ارباب حلقه‌ها

● حلقه‌های اورانوس
به خاطر تیرگی زیاد مواد سازنده‌ی حلقه‌های اورانوس، مشاهده‌ی آنها بسیار مشکل است. در سال ۱۹۷۷، این حلقه‌ها در مسیر نور یک ستاره قرار گرفته و بدین ترتیب کشف شدند. کاوشگر فضایی ویجر۲ در سال ۱۹۸۶ یازده حلقه باریک این سیاره را از نزدیک مورد بررسی قرار داد. اکنون مشخص شده است که اورانوس، ۱۳ حلقه به علاوه‌ی خرده حلقه‌هایی شامل غبار، خرده سنگ و یخ دارد. ۱۳ حلقه‌ی اورانوس در فاصله‌هایی بین ۳۸۰۰۰ و ۵۱۰۰۰ کیلومتر مرکز سیاره قرار گرفته‌اند. حلقه‌های اورانوس عرضی بین ۵/۰ تا ۹۵ کیلومتر دارند.
به تازگی حلقه‌ای آبی رنگ به دور سیاره‌ی اورانوس کشف شده است. این حلقه که به بیرونی‌ترین حلقه‌ی زحل شباهت دارد، با استفاده از ترکیب تصاویر طیف مرئی تلسکوپ هابل و تصاویر فروسرخ تلسکوپ کک در هاوایی برای اولین بار مشاهده شده است.
تمام حلقه‌های دیگر (به دور سیارات مشتری، زحل، اورانوس و نپتون) به رنگ قرمزند. با اینکه مواد تشکیل دهنده‌ی این حلقه‌ها در اندازه‌های مختلفند و طول موج‌های متفاوتی را منعکس می‌کنند، نور قرمز بر طول موج‌های دیگر برتری دارد. دلیل این واقعیت آن است که ذرات و مواد بزرگ‌تر فراوان‌تر بوده و گاهاً خود به رنگ قرمز هستند. (به دلیل وجود عنصر آهن در این مواد)
این واقعیت که هر دو حلقه‌ی آبی مشاهده شده در منظومه‌ی شمسی (اورانوس و حل)، بیرونی‌ترین حلقه بوده و قمری را در درون خود دارند نمی‌تواند تصادفی باشد. در نتیجه، در شکل‌گیری هر دو حلقه باید پدیده و اتفاقات مشابهی رخ داده باشد.
حلقه‌ی آبی رنگ به دور اورانوس در تصویر فروسرخ تلسکوپ کک و تصاویر نور مرئی تلسکوپ هابل دیده شد. دانشمندان پس از بررسی دریافتند که حلقه‌ی جدید که در نور مرئی دیده می‌شود در تصاویر فرو سرخ مشاهده شده و در نتیجه رنگ آن باید آبی باشد.
● حلقه‌های مشتری
منظومه‌ی حلقه‌های مشتری در سال ۱۹۷۹ توسط کاوشگر فضایی ویجر ۱ کشف گردید. سه حلقه‌ی مشتری به ترتیب زیر نامگذاری شده‌اند:
حلقه‌ی هاله به عرض ۲۲۸۰۰ کیلومتر. حلقه‌ی اصلی که حلقه‌ای باریک و درخشان است به عرض ۶۴۰۰ کیلومتر. و حلقه‌ی تار عنکبوت «گسامر» که رقیق‌ترین و عریض‌ترین حلقه می‌باشد به عرض ۸۵۰۰ کیلومتر.
● حلقه‌های نپتون
در مدتی کمتر از ۱۰۰ میلیون سال، تریتون (قمر نپتون) خیلی به آن نزدیک شد. وقتی یک قمر به سیاره‌ی مادر خیلی نزدیک شود، نیروی جاذبه‌ی سیاره می‌تواند قمرها را بسته به نوع و مواد تشکیل دهنده‌ی شان متلاشی کنند. احتمال دارد تریتون به سنگریزه‌هایی تبدیل شده و حلقه‌ای زیبا به دور نپتون تشکیل دهد.
حلقه‌های نپتون در فاصله ۴۰۰۰۰ تا ۶۳۰۰۰ کیلومتری نپتون گسترده شده‌اند. این حلقه‌ها بسیار تیره هستند، یکی از آنها عریض و سه حلقه دیگر باریک می‌باشند. نام حلقه‌های آدامز و لووریه از نام دو ستاره‌شناس که وجود و موقعیت سیاره‌ی نپتون را پیش‌بینی کرده بودند، گرفته شده است. نام حلقه گاله از نام ستاره شناس آلمانی ، یوهان گاله، که نپتون را کشف نمود گرفته شده است. کاوشگر فضایی ویجر۲ انبوهی از مواد حلقوی در حلقه آدامز کشف نمود که ستاره‌شناسان هنوز توضیحی برای وجود آنها نیافته‌اند.

علیرضا سرمدی

منبع : تبیان