بانک‌های غربی در جست‌وجوی فرصت‌های بزرگ در کشورهای نفت‌خیز عرب

یكی از مهم‌ترین پرسش‌هایی كه این روزها روسای بانك‌های بزرگ سرمایه‌گذاری در ذهن دارند این است كه چین و كشورهای عضو شورای همكاری خلیج‌فارس (GCC) با ذخایر عظیم ارزی خود كه مجموعا بیش از ۱۵۵۰ میلیارد دلار است، قصد دارند چه اقدامی انجام دهند. در حالی كه اقتصاددان‌ها نگران افزایش قیمت نفت و سیل عظیم كالاهای چینی به بازارهای جهان هستند، بانك‌های غربی سرمایه‌گذاری به فرصت‌های مالی پدید آمده از این ذخایر عظیم ارزی فكر می‌كنند. حجم ذخایر ارزی چین و شش كشور عضو شورای همكاری خلیج‌فارس معادل كل ذخایر ارزی ۲۴ اقتصاد بزرگ آسیایی، آمریكای لاتین و اروپای مركزی و آفریقاست. مسلما تمام این پول نمی‌تواند صرف خرید اوراق قرضهء دولتی ایالات متحده شود زیرا حتی آمریكا كه بسیار به فروش این نوع اوراق علاقه‌مند است ظرفیت جذب این میزان پول را ندارد و از طرف دیگر كشورهای نفت‌خیز یاد شده پس از حوادث یازدهم سپتامبر ترجیح می‌دهند پول‌شان را جایی غیر از آمریكا سرمایه‌گذاری كنند.
مدتی است، مسابقه برای كمك به این كشورها یعنی ارایهء راه‌های سرمایه‌گذاری عاقلانه و پرسود برای سرمایه‌هایشان آغاز شده است. این ذخایر می‌تواند به توسعهء اقتصادی، اجرای پروژه‌های زیرساختی و بالا بردن استاندارد زندگی مردم اختصاص پیدا كند. بانك‌های سرمایه‌گذاری غربی از این فرصت‌ها می‌توانند برای تامین مالی و مدیریت دارایی‌ها بهره ببرند. بدترین حالت این است كه ثروت جمع‌آوری شