فعالیت دوباره شرکتهای هرمی

چند روزی بود که یکی از دوستان صمیمی ام مدام زنگ می ‌زد و می‌ گفت که کار واجبی با من داره و حتما باید منو ببینه ، من هم مشغله زیادی داشتم و هر چی ازش می‌ پرسیدم که کارت چیه ، جواب درست و حسابی نمی ‌شنیدم .
تا اینکه یک روز باهاش قرار گذاشتم ، سر قرار که حاضر شدم با یک خودروی پژو ۲۰۶ از راه رسید و سوارم کرد ، نشانی خیابونی را داد که تا حالا نشنیده بودم .
وقتی رسیدیم به زحمت جای پارک پیدا کردیم و بعد از کمی پیاده روی ، با یه تماس تلفنی ، وارد ساختمان ۶ طبقه ای شدیم ، بعد هم درب آپارتمان شیک و مبله شده ای به روی ما باز شد ، تو فکر این بودم چه خبره و چرا دوستم منو به اینجا آورده ، هرچی فکر می کردم نمی فهمیدم.
تا اینکه به داخل اتاقی راهنمایی شدیم (که در و دیوار آن پر از عکس های تزئینی و تبلیغی ساعت های طلا و نقره بود).
تو این فاصله چند بار بهش گفتم که خیلی مشکوکی و اون لبخند تحویلم می ‌داد تا اینکه دو نفر ( آقا و خانم) وارد اتاق شدند تازه فهمیدم که می ‌خوان پرزنت ( یا به قول معروف آشنامون) کنند.
نفر اول پس از کمی خوش و بش که احساس صمیمیت در من ایجاد کند ، شروع کرد راجع به درآمدهای کلان و زندگی مرفه و از این چیزا صحبت کردن ، خلاصه از دیگر شرکتهای هرمی شروع کرد به توضیح دادن و در نهایت هم به شرکت خودشون رسید ، همین طور حرف پشت حرف ، در نهایت نیز همه این شرکت های هرمی را زیر سوال برد تا به شرکت خودش اعتبار ببخشد .
صحبتهاشون که تمام شد از من پرسیدن حاضرم به جمع آنها بپیوندم ، من هم که حسابی خام حرف های آنها شده بودم قبول کردم و رفتم تموم دار و ندارم را فروختم تا به خیال خودم در این شرکت سرمایه گذاری کنم اما بعد از مدتی به سودی که نرسیدم هیچ ، اصل پولم را که سرمایه گذاری کرده بودم نیز از دست دادم و مدتی از عمرم را هم باید پشت میله های زندان تجربه کنم.
این نمونه ای از سرگذشت هزاران مال باخته است ، مالباختگانی که سراب یک شبه پولدار شدن را در سر می پروراندند و در دام فریب افرادی گرفتار شدند ، و نه تنها پولدار نشدند بلکه به سرابی رسیدند که جز میله های زندان در انتظار آنها نبود.
● تاریخچه فعالیت شرکت های هرمی در ایران :
شروع کار شرکت های هرمی به صورت گسترده در ایران از سال ۱۳۷۹ بود که با ظهور شرکت گلدکوئیست فعالیت این گونه شرکت ها به طور رسمی اغاز شد و بعد ازان سایر شرکت های هرمی همانند قارچ های سمی روییدند و یا حداقل در کشورهای دیگر شکل گرفتند اما فعالیت زیر شاخه های انها درایران گسترش یافت و به اوج خود رسید .
در واقع اسم گلدکوئیست به عنوان نخستین شرکت هرمی بر سر زبان‌ ها افتاد و نماد شرکت های هرمی شناخته شد و نسل جوان ایرانی نیز، بیشترین گروهی بودند که در باتلاق این شرکت هرمی گرفتار شدند و با پول هنگفتی که به خیال خودشان در این شرکت ها سرمایه‌ گذاری کرده بودند ، سود کلانی به جیب صاحبان مجازی این شرکت‌ها سرازیر کردند.
در چند سال اخیر که شرکت های هرمی در ایران فعالیت داشتند، کش‌وقوس‌های فراوانی برای برخورد با این شرکت ها به وجود آمد ؛ اما در نهایت با شکایت مال‌باختگان و دستگیری افراد راس هرم ، ممنوعیت فعالیت این شرکت ها اعلام شد و هم اکنون نیز این برخوردها همچنان ادامه دارد اما هنوز هم کسانی هستند که نادانسته و ناخواسته به عضویت این شرکت‌ها درمی‌آیند.
گذشته از اینکه فعالیت این شرکت ها از مصادیق اخلال در اقتصاد کشور است، بواسطه سود کلانی که نصیب انها شده ارز و سرمایه قابل توجهی از کشور خارج شده است که تصور آن مشکل است.
