تختی چگونه تختی شد؟

مردی از تبار بزرگان، پهلوانی از دیار خانی‌آباد تهران، در منش خوش‌ اخلاق و گشاده‌رو و روی تشك كشتی تكنیكی و جسور‌. صحبت از مرحوم جهان پهلوان غلامرضا تختی است چهره‌ای كه هنوز نامش در قلب هزاران عاشق و شیفته كشتی به یادگار مانده است‌. جهان پهلوان تختی از سن ۲۰ سالگی به صورت حرفه‌ای وارد كشتی شد‌. دلاور اهل جنوب شهر تهران یك سال بعد و در میان حیرت همه دوبنده ارزشمند تیم‌ملی را از آن خود كرد و نشان داد كه می‌خواهد پله‌های‌ترقی را یكی پس از دیگری و به سرعت برق و باد طی كند كه اتفاقاً در مدت زمانی كمی به این مهم نائل شد‌.
تختی ۷ مدال رنگارنگ از آوردگاه جهان و المپیك كسب كرد اما آن چیزی كه تختی را تبدیل به تختی كرد مدال‌هایش نبود‌. تختی یك انسان واقعی بود، همراه و همگام با مردم حركت می‌كرد و افتاده و سر به زیر در پی افتخارآفرینی بود و همچون درختی پربار هرچه بر افتخاراتش افزوده می‌شد خود نیز افتاده‌تر و مخلص‌تر به راه پرفروغش ادامه می‌داد‌.
شاید برای بسیاری از علاقه‌مندان به كشتی و دوستداران تختی جالب باشد بدانند مرد محبوبشان چه افتخاراتی در دنیای كشتی كسب كرده است از این رو با ورق زدن آلبوم زندگی ورزشی این قهرمان پرآوازه یك به یك عناوینش را می‌بینیم و حسرت می‌خوریم كه‌ ای كاش تختی هم همانند موحد، حبیبی، زندی و خیلی‌های دیگر زنده بود تا‌...
● رقابت‌های جهانی ۱۹۵۱ هلسینكی فنلاند
پیكارهای جهانی سال ۱۹۵۱ فنلاند اولین حضور تختی در میادین مهم بین‌المللی و در واقع آوردگاه جهانی بود‌. تختی كم‌تجربه كه در وزن ۷۹ كیلوگرم كشتی می‌گرفت طی ۵ دور مبارزه حساس و نفسگیر تمامی رقبای خود را شكست داد و راهی دیدار پایانی شد‌.
تختی در مصاف نهایی كشتی را به حیدر مظفر از‌تركیه واگذار كرد و در اولین گام به مدال نقره جهان رسید‌.
● مسابقات المپیك ۱۹۵۲ هلسینكی فنلاند
تختی كه چهره‌ای گمنام در هلسینكی سال ۱۹۵۱ بود حالا با كسب مدال نقره جهان به مصاف با مدعیان وزن ۷۹ كیلوگرم این بار در المپیك رفته بود‌. دلاور تهرانی طی ۶ دور مبارزه آزادكاران فرانسه، فنلاند، آرژانتین،‌تركیه، آلمان و مجارستان را با فنون ناب ایرانی یكی پس از دیگری شكست داد اما متأسفانه در فینال باز هم كم‌فروغ ظاهر شد و با شكست مقابل دیوید جیماكوریدزه از شوروی به عنوانی بهتر از دومی المپیك دست پیدا نكرد البته این تازه شروع كار تختی بود و شاید كمتر كسی تصور می‌كرد كه این دلاور ایرانی ۱۴ سال حضور مداوم در عرصه كشتی جهان و المپیك داشته باشد‌.
● پیكارهای جهانی ۱۹۵۴ توكیو ژاپن
تختی در رقابت‌های جهانی ژاپن از وزن ۷۹ كیلوگرم به یك وزن بالاتر یعنی ۸۷ كیلوگرم صعود كرد تا عملاً یكی از شانس‌های مسلم كسب مدال برای ایران در رقابت‌های جهانی توكیو ناكام بماند‌. وی پس از ۴ دور مبارزه و شكست حریفان به دیدار نیمه‌نهایی و مصاف با واكینگ پالوم سوئدی رسید اما در عین ناباوری و بهت و حیرت همه با ضربه فنی مغلوب حریف خود شد و برای تصاحب نشان برنز منتظر ماند‌ اما متأسفانه در دیدار رده‌بندی هم قافیه را واگذار كرد تا با خاطره‌ای تلخ و كسب عنوان كم ارزش چهارمی جهان ژاپن را‌ ترك كند‌.
