دنیای سیاه و سفید

دنیای اطراف ما انسان‌ها پراست از رنگ‌های مختلف. رنگ‌های گرم، سرد، تیره، روشن، رنگ‌هایی که تاثیری شگفت در زندگی و حالات روحی و روانی و حتی جسمی ما دارند اما آیا تاکنون فکر کرده‌اید اگر ما هم مانند برخی از حیوانات دنیا را یکسره سیاه و سفید می‌دیدیم، چه اتفاقی می‌افتاد و این امر چه تاثیری در زندگی ما داشت؟
در این کره خاکی هستند تعداد بسیار کمی که دنیا را سیاه و سفید و خاکستری می‌بینند و هستند کسانی که یکی دو رنگ را نمی‌توانند تشخیص دهند. بیماری این افراد تحت‌عنوان کوررنگی معروف است که به‌دلیل بار منفی این اصطلاح پزشکان از اصطلاح نقص دید رنگ استفاده می‌کنند.
● گیرنده‌های نوری - مخروط‌ها و میله‌ها
گیرنده‌های نوری شبکیه به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ مخروط‌ها و میله‌ها. این نامگذاری بر اساس شکل تقریبی مقطع عرضی این گیرنده‌ها زیر میکروسکوپ انجام شده‌است. میله‌ها مسوول بینایی ما در شب هستند و مخروط‌ها بینایی رنگی در روز را تامین می‌کنند.
بیش از صد میلیون گیرنده در شبکیه وجود دارد. این گیرنده‌ها از بعضی جهات شبیه موهایی هستند که به‌عنوان گیرنده صوت در گوش کار می‌کنند اما یک تفاوت عمده بین آنها وجود دارد؛ مخروط‌ها و میله‌ها در چشم توزیع شده‌اند و این به مغز کمک می‌کند تا موقعیت اشیا را نسبت به هم به سادگی درک کند. در صورتی که برای تشخیص موقعیت منبع صوت با استفاده از گوش، به پردازش پیچیده‌تری نیاز است.
سلول‌های مخروطی در درک رنگ‌ها نقش مهمی برعهده دارند.
به‌طور کلی سه نوع سلول‌های مخروطی به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند که هرکدام از آنها به یک نوع رنگ اصلی (قرمز، سبز و آبی) پاسخ می‌دهند. در افرادی با بینایی سالم هر سه نوع این سلول‌ها فعال هستند و آنها می‌توانند در کنار تشخیص این سه رنگ اصلی تمام طیف رنگی را تشخیص دهند.
در داخل گیرنده‌های نوری چشم یک ماده شیمیایی وجود دارد که نسبت به تغییرات نور حساس است. این ماده را «رنگدانه بصری» می‌نامند. هرکدام از این رنگدانه‌ها نسبت به طول موج خاصی حساس هستند. گیرنده‌های نوری چشم نسبت به طول موج‌های ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر( تقریبا) واکنش نشان می‌دهند. میله‌ها و هر کدام از سه نوع مخروطی که در چشم ما قرار دارد رنگدانه خاص خود را دارند و در نتیجه هر کدام نسبت به طول موج خاصی عکس‌العمل نشان می‌دهند. این عکس‌العمل متفاوت، اساس بینایی رنگی ماست.
● این چه رنگی است؟
کسانی که دچار نقص دید رنگ هستند، قادر به تشخیص برخی از رنگ‌ها نیستند. این امر مربوط به فقدان یک گروه از سلول‌های مخروطی گیرنده رنگ در چشم است.این ناهنجاری در مردها ۸درصد و در زن‌ها خیلی کمتر یعنی ۵/۰درصد است.
اختلال دید رنگ ارثی است و همراه با فقدان ژن‌های مخصوص در کروموزوم x به وجود می‌آید. در بررسی‌های جدید ژن مخروط حساس به آبی در کروموزوم y و ژن‌های دو مخروط دیگر روی کروموزومx قرار
گرفته‌اند.
کوری قرمز protanopia یا Daltonism و کوری سبز Deutranopia شایع‌ترین اختلال دید رنگ یا نوع کوررنگی است. کوررنگی نسبت به رنگ آبی و زرد بسیار کمیاب است، البته موارد نادری از کوری بنفش Tritanopia هم مشاهده شده‌است. افرادی که کوررنگی کامل دارند، دنیای اطراف خود را به رنگ خاکستری البته با درجات مختلفی از تیره و روشنی می‌بینند، در واقع دنیای فراروی آنها شبیه رنگ‌های موجود در یک عکس یا فیلم سیاه و سفید است. در تئوری یانگ هلمهولتز، کوری رنگ به نبود سلول‌های شبکیه‌ای حساس به قرمز یا سبز یا بنفش وابسته است.
جالب است بدانید این افراد اغلب از اختلال دید رنگ خود آگاه نیستند و گمان می‌کنند آنچه آنها از رنگ‌های طبیعت می‌بینند همان چیزی است که سایرین هم می‌بینند و دنیا به همین رنگ‌های قابل تشخیص برای آنها محدود می‌شود.
البته این امر اغلب برای آنها مشکل‌ساز نیست و اگر شغلی را که به تشخیص درست رنگ‌ها نیاز نداشته باشد برگزینند می‌توانند به‌راحتی و بدون مشکل زندگی خوب و بی‌دغدغه‌ای داشته باشند.
شغل‌هایی مانند خلبان، مهندس نساجی،نقاش، طراحی با رایانه و انیمیشن شغل خوبی برای این افراد محسوب نمی‌شود. جالب است بدانید در بین طیف افرادی که دچار نقص دید رنگ هستند و کسانی که به‌طور کامل رنگ‌ها را تشخیص می‌دهند، گروهی وجود دارد که به درجات مختلف دچار شدت و ضعف قدرت تشخیص هستند.
دکتر منصور میرصمدی، چشم پزشک در این زمینه می‌گوید: اگرچه اختلال نقص دید رنگ به خودی خود مشکلی را برای افراد ایجاد نمی‌کند اما باید توجه کرد که آیا این اختلال در رابطه با شغل آینده فرد مهم هست یانه؟ انتخاب برخی مشاغل مانند قالیبافی در صورت ابتلا به این اختلال مانع از پیشرفت در کار می‌شود و حتی در برخی از مشاغل مانند خلبانی ممکن است باعث ایجاد خطراتی برای سایرین شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به بررسی‌های انجام شده در زمینه شیوع این اختلال در تهران می‌گوید: طی بررسی حدود ۲۵۰۰ دانش‌آموز مقطع راهنمایی مشخص شد بیش از ۸ درصد پسرها و کمتر از نیم درصد دخترها به نقص دید رنگ مبتلا هستند که این آمار تفاوت چندانی با آمار جهانی ندارد.
در حال حاضر تست‌های مختلفی برای تشخیص کوررنگی وجود دارد که متداول‌ترین آنها تست ایشی‌هارا است. در این تست از تصاویری با رنگ‌های مختلف مانند سبز، آبی، قرمز، نارنجی و غیره به‌صورت دایره‌های ریز و درشتی که در نهایت عدد یا مسیری را نشان می‌دهد، استفاده می‌کنند.
اگر این شکل را به کسی که نسبت به رنگ سرخ و سبز کوری رنگ دارد نشان دهید، نمی‌تواند تشخیص دهد که این رنگ به کدام عدد یا مسیر ختم می‌شود.

شهرزاد عبدیه

منبع : روزنامه تهران امروز