انواع مادربردها

● شناسائی انواع مادربرد
شكل دهنده ساختار (form factor) هر مادر بورد شكل كلی آنرا توصیف می كند. یعنی چه نوع منبع تغذیه و یا كیسی با آن قابل استفاده است. همچنین معرف ساختار فیزیكی آن نیز هست. برای مثال یك شركت می تواند ۲ نوع مادربورد تولید كند كه اساسا" كاركردی یكسان دارند اما ساختار آنها (form factor) متفاوت است. و تنها تفاوت واقعی میان آنها طرح بندی فیزیكی آن هاست یعنی مكان قرار گیری اجزای مادربورد و غیره... . در واقع بسیاری از كمپانی ها از این رویه استفاده می كنند برای مثال یك نسخه baby AT دارند و یك نسخه ATX.
▪ AT and Baby AT
تا همین اواخر نسخه AT و baby AT رایج ترین شكل ساختاری مادربوردها بودند. این دو نسخه عمدتا" در پهنای مادر بورد با هم فرق دارند بردهای كامل و قدیمی تر AT ۱۲ سانتیمتر پهنا دارند این بدین معنا است كه نوعا" نمیشود آنها را با كیسهای متداول mini desktop یا mini tower استفاده كرد.
مادربوردهای بسیار اندكی در بازار وجود دارد كه از ساختار full AT بهره میبرد. مورد استفاده این نوع شكل ساختاری مادربورد در مورد كامپیوترهای قدیمی تر مثل ۳۸۶ یا قبل آن كاملا" متداول تر است.
صرف نظر از محدودیت این نوع مادر بورد (FULL AT ) در بكارگیری با كیس های كوچكتر. مشكل بزرگتر این است كه درصد زیادی از سطح این مادر بورد بر روی مكان قرار گیری درایو ها می افتند كه این باعث سختی كار در هنگام نصب سخت افزار؛ اشكال زدایی و بروز رسانی می گردد. مادر بوردهای AT در سال ۱۹۹۷ از رایج ترین های بازار بودند. بعد از گذشت ۳ سال با فشاری كه شركت اینتل بر بازار وارد كرد نوع ATX بر AT غلبه كرد و از آن موقع رایج ترین نوع شكل و ساختار مادربوردهای در سیستمهای كامپیوتری ATX است. فرمهای AT و baby AT قرار نیست جایی بروند (از بازار خارج شوند) چون هنوز تعداد زیادی كیس AT و منبع تغذیه و مادربورد از این نوع در بازار وجود دارد. این نوع كیس های به بروز رسانی احتیاج دارند و به عقیده من ]نویسنده[ حداقل بعضی از شركتها به تولید مادر بورد هایی در این نوع فرم ساختاری و متناسب با تكنولوژی جدید برای پوشش نیاز بازار ادامه خواهند داد.
یك مادر بورد از نوع baby AT۸.۵ سانت پهنا و اسما" ۱۳ سانتی متر طول دارد. اندازه كوچك شده این نوع مادر بورد در اغلب كیسها به معنی روی هم قرار گیری كمتر این بورد بر روی درایو ها است.گرچه هنوز مقداری روی هم افتادگی مادربورد و سایر قطعات در جلوی كیس وجود دارد. سه سوراخ پیچ بر روی برد است اولی در قسمت عقبی نزدیك شكافهای bus و كانكتور كی بورد دومی تقریبا وسط برد. و سومی در قسمت جلویی برد جایی كه درایوها پیچ می شوند قرار دارد.
یكی از مشكلات بورد baby AT این است كه بسیاری از آنها با كاهش اندازه سبب كاهش قیمت خود میشوند؛ در حالی كه پهنا این نوع بورد استاندارد است. بوردهای جدیدتر از این نوع تنها ۱۱ و حتی ۱۰ سانتی مترطول دارد و این مسئله می تواند منجر به مشكل شود چون خط سوم سوراخ های پیچ مادر بورد با سوراخ پیچ روی كیس روی یك خط قرار نمی گیرد. بعضی شركتها این خط سوم را از نظر طولی كاهش میدهند یا بطور كلی آنرا حذف می كنند. خوشبختانه همیشه می شود با همان ۲ صف اول سوراخهای پیچ ؛ مادر بورد را روی كیس محكم كرد و بعدا برای ردیف سوم از پیچ سر خم استفاده كرد .