شاید به همین دلیل فعالیت این گونه شرکت ها با منشا خارجی در کشورهایی مانند ژاپن ،‌چین ،‌هند ،‌ فرانسه وبرخی کشورهای دیگر غیرمجاز شناخته شده است و جلوی فعالیت انها گرفته شود .
جالب این است گردش پول در شبکه شرکت های هرمی (مانند گلدکوئیست ،‌ پنتاگونو، پیرامیدز ، وست ویژن و...) به گونه ای طراحی شده است که شرکت گرداننده ، در مقابل خدمات ناچیز نگهداری حساب مشترکان و احیانا صدور یک کارت کاغذی و دادن یک هدیه (که ارزش آن به مراتب کمتر از کارمزد دریافتی از اعضا است)، چه رشد مالی سریع و کلانی دارد و این رشد ناشی از پول های اعضایی است که به ان شرکت پرداخت می شود .
اما با کارتخصصی استادان اقتصادی ، ریاضی و فرهنگی و بررسی فعالیت شرکت های هرمی ، ‌این نکته مورد تاکید قرار گرفت که این گونه فعالیت ها مخل اقتصاد است .
حتی در مکاتباتی که مردم با دفاتر مراجع تقلید و ایات عظام داشتند، آیت الله مکارم شیرازی ، آیت الله نوری همدانی، آیت الله صانعی ،آیت الله فاضل لنکرانی ، آیت الله صافی گلپایگانی ، ‌ایت الله تبریزی و آیت الله سیستانی در استفتائات جداگانه ای معاملات ناشی از فعالیت شرکت های هرمی (از جمله گلدکوئیست ، نت ورک مارکتینگ ، وست ویژن ، اینترنشنال کیش ، الماس ، گلدماین) را جایز و مباح ندانستند و فعالیت این شرکت ها را حرام یا بنابر احتیاط واجب حرام و این نوع فعالیت ها را در واقع نوعی کلاهبرداری مرموز برای تصاحب اموال دیگران اعلام کردند .
اما با تصویب قانون ممنوع بودن فعالیت شرکت‌های هرمی در(۱۵ دی سال ۸۴) مجلس شورای اسلامی ، فعالیت شرکت های هرمی برغم ممنوعیت‌ها و با وجود غیر قانونی اعلام شدن این فعالیت ها ، بازهم کسب‌وکار مخفیانه شرکتهای هرمی در ایران ادامه پیدا کرد.
تنها با موج برخوردی که بوجود آمد به غیر از شهرهای بزرگ که اعضای این شرکت ها در ان احساس امنیت نمی کردند ، همچنان فعالیت انها در شهرهای کوچک ادامه یافت و در واقع شهرهای کوچک ، جایگاه مناسب‌تری برای فعالیت این شرکت‌ها به ‌وجود آورد.
● فعالیت مجدد شرکتهای هرمی با عناوین جدید:
اما علاوه بر گلدکوئیست و اعضایش ، مدتی است چند شرکت مختلف به ظاهر ایرانی در قالب شرکت‌های هرمی به نام های "سوئیس کش" ، "آسونت" و "وست‌ویژن"فعالیتی را شروع کرده‌اند که برای هر دقیقه نفس ‌کشیدن سخت دست‌وپا می‌ زنند تا از طریق افرادی که به این راه کشیده می‌شوند، جان تازه‌ای بگیرند.
ماهیت کار و مضمونی که در فعالیت این شرکت ‌ها به‌ چشم می ‌خورد ، همانند فعالیت شرکت گلدکوئیست است و در حقیقت این شرکت‌ها از گلدکوئیست الگوبرداری کرده‌اند اما با نام‌های متفاوتی فعالیت دارند که به هر حال کار انها نیز غیرقانونی است و فعالیت انها مخل نظام اقتصادی کشور است.
مثلا شرکت آسونت از طریق اینترنت اقدام به فروش زمین می ‌کند ، مشابه روشی که گلدکوئیست طلا می ‌فروخت ، این گروه بدون اینکه طرف خریدار را بشناسد ، اقدام به فروش می ‌کند که خریدار آن در دنیای مجازی مشخص نیست و می تواند هرکسی باشد.
بعلاوه این شرکت اقدام به فروش دو یا دو و نیم متر زمین می‌ کند که از نظر حقوق ثبت اسناد و املاک ، دو و نیم متر زمین قابلیت فروش ندارد و برای آن سندی صادر نمی‌ شود.
اما با ادامه برخورد های قضایی شرکت های به ظاهر ایرانی مانند وست‌ویژن نیز از این برخوردها درامان نماندند و تحت پی ‌گیری قرار گرفتند و دفاتر این شرکت‌ها که شناسایی شده بود ، پلمپ و افراد عضو نیز دستگیر شدند.
● مسئولان قضایی چه می گویند؟
ترحم اسدیان سرپرست دادسرای ویژه رسیدگی به قاچاق کالا و ارز می گوید: اگر چه در یکسال اخیر جلوی رشد فعالیت شرکت های هرمی در کشور گرفته شد اما این ادعا را نداریم که تمامی فعالیت های این شرکت ها را متوقف کرده ایم و هم اکنون نیزعده ای همچنان فریب این شرکت ها را می خورند.
وی به فعالیت دوباره شرکت های هرمی با عناوین جدید و گمراه کننده اشاره می کند و می افزاید : موج جدیدی از فعالیت شرکت های هرمی با عناوین گمراه کننده و جدید آغاز شده است که مردم به علت بی اطلاعی در دام این شرکت ها گرفتار و مدعی می شوند نمی دانستند این شرکت ها نیز هرمی هستند .
اسدیان می گوید : اسامی این شرکت ها خارجی اما دامنه فعالیت آنها داخلی است و به دست افرادی در داخل کشور حمایت می شوند و گردانندگان این سایت ها نیز در داخل کشور هستند که با اقدام به موقع متلاشی شده و حتی پایگاه اینترنتی ان نیز از بین رفته است.
وی می افزاید : هرچند که این شرکت ها چهار پنچ ماه بیشتر فعالیت خود را آغاز نکرده بودند اما دامنه فعالیت و عضوگیری آنها فراگیر شده بود ولی به وسعت دامنه گلدکوئیست نرسید .
سرپرست دادسرای قاچاق کالا و ارز در ادامه می گوید: فعالیت دوباره این شرکت ها نیاز به اطلاع رسانی دارد تا مردم در دام این کلاهبرداران نیفتند و در جریان این کلاهبرداری ها قرار بگیرند و بدانند که وقتی شرکتی بدون کار کردن پیشنهاد سود کلانی را می دهد مسلما نوعی کلاهبرداری در کاراست .
وی می افزاید : دو نفر از اعضای این شرکت های تازه تاسیس هرمی شناسایی و دستگیر شده اند و مکان های تعدادی نیز شناسایی شده است که بزودی دستگیر می شوند .
اسدیان می گوید : در یک فقره از پرونده ها برای (حدود ۳۰ تا۴۰ نفر) از اعضای شرکت هرمی «سوئیس کش» کیفر خواست صادر و پرونده انان به دادگاه ارسال شده است و دو سه مورد از پرونده های هرمی نیز در مرحله دادسراست .
وی برخورد قاطع قضائی را یکی از عوامل تاثیر گذار در کاهش فعالیت شرکت های هرمی می داند و می افزاید : در یک سال گذشته اقدامات جدی به منظور شناسایی و برخورد با شرکت های هرمی و افرادی که در راس این مجموعه ها فعالیت می کنند ، صورت گرفته است.
اسدیان اضافه می کند : بدون تردید اگر در طول یک سال گذشته شاهد فعالیت منسجم و هماهنگ تمام دستگاهها در شناسایی و برخورد با شرکت های هرمی نبودیم ، هم اکنون تعداد کثیری از مردم درگیر این شرکت ها بودند.
سرپرست دادسرای قاچاق کالا و ارزمی گوید: بدون تردید رسانه ها نقش موثری در آگاه کردن مردم از فعالیت غیرقانونی این شرکت ها ایفا کردند.
● مسئولان انتظامی چه می گویند؟
همچنین سردارسرتیپ رضا زارعی رئیس پلیس استان تهران نیز از شناسایی و بازداشت اعضای شرکت هرمی مگاهولدینگز در فردیس کرج خبر می دهد و می گوید : گزارشهای متعددی مبنی بر فعالیت یک شرکت هرمی بین المللی به نام مگاهولدینگز در فردیس کرج به ماموران پلیس امنیت عمومی و اطلاعات استان تهران گزارش شده بود که تحقیقات ویژه ای در این خصوص آغاز شد و در بررسی های مقدماتی یکی از عوامل اصلی این شرکت که به آموزش سایر اعضا مشغول بود ، بازداشت شد .
وی می افزاید : در بازرسی از مخفیگاه این شرکت تعداد زیادی کتاب ، جزوه ، مجله و روزنامه‌های تبلیغاتی خارجی و داخلی در زمینه فعالیت شرکت هرمی مگاهولدینگز کشف شد .
سرتیپ زارعی اضافه می کند: همچنین ۵۸ برگ قرارداد اعضای شرکت ، یک قطعه الماس ، سه قطعه کارت اعتباری ، ۱۳ لوح فشرده تبلیغاتی ، یک دستگاه رایانه و تعدادی نمودار و فهرست مشخصات اعضا که در بین آنان اتباع کشورهای افغانستان ، هندوستان ، چین ، پاکستان و اندونزی وجود دارد در این مکان بدست آمد .
فرمانده انتظامی استان تهران می گوید : در بررسی مدارک و مستندات مکشوفه مشخص شد تعدادی اتباع خارجی نیز در سایر کشورها با سرشاخه اصلی این شرکت همکاری می‌ کردند .
وی می افزاید : سرشاخه اصلی این شرکت اعتراف کرد با اغفال جوانان ساده لوح اقدام به عضوگیری و به بهانه فروش اقلام شرکت مانند جواهرات ، ساعت ، فرش‌های نفیس و غیره در قراردادهایی با مبالغ هنگفت از آنان کلاهبرداری می‌کرد.
فرمانده انتظامی استان تهران می گوید: متهمان بازداشت شده با صدور قرار قانونی روانه زندان شدند و تحقیقات در این زمینه ادامه دارد .
● دیدگاههای منتقدان درباره برخورد با شرکتهای هرمی:
عده ای از منتقدان برخورد با شرکت های هرمی بر این باور هستند که برخی برخوردهای ضعیف دستگاه قضایی در مبارزه با این شرکت ها ، باعث تداوم فعالیت آنها ، به ویژه در شهرستان ها شده است.
اما در مقابل برخی صاحب نظران معتقدند سودجویانی، که طعم درآمدهای کلان و باورنکردنی شبکه های هرمی را چشیده اند ، نه تنها حاضر به رها کردن این ممر درآمد حرام نیستند بلکه هر بار با شیوه های نوین و شگردهای پیچیده تر وارد میدان کسب درآمد شده اند و در بعضی نقاط کشور از جمله شهرستان ها و روستاها با فریب افراد به ویژه جوانان درآمدهایی کسب می کنند .
حتی گروهی دیگر از کارشناسان براین باور هستند که به سبب پیچیده بودن ساختارو فعالیت شرکت های هرمی و تلاش این عوامل برای سرپوش گذاشتن بر اقدامات خود ، قضات پرونده های این شرکت ها نیز باید افرادی خبره و آشنا به آخرین اطلاعات بازاریابی زنجیره ای باشند تا بتوانند شگردهای جدید صاحبان این شرکتها را تشخیص دهند و اجازه عبور آنها ازصافی قانون را به راحتی ندهند.
ازطرفی برخی دست اندرکاران قضایی که در این زمینه صاحب نظرهستند اعلام می کنند ، بسیاری از بانیان و محرک‌های اصلی این شرکت ها ، در ایران نیستند و بیشتر این افراد در هنگ‌کنگ و مالزی و تعدادی نیز در دوبی بسر می برند که رفت و آمدی نیز به ایران ندارند به همین دلیل امکان دستگیری و برخورد با انها وجود ندارد و تنها بیشتر افرادی که درگیر این شرکت‌ها می‌شوند، اعضای زیر شاخه هستند که با عضویت و یا به خیال خود با سرمایه گذاری منتظر ایجاد تحول و آسایش هستند غافل اینکه در این گروه‌ها فقط عده ای معدود که در راس هرم و در سرشاخه‌ها قرار دارند، سود می‌برند.
مثلا فعالیت شرکت "سوییس کش" که شاید به نوعی بتوان آن را انتقام جویی سرمایه داران گلدکوئیست از مسئولان ایران دانست ، پس از گذشت ۳ سال از فعالیت این شرکت درکشور مشخص شد که این شرکت، هرمی و غیرقانونی است و سرشاخه های اصلی ان نیز در ایران نیستند .
البته فعالیت شرکت های هرمی برخی جرائم و جنایات از جمله قتل و ادم ربایی را نیز به همراه داشت که با پرونده شرکتهای گلدکوئیستی و شبه گلدکوئیستی مرتبط بود که درج انها ازحوصله این بحث خارج است.
● نتیجه: تاکید بر اطلاع رسانی بیشتر و برخورد شدیدتر؛
آنچه مسلم است اینکه اطلاع رسانی مناسب و به موقع مطبوعات ، صدا و سیما و مراجع ذیربط از بسیاری ضررها جلوگیری کرد و تا حد زیادی مانع فعالیت شرکتهای هرمی شد و البته اطلاع رسانی بیشتر در این زمینه هنوز کارساز است.
از طرفی برخورد شدید دست اندرکاران قضایی با این شرکتها و ملموس بودن نتیجه این برخوردها ، می تواند از فعالیت اختاپوسی دوباره این شرکت ها جلوگیری کند.

دنیای اقتصاد
ترجمه علی سرزعیم

منبع : تک‌تاز ایران