● فستیوال ۱۹۵۵ ورشو لهستان
سال ۱۹۵۵ رقابت‌های جهانی تنها در رشته فرنگی برگزار شد البته در رشته آزاد و در ورشو لهستان رقابت‌هایی تحت عنوان فستیوال یا جایزه بزرگ انجام گرفت كه دلاورمردان كشتی آزاد ایران و خصوصاً غلامرضا تختی در این مسابقات كشتی گرفتند. تختی در همان وزن ۸۷ كیلوگرم روی تشك رفت اما این بار حوادث تلخ توكیو تكرار نشد و مرد پرافتخار كشتی آزاد ایران مقتدرانه به مدال طلا رسید‌.
تختی در فینال این فستیوال طی یك رقابت پرحرف و حدیث ابتدا با رأی داوران مغلوب بوریس كولایف شد اما با بازبینی فیلم مسابقه رأی به سود تختی برگشت و وی به مدال طلای این رقابت‌ها رسید‌. نكته جالب توجه اینكه حتی رئیس وقت فدراسیون جهانی كشتی (فیلا) هم نظر به پیروزی تختی داشت‌ و مصرانه درصدد بود تا رأی به سود آزادكار ایرانی اعلام شود‌. اعلام رأی به سود تختی سبب شد تا با اختلاف اندكی نسبت به شوروی، قهرمان تورنمنت ورشو لهستان شویم‌.
● رقابت‌های المپیك ۱۹۵۶ ملبورن استرالیا
اوج درخشش و افتخارآفرینی تختی در ملبورن استرالیا بود. آزادكار جسور و كشتی‌بلد ایرانی پس از شكست دادن مقتدرانه حریفانش از ژاپن، آفریقا، كانادا و كشور میزبان در پیكار ماقبل فینال یك بار دیگر رودرروی بورس كولایف از شوروی قرار گرفت و بدون حرف و حدیث و به راحتی حریف خود را مغلوب كرد و برای دومین بار به فینال رقابت‌های المپیك راه یافت‌. تختی این بار به نقره رقابت‌های المپیك بسنده نكرد‌. وی با پیروزی بر پیتر بلر آمریكایی به بالاترین افتخار تاریخ زندگی ورزشی‌اش یعنی مدال طلای المپیك رسید و میلیون‌‌ها علاقه‌مند ایرانی را شاد و مسرور كرد‌.
● مسابقات جهانی ۱۹۵۷ استانبول‌تركیه
تختی پس از دو بار موفقیت در وزن ۸۷ كیلوگرم در رقابت‌های جهانی‌تركیه به یك وزن بالاتر یعنی ۸۷+ كیلوگرم رفت و متأسفانه بازهم دچار مشكل شد‌. تجربه و زمان نشان داده بود كه هر وقت تختی تغییر وزن می‌دهد در ابتدا دچار مشكلات عدیده‌ای می‌شود‌.
بسیاری از تماشاگران علاقه‌مند‌ترك منتظر بودند تا رویارویی مرد افسانه‌ای كشتی ایران با حمید كاپلان را ببینند اما شكست تختی در دورهای اول و دوم برابر آزادكاران آلمان و شوروی سبب شد تا تماشاگران‌ترك در حسرت دیدار تختی و كاپلان بمانند و نتوانند این مصاف قطعاً زیبا و جذاب را شاهد باشند؛ دیداری كه تماشاگران بی‌شماری را به سالن برگزاری رقابت‌ها كشانده بود‌.
● رقابت‌های جام جهانی ۱۹۵۸ صوفیه بلغارستان
بازگشت تختی به ۸۷ كیلوگرم‌؛ تختی به ۸۷ كیلوگرم برگشت تا یك بار دیگر دست به افتخارآفرینی بزند‌. تختی به‌رغم شكست یك بر صفر در دور نخست مقابل آناتولی آلبول از شوروی با پیروزی‌های بعدی خود توانست به نشان نقره دست پیدا كند تا حداقل دست خالی صوفیه را‌ترك نكرده باشد‌.
● بازی‌های آسیایی ۱۹۵۸ توكیو ژاپن
واقعاً نام بازی‌های آسیایی در حد و اندازه‌های تختی نبود‌. وی فقط به درو كردن گردن‌آویز از آوردگاه جهان و المپیك می‌اندیشید و از این رو به عنوان یك مصاف و میدان تداركاتی به ژاپن رفت و با پیروزی‌های مقتدرانه و خیره‌كننده بر سكوی نخست ایستاد تا ثابت كند هدفی بلندتر در سر می‌پروراند‌.