مادربوردهای baby AT با شكل ظاهری شان و وجود یك كانكتور واحدی با سایز كامل كه به مادربورد لحیم شده شناخته می شوند. اتصال دهندهای در گاههای سریال و موازی هم اغلب ضمیمه برد است كه بوسیله كابلهایی از میان كانكتورهای فیزیكی روی كیس به پینهایی روی مادر بورد وصل میبشود.
در مادربوردهای baby AT و AT سوكت پردازش گر اسلاتها و سوكتهای حافظه در قسمت جلوی مادر برد. و كارتهای توسعه جوری طرحراحی شده كه در طول آنها قرار می گیرد. زمانی كه این مادر بوردها در حدود ۱۰ سال قبل تولید میشد. كارایی خوبی داشتند؛ چیپهای حافظه و پردازشگر كوچك بودند و همراه برد بودند (جدا نبودند) و وجود مانع بدلیل كمی جای روی مادر بورد مشكلی نبود. اما الان ما حافظه هایی روی سوكت SIMM/DIMM داریم كه مستقیما هم بر روی مادر بورد وجود ندارند و پردازندهای بزرگتری با فن ها و هیت سینك های بزرگی كه بر روی آنها سوار میشود. چون پردازنده در همان جای (شكافهای حافظه) هست نتیجه این میشود كه هیت سینك و فن پردازنده جای ۳ شكاف توسعه را روی مادر بورد می گیرد . بسیاری از فرمهای جدید مادربوردهای AT سوكتهای SIMM/DIMM را از سر راه برداشته اند اما مشكل جایگیری پردازنده هنوز هست. فرم ATX برای حل همین مشكل طراحی شد.
▪ ATX and Mini ATX
ساختار ATX بعد از سالها؛ تغیر چشمگیری در طراحی كیس و مادر بورد بود؛ كه توسط شركت اینتل در سال ۱۹۹۵ انجام گرفت. بعد از ۳ سال؛ سرانجام ساختار ATX بر AT غلبه كرد و الان به عنوان انتخاب پیش فرض برای سیستمهای نوین در نظر گرفته می شود. گرچه هنوز مادربوردهای AT بخاطر سازگاریشان با سیستمهای قدیمی خانگی و سیستمهای موجود در مغازها از انواع رایج هستند. مادربوردهای Pentium Pro جدید و Pentium II بیشتر از فرم ATX استفاده می كنند (تعجبی ندارد چون Pentium II جدیدترین نوع پردازنده هست و از جدیدترین خوانواده چیپستها هم استفاده می كند). شركت اینتل برای ماركهای معروف و اصلی بازار؛ مادربورد تولید می كند و تنها هم از فرمت ATX استفاده می كند.
فرمت ATX چندین مزیت مهم در مقایسه با فرمهای قدیمی تر مادر بورد دارد. این نوع فرمت (ATX) بسیاری از نارضایتی سازندگان قطعات كامپیوتری را كه مجبور بودند با آن كنار آیند بر طرف می كند.
همانطور كه فرمت baby AT پا به سن گذاشته است به همان نسبت به طور روز افزونی در بر طرف كردن نیازهای مادربورد های جدید و طراحی چیپ ست ها ناتوان شده است . از آن زمان فرمت ATX تغیراتی را نتنها نسبت به مادر بوردها بلكه در طراحی كیسها و منبع تغذیه نیز بوجود آورد. در زیر بعضی از این تغییرات بررسی میشود.
Integrated I/O Port Connectors (كانكتور پورت درخواست وقفه یكپارچه شده با مادربورد):
مادربورد Baby ATسرهای كانكتوری روی خود دارند كه با كابلی كه به آنها وصل میشود موجب اتصال آنها با درگاههای سریال و موازی كه روی كیس پیچ شده می گردد. اما ATX این كانكتورها را مستقیما بصورت لحیم شده روی خود دارد كه موجب سهولت نصب؛ كاهش قیمت تمام شده ؛پایداری بیشتر و استاندارد بودن بیشتر مادربورد میشود.
