چوگان؛ پادشاه ورزش‌ها

چوگان ورزشی تیمی است که بازیکنان آن سوار بر اسب توپ یا گوی را توسط چوب چوگان به طرف دروازه تیم مقابل هدایت می‌کنند، هدف از این بازی به ثمر رساندن کل است وارد نمودن توپ به دروازه تیم حریف توسط سوارکاران امتیاز محسوب می‌شود. گل‌های به‌ ثمر رسیده در صورتی که بازیکن سوار بر اسب باشد، پذیرفته می‌شود.
اگر برای چوگان در فضای باز انجام شود. هر تیم متشکل از چهار نفر است. در صورتی که در سالن سر پوشیده مخصوص چوگان باشد، هر تیم تنها سه بازیکن دارد. بازی در مقاطع زمانی هفت‌دقیقه‌ای که اصطلاحاً ”چوکه“ نامیده می‌شوند، انجام می‌گیرد. مدت زمان استاندارد بازی شش چوکه است. اما بسته به قوانین مسابقات در برخی از بازی‌ها چهار یا هشت چوکه هم مشاهده می‌شود. در چوگان داخل سالن، چوکه‌ها معمولاً شش دقیقه‌ای هستند.
● تاریخچه چوگان
بگذار مردم بازی‌های دیگری را برگزینند. اما بهترین بازی‌ها، بازی پادشاهان است.این جمله‌ای است که بر روی لوحی سنگی در کنار یکی از زمین‌های چوگان در پاکستان حک شده است. به عقیده بسیاری از مورخان و پژوهشگران، ریشه بازی چوگان به قبایل ایرانی تبار در زمان سلطنت داریوش اول برمی‌گردد.
پس از آن نیز تا حکمفرما شدن سلطنت هخامشیان بر پرشیا، این بازی در میان ایرانیان مرسوم بود، گروهی دیگر از پژوهشگران این بازی را به سرزمین‌های جنوب افغانستان نسبت می‌دهند. به هر ترتیب هنر و ادبیات ایران زمین غنی‌ترین شواهد و ادله تاریخی را در مورد رواج چوگان در ایران باستان ارائه می‌هد.
فردوسی از شاعران و تاریخ‌نویسان برجسته ایرانی در اثر حماسی خود ”شاهنامه“ بارها و بارها به برگزاری بازی چوگان در قرن نهم هجری، در مراسم و بارگاه‌های سلطنتی اشاره نموده است یکی از این موارد نقل مسابقه چوگان بین تورانیان و طرفداران سیاوش، پادشاه افسانه‌ای ایران است که در آن فردوسی یافصاحت و بلاغت بی‌نظیرش به ستایش مهارت‌های سیاوش در بازی چوگان پرداخته است.
در شاهنامه همچنان نقل شده که شاپور دوم، از پادشاهان ایران در سلسله ساسانی در قرن چهارم، از سنین کودکی به فراگیری مهرت‌های بازی چوگان پرداخته و زمانی که هفت سال بیشتر نداشته با تسلط کامل این بازی را انجام می‌داده است. به هر حال، منشاء اصلی چوگان هر جا که باشد شکی نیست که این بازی در فلات ایران، آسیای صغیر، شبه قاره هند و آمریکا در میان سواره نظامان مرسوم بوده است.
برخی به غلط معتقدند ترکان و مغولان بازی چوگان را کشف کرده‌اند، حتی اگر بخواهیم چوگان را به مغول‌ها نسبت دیم، امپراطوری مغولان تقریباً هزار سال پس از شکل‌گیری چوگان در آسیا و فلات ایران برپا شده است. امروزه نیز مغول‌ها چوگان را به طرق گوناگون بازی می‌کنند و به جای گوی از سریز به‌عنوان توپ استفاده می‌کنند.
