افول فرانکفورت

پنجاه و نهمین گردهمایی ناشران در نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت از جنبه های مختلف اقتصادی، فرهنگی و سیاسی قابل بررسی است. این نمایشگاه براساس یک سلسله قرائن به ویژه آنچه در مراسم اختتامیه آن رخ داد بار دیگر به تکرار خطاهای گذشته خود روی آورده است. بررسی تاریخچه این نمایشگاه نشان از فراز و نشیب های بسیاری دارد. فرانکفورت زمانی مونوپل ارتباطات نشر را در سطح جهان در اختیار داشت و از قبل آن اهداف موردنظر تامین می شد. هر کتابی را مایل بودند در کانون توجه ها قرار می دادند و به سرعت آن را به چندین زبان ترجمه می کردند و منتشر می ساختند. به هر نویسنده «همراه» جایزه می دادند و مشهورش می ساختند و... اما افراط در بهره مندی سیاسی از نمایشگاه کتاب فرانکفورت موجب شد فکر رهایی از تبعات مونوپل شکل گرفته به تدریج در میان کشورهای جهان به ویژه در شرق اوج گیرد. این فکر به ویژه بعد از تحریم حضور ایران به دلیل صادر شدن حکم اسلام در مورد سلمان رشدی به طور جدی قوت یافت. اکنون بسیاری از کشورهای جهان چون کره، مالزی، اندونزی و... اقدام به تاسیس نمایشگاه بین المللی
کتاب در کشور خود کرده اند، تمایل روزافزون کشورها به برقراری ارتباط مستقیم تر با سایر دول جهان موجب شد فرانکفورت از ابتدای دهه گذشته به فکر چاره افتد و از میزان گرایش های سیاسی نمایشگاه بکاهد. اما پدیده دیگری موجب شده مجدداً کانون های قدرت نمایشگاه فرانکفورت را به طی کردن راه رفته وادارند. سه سال قبل رئیس نمایشگاه فرانکفورت در نطق افتتاحیه خود اعلام داشت که نمایشگاه در سه بعد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حرکت خواهد کرد و این آغازی برای پر رنگ تر شدن مجدد ابعاد سیاسی این حرکت فرهنگی بود. مدتی بعد از پایان همان نمایشگاه در بولتن مربوطه خبری درج شد که تعجب همگان را برانگیخت و آن اینکه ممکن است ناشران ایرانی که کتاب های ضدصهیونیستی به نمایشگاه امسال آورده بودند سال آینده به محض ورود به آلمان از سوی مقامات قضایی این کشور مورد پیگرد قرار گیرند. سال بعد در حالی که تبلیغات ضدایرانی بار دیگر در نمایشگاه آغاز شد، صهیونیست های نژادپرست امکان هر نوع بهره مندی را از امکانات گسترده نمایشگاه داشتند. امسال یورگن باس ریاست نمایشگاه در نطق افتتاحیه خود بر سیاسی بودن صرف گردهمایی ناشران در فرانکفورت تاکید ورزید و در مراسم اختتامیه نمایشگاه کوهلر رئیس جمهور آلمان جایزه صلح نمایشگاه را به سائول فرید لاندر از اسرائیل به خاطر تحقیقاتش در مورد هولوکاست اعطا کرد. اینکه چرا مسوولان فرهنگی آلمان اجازه داده اند مجدداً تجربیات منفی گذشته تکرار شود بحث مبسوطی را طلب می کند.
اما به طور قطع این جهت گیری افراطی نمایشگاه فرانکفورت در حمایت از نژادپرستان حاکم شده بر فلسطین بازتاب بسیار منفی بر جای خواهد گذاشت کما اینکه در پایان مراسم اختتامیه رئیس جمهور آلمان در حال خروج از سالن مورد حمله یک آلمانی ۴۴ ساله قرار گرفت که به شدت به این عملکرد معترض بود. هر چند مقامات نمایشگاه فرد معترض را دارای اختلالات روانی اعلام کردند اما این نوع توجیهات قادر نخواهد بود از ابعاد تبعات تکرار تجربیات غلط گذشته بکاهد. این تجربه ناموفق را نیز مسوولان نمایشگاه در بهره مندی از ایرانیان طرفدار فرهنگ غرب نیز به عمل آورده اند. محفلی که امسال مسوولان نمایشگاه برای افراد ایرانی که چند سال از موهبت غرفه رایگان و تسهیلات دیگر برخوردار بودند، تدارک دیدند به تعداد انگشتان دست مخاطب پیدا نکرد. همچنین انتخاب سیاسی مهمان ویژه نمایشگاه با چالش نویسندگان کاتالانی مواجه شد. خاویر سرکاس نویسنده رمان «سربازان سلامیس»، ادواردو مندوزا نویسنده کتاب «سال توفانی»، «آلبرت سانچزپیلوو و... رسماً نمایشگاه فرانکفورت را تحریم کردند و از سایر نویسندگان خواستند تا از حضور در نمایشگاه اجتناب کنند.
کاهش قابل ملاحظه مراجعان به نمایشگاه فرانکفورت نیز معیار و شاخص قابل اتکایی است که هر چه مسوولان نمایشگاه بر سیاست های غلط طرفداری از صهیونیسم جهانی پافشاری کنند از اعتبار نمایشگاه کاسته خواهد شد. چگونه است که تحقیقات یک محقق اسرائیلی برای اثبات هولوکاست قابل تقدیر و اعطای جایزه است اما تحقیقات سایر محققان که به نتایج مورد دلخواه صهیونیست ها نائل نمی آیند قابل مجازات؟ این سیاست دوگانه در مورد تحقیق، اعتباری برای مدعیان گسترش فرهنگ باقی نخواهد گذاشت. در روز اول افتتاح نمایشگاه یک شبکه تلویزیونی اروپایی به غرفه اتحادیه تعاونی ناشران ایرانی مراجعه و اعلام کرد پلیس امنیتی آلمان شب گذشته غرفه ایران را برای یافتن کتاب های ضدصهیونیستی مورد تفتیش قرار داده است نظر شما در این مورد چیست؟ پاسخ به این خبرنگار صرفاً ابراز تاسف بود.
در سه سال گذشته هر ساله از میزان بازدیدکنندگان نمایشگاه فرانکفورت کاسته می شود. امسال خبرنامه نمایشگاه علت کاهش بازدیدکنندگان را اعتصاب در برخی قطارهای شهری اعلام کرد در حالی که در روز چهارم نمایشگاه که اعتصاب پایان یافته بود نیز همین کاهش نسبت به سال گذشته به چشم می خورد. اصرار بر خطاهای گذشته می تواند نمایشگاه فرانکفورت را که زمانی مونوپل ارتباطات فرهنگی بود و فرصتی برای آشنایی نویسندگان از سراسر جهان فراهم می کرد کاملاً از حیز انتفاع ساقط کرده و این چیزی نیست که برای هیچ اهل فرهنگی خوشایند باشد.

منبع : روزنامه اعتماد