ـ Integrated PS/۲ Mouse Connector (درگاه اتصال موس PS/۲ یكپارچه با مادربورد):
در بسیاری از مادر بوردهای نوع baby AT یا پورت موس PS/۲ وجود ندارد یا اگر شما نیاز داشته باشید درست مانند همان كانكتورهای سریال و موازی باید بوسیله یك كابل از سری كه روی مادربورد برای درگاه PS/۲ هست آنرا به درگاه موس روی كیس وصل كنید.در صورتی كه فرمهای ATX این پورت PS/۲ را روی خود مادربورد دارند.
ـ Reduced Drive Bay Interference (واسط دیسك گردان ساده شده):
چون این نوع فرمت (ATX) ضرورتا نسبت به فرم BABY AT ۹۰ درجه چرخش در محل قرار گیری دارد خیلی كمتر با محل قرار گیری درایو ها تداخل پیدا می كند و نتیجتا دستیابی راحتر و خنك ماندن بیشتر بورد را موجب میشود.
ـ Reduced Expansion Card Interference (كاهش واسط های كارتهای توسعه):
سوكت پردازنده و اسلاتها و سوكتهای حافظه از قسمت جلویی برد به قسمت سمت راست برد نزدیك منبع تقذیه اتقال داده شده است. این جابجایی مشكلی كه بردهای نوع AT در كمبود جا داشته اند را برطرف كرده و اجازه استفاده از كارتهایی با طول زیاد را در بیشتر شكافهای باس (PCI SLOT) میدهد.
ـ Better Power Supply Connector (كانكتورهای بهتر برای منبع تغذیه):
مدل ATX از یك كانكتور ۲۰ پینی بجای ۲ كانكتور ۶ پینی روی BABY AT كه به دلیل شباهت زیاد باعث سردرگمی هم میشود؛ بهره میبرد. در مدل ATX شما دیگر شما خطر برعكس زدن كابل كه اكثر كاربران خانگی با آن آشنا هستند و منجر به صدمه به مادربورد میشود را ندارید.
ـ "Soft Power" Support (پشتیبانی از خاموش كردن امن):
منبع تغذیه در مدلهای ATX از طریق ارسال سیگنال از مادر بورد روشن و خاموش می شود نه بصورت كلید خاموش و روشن فیزیكی. و این موجب میشود كه سیستم از طریق نرم افزاری روشن یا خاموش شود و این مدیریت بهینه منبع تغذیه و برق رسانی را بدنبال دارد. برای مثال با یك مدل ATX شما می توانید ویندوز ۹۸ را برنامه ریزی كنید كه هنگامی كه دستور خاموش كردن سیستم را به آن میدهید سیستم واقعا خاموش شود.
ـ ۳.۳V Power Support (پشتیبانی از ولتاژ ۳.۳):
مادر بوردهای مدال ATX از جریان برق ۳.۳ ولت منبع تقذیه پشتیانی می كنند . این ولتاژ در بیشتر پردازندهای جدیتر مورد استفاده است و موجب صرفه جویی در هزینه میشود زیرا نیاز برای تغییر جریان از ۵ ولت به ۳.۳ ولت از میان رفته است.
▪ Better Air Flow (تهویه هوای بهتر):
منابع تغذیه مدل ATX طوری طراحی شده اند كه جریان هوا را بجای بیرون فرستادن به درون كیس می دمند. این بدین معناست كه جریان هوا بجای مكیده شدن به داخل از شكافهای كوچك كیس به بیرون میزند و این مانع جمع شدن گرد و غبار بر روی قطعات می گردد. بعلاوه چون سوكت پردازنده روی مادربورد درست كنار منبع تغذیه است. فن مورد استفاده برای منبع تغذیه میتواند باعث خنكی پردازنده هم بشود. در بسیاری از حالات این مورد می تواند باعث برطرف كردن نیاز به فن پردازنده شود (البته بصورت بدی غیر قابل اطمینان است). در هر صورت خصوصیات مدل ATX این اجازه را به فن میدهد كه جریان هوا را به داخل یا خارج كیس هدایت كند.
ـ Improved Design for Upgradeability (طراحی بهینه برای قابلیت ارتقا پذیری بیشتر):
به طور خلاصه چون مدل ATX جدیترین طراحی را دارد. گزینه ای برای آینده در نظر گرفته میشود. علاوه بر آن طراحی آن قابلیت ارتقا را آسانتر می نماید زیرا در این نوع مادربورد دسترسی به اجزای مادربورد بسیار راحتر و موثر تر است

ك . ملائكه

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان