتی صحبت از عدالت اجتماعی می‌شود عموما مقابله با فقر یا عدالت اقتصادی تداعی می‌شود، در حالی كه عدالت سیاسی مقدم بر عدالت اقتصادی است. به دلیل اینكه در صورت نبود عدالت سیاسی، عدالت اقتصادی وجود خارجی پیدا نمی‌كند و اگر هم ایجاد شود خود به خود و به آسانی از بین خواهد رفت. ‌
اولین انحرافی كه در صدر اسلا‌م آشكار شد، انحراف از عدالت اقتصادی نبود، بلكه انحراف از عدالت سیاسی بود. مخالفان علی(ع) بعد از رحلت پیامبر اكرم (ص) مشكل اقتصادی نداشتند، بلكه مشكل آنان عدالت سیاسی بود. دومین انحراف كه در دوران خلا‌فت اتفاق افتاد، عدالت اقتصادی بود، یعنی عدالت اقتصادی با یك فاصله زمانی و بعد از كم‌رنگ‌شدن عدالت سیاسی، از جایگاه اصلی خویش به انحراف كشیده می‌شود. ‌
اینكه امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: <من همه را غربال می‌كنم، آنهایی كه پایین رفته‌اند بالا‌ بیایند و آنهایی كه بالا‌ هستند، پایین بروند> یعنی من از عدالت سیاسی شروع می‌كنم و ایشان اصلا‌حات در جامعه را از عدالت سیاسی شروع كردند و بعد به زدودن فقر اقتصادی پرداختند. ‌
بنابراین ما در بین عدالتخواهان با سه گروه مواجه هستیم؛ یك گروه صرفا به عدالت توزیعی اعتقاد دارند، گروه دیگر به عدالت تولیدی معتقدند و می‌گویند: شما فرصت‌های برابر در اختیار همه قرار بدهید، فقر خودش از بین می‌رود و گروه سومی هستند كه به عدالت فراگیر را معتقدند، یعنی هم به عدالت سیاسی اعتقاد دارند و هم به عدالت اقتصادی و ما به‌چنین تفكری نیاز داریم.
اگر چنین رویكردی به عدالت پیدا نشود توسعه در كشور حاصل نمی‌شود. پس می‌توان گفت عدالت فراگیر همان عدالت اسلا‌می است و اگر چنین عدالتی جزو آرمان مردم، جوانان و دانشجویان گردد، می‌تواند یك ملت را به سعادت برساند. امید است عدالت اسلا‌می در ایران عزیز همان طوری كه از ابتدای امر یكی از شعارهای مهم پایه‌گذاران انقلا‌ب اسلا‌می بوده، به عنوان یك الگوی عملی تحقق یافته و حكومت علوی در كشورمان پیاده گردد. ‌

علی جعفری

منبع : روزنامه اعتماد ملی