● پیكارهای جهانی ۱۹۵۹ تهران
حالا دیگر تختی برابر دیدگان علاقه‌مندان پرشور ایرانی كشتی می‌گرفت‌. این امر پوئن مثبتی برای وی بود تا بتواند برای اولین بار سكوی قهرمانی دنیا را از آن خود كند و پس از مدال طلای المپیك، طعم شیرین قهرمانی در جهان را نیز بچشد‌.
تختی پس از پیروزی بر حریفان مجار،‌ترك، شوروی، لهستان و فرانسه به فینال رقابت‌ها رسید و امیدوار بود كه در شهر خود بتواند به آنچه كه آرزویش را دارد دست یابد‌. تختی دیدار نهایی را با پتكو سیراكوف بلغار برگزار كرد و در رقابتی حساس و دیدنی حریف خوب خود را مغلوب كرد و روی سكوی قهرمانی جهان ایستاد و با این مدال برای همیشه نامش به عنوان قهرمانی جهان و المپیك ثبت شد‌.
● رقابت‌های المپیك ۱۹۶۰ رم ایتالیا
موتور افتخارآفرینی غلامرضا تختی از قهرمانی در دنیا تازه روشن شده بود؛ دلاور اهل خانی‌آباد تهران طی ۵ دور كشتی تمامی حریفان خود را یكی پس از دیگری با اختلاف و با ضربه فنی شكست داد و راهی دیدار نهایی و مصاف با عصمت آتالاری‌ترك شد‌. متأسفانه در رقابت فینال با قضاوت مغرضانه داوران تختی نتوانست به دومین مدال طلای المپیك كه انصافاً لیاقتش را داشت، برسد و با گردن آویز نقره ایتالیا را‌ترك كرد‌.
● مسابقات جهانی ۱۹۶۱ یوكوهاما ژاپن
حضور در رقابت‌های جهانی یوكوهاما فرصت مناسبی برای تختی بود تا نشان دهد كه تنها مدال طلای المپیك رم حقش بوده است‌. تختی در یوكوهاما كشتی‌های بسیار خوب و فوق‌العاده‌ای گرفت و با پیروزی بر آزادكاران‌تركیه، چكسلواكی، نیوزلند و شوروی دومین مدال طلای جهان را تصاحب كرد تا بیش از پیش نامش را در دنیای بزرگ كشتی جاودانه كند‌.
● پیكارهای جهانی ۱۹۶۲ تولیدو آمریكا
۴ پیروزی بر آزادكاران كانادا، مكزیك، آمریكا و‌تركیه سند صعود تختی به دیدار نهایی و مصاف با الكساندر مدوید را امضا كرد‌. شاید بسیاری لحظه‌شماری می‌كردند تا دیدار نهایی وزن ۸۷ كیلوگرم بین تختی و مدوید را ببینند؛ دو كشتی‌گیر همچون دو شطرنج‌باز متفكرانه به مصاف یكدیگر رفتند، هیچ‌كدام از دو آزادكار حاضر نبودند میدان را برای دیگری خالی كنند كه این امر بر جذابیت هرچه بیشتر رقابت تختی و مدوید افزوده بود‌. دیدار طولانی پرافت و خیز و جذاب دو كشتی‌گیر در نهایت با نتیجه مساوی خاتمه یافت تا همه چیز به وزن‌كشی بعد از رقابت كشیده شود‌.
متأسفانه اضافه وزن ۱۰۰ گرمی تختی سبب شد تا وی در عین ناباوری مدال طلای جهان را تقدیم الكساندر مدوید كند‌.
● غیبت تختی در رقابت‌های جهانی ۱۹۶۳
غلامرضا تختی به دلیل مصدومیت شدید پس از رقابت‌های جهانی تولیدو در آمریكا تحت عمل جراحی قرار گرفت و یك سال از میادین كشتی دور ماند كه همین امر در ادامه ضربه جبران‌ناپذیری به او وارد كرد‌.
● مسابقات المپیك ۱۹۶۴ توكیو ژاپن
تختی كه تا پیش از رقابت‌های المپیك ۱۹۶۴ ژاپن در وزن ۸۷ كیلوگرم كشتی می‌گرفت به دلیل مصدومیت و استراحتی یك ساله دچار افزایش وزن شد تا در المپیك توكیو ژاپن در وزن ۹۷ كیلوگرم به مصاف با مدعیان برود‌. نابغه كشتی ایران كه چهارمین حضور پیاپی خود در آوردگاه المپیك را تجربه می‌كرد نتوانست افتخارات گذشته را تكرار كند و با كسب مقام چهارمی به كار خود در توكیو پایان داد‌.
تختی پس از ۳ پیروزی بر حریفانی از ژاپن، مجارستان و انگلیس در مصاف ماقبل فینال اسیر یك كشتی‌گیر‌ترك ناجوانمرد شد و در عین شایستگی كشتی را به او باخت و متأسفانه با شكست دوم در دیدار رده‌بندی، نفر چهارم المپیك شد‌.
● تختی، غایب بزرگ منچستر
تختی پرافتخار پس از كسب مدال نقره رقابت‌های جهانی تولیدو آمریكا و مصدومیت شدید دیگر نتوانست همچون همیشه كشتی بگیرد و هر روز كه می‌گذشت به افول نزدیك می‌شد و به سوی دوران بدی در زندگی ورزشی‌اش پیش می‌رفت‌. تختی به دلیل همین افت و دوری از صحنه رقابت‌ در پیكارهای جهانی منچستر هم غایب بود و نتوانست حضور پشت سر هم خود در میادین را تداوم بخشد‌. تختی در مسابقات جهانی منچستر انگلیس حضور پیدا نكرد تا عملاً به دوران قهرمانی و تصاحب مدال و افتخار پایان بدهد‌.
● وداع تلخ تختی در تولیدو آمریكا
آخرین حضور رسمی مرحوم جهان پهلوان غلامرضا تختی در میادین بین‌المللی رقابت‌های سال ۱۹۶۶ تولید و آمریكا بود‌. تختی در این دوره از رقابت‌ها با عملكرد ضعیف و خاطره‌ای تلخ با دنیای پرفراز و نشیب قهرمانی خداحافظی كرد‌. وی پس از پیروزی بر حریف مجار به دیدار الكساندر مدوید رفت و پس از شكست برابر حریف خود در دور سوم به احمد آییك از‌تركیه باخت و‌... خداحافظ‌.
البته دنیای قهرمانی فراز و نشیب و برد و باخت‌های فراوانی دارد‌ اما ای كاش تختی خیلی زودتر از اینها چهارگوشه مقدس تشك را می‌بوسید و كنار می‌رفت‌.
تختی در تولیدو افتخارات ورزشی‌اش تمام شد اما همان طور كه گفتیم تنها مدال‌های رنگارنگ جهان و المپیك نبود كه تختی را تبدیل به چهره‌ای دوست‌داشتنی كرده بود تختی آن‌قدر جوانمرد و دوست‌داشتنی بود كه هرگاه می‌دید حریفش از ناحیه‌ دست یا پا دچار مشكل شده كاری با ناحیه مصدوم حریف خود نداشت و سعی می‌كرد بدون وارد كردن كوچك‌ترین آسیبی با حریف مصاف دهد كه واقعاً جای ستایش دارد‌.
واقعاً باید پذیرفت كه تولیدو تنها پایان افتخارات ورزشی تختی بود اما وی در بعد اخلاقی هنوز یك سرآمد و اسطوره تمام نشدنی بود‌.
متأسفانه تختی اخلاق و منش پهلوانی را با خود به گور برد چرا كه نزد جوانان كنونی كه سرشار از غرور كاذب و منیت‌های فراوان هستند خیلی كم و به ندرت چنین منش‌هایی را می‌بینیم‌.
تختی در صبح روز هفدهم دی‌ماه سال ۱۳۴۶ در اتاق شماره ۱۹ هتل آتلانتیك تهران چشم از جهان فرو بست تا اشك و ناله هزاران كودك و جوان و پیر را جاری سازد‌.
تختی در صبح سرد ۱۷ دی ماه ۱۳۴۶ برای همیشه از میان ما رفت تا پس از ۴۰ سال هنوز هم حسرت نبود این قهرمان دوست داشتنی را بخوریم‌. شاید بسیاری تصور می‌كردند تختی پس از سال ۱۹۶۶ با در دست گرفتن پستی جدید به كشتی مملكت خدمت می‌كند اما دنیای نامرد و فانی حكایت دیگری را رقم زد؛ حكایتی تلخ كه شاید بازگو كردنش برای بسیاری سخت و دشوار باشد‌.
در هر صورت دلاور مظلوم و رنج‌كشیده ما كه قلب پیر و جوان برایش می‌تپید ۴ دهه است كه در ابن‌بابویه آرام گرفته است و كشتی ما كماكان حسرت داشتن چهره‌ای مثل تختی را می‌كشد، غافل از آنجا كه این حسرت و آه كشیدن بی‌فایده است تختی یكی بود و آن یكی هم برای همیشه رفت.

ایمان آرزه

منبع : روزنامه پاس جوان