چوگان در چین و در میان خانواده سلطنتی این کشور یز قرن‌های متمادی مرسوم بوده احتمالاً چینی‌ها این ازی را از اشراف و نجیب‌زادگان متواری ایرانی که پس از حمله اعراب به ایران به دربارهای چین پناهنده می‌شدند، آموخته‌اند. از طرف دیگر ممکن است در طول تاریخ قبایل هندی را با چینی‌ها اشتباه گرفته باشند. هی مدرک معتبری که در آن نشانه‌ای از چوگان در اروپای قبل از دوران معاصر وجود داشته باشد، یافت نشده است.
احتمالاً به این دلیل که سواره‌نظام‌های اروپائی معمولاً زره‌پوش بودند و انعکاس نور بر روی زره‌ها امکان انجام این بازی رااز بین می‌برده است. در حالی که زره در زمان پادشاهی اسکندریه سپاه ایران وارد شد در روزگار باستان چوگان به‌عنوان یک ورزش ملی در ژاپن، مصر، هند و امپراتوری روم رواج اشته، با انقراض امپراتوری بزرگ شرق در قرون وسطی و حمله مغولان تلاءلو زندگی در میان ساکنین منطقه فروکش کرد، چوگان که تا آن زمان نقش بسیار مهمی در زندگی مردم داشت به تدریج کمرنگ و کمرنگ‌تر شد و امروزه تنها در روستاهای دوردست رواج دارد.
● اصول اولیه
چوگان را با عناوین مختلف از جمله ”ورزش پادشاهان“ یا ”پادشاه ورزش‌ها“ می‌شناسند، اما برای اینکه بتوانید چوگان بازی کنید نیازی نیست حتماً پادشاه باشید. امکانات موردنیاز چوگان چندان دور از دسترس نیست و به همین دلیل در سالیان اخیر این ورزش عمومیت یافته است. مهارت در این بازی مستلزم ترکیب توانائی‌های فیزیکی فرد و زیردستی در سوارکاری است. تکنیک‌هی این بازی به فوتبال و هاکی شباهت بسیاری دارد. سرعت، دقت، قوای جسمی و تیزبینی، لازمه موقعیت در مسابقات چوگان است.
● بازی چوگان
همانگونه که قبلاً اشاره شد، این بازی متشکل از شش مقطع زمانی هفت دقیقه‌ای است که اصطلاحاً ”چوکه“ نامیده می‌شوند، در فواصل بین چوکه‌ها که چهار دقیقه است. بازیکنان در صورت نیاز اسب‌های خود را تعویض می‌کنند.
بین دو نیمه یک زمان استراحت ده‌دقیقه‌ای نیز وجود دارد. بازی تنها در صورت وقوع خطا و آسیب‌دیدگی اسب یا سوارکار توسط داوران متوقف می‌شود. هر مسابقه چوگان توسط دو سرداور که سوار بر اسب هستند و یک داور کنار زمین که تصمیم‌گیری نهائی را بر عهده دارد، قضاوت می‌شود. قوانین این بازی توسط انجمن چوگان آمریکا (UPSA) تدوین شده است. طول زمین بازی چوگان ۲۷۴ در ۱۳۷ متر و در حدود نه برابر زمین فوتبال است. طول دروازه‌ها حدود هفت متر است.
اسب‌هائی که در چوگان استفاده می‌شوند، معمولاً اسب‌های کوتاه قد یا ”پونی“ها هسند که ارتفاع آنها بین ۴/۱ تا ۶/۱ متر است. بلند بودن قد اسب از معضلات موجود در چوگان بوده که آرژانتینی‌ها برای اولین بار با پرورش پونی‌ها، این مشکل را رفع نمودند.
چوگان از چهار بازیکن تشکیل می‌شود که چیدمان رایج آنها از این قرار است ۲ نفر در خط حمله یک نفر هافبک و یک نفر در موقعیت یک، البته با تغییر تکنیک تیم این آرایش نیز قابل تغییر است.

منبع: اینترنت

منبع : مجله دانش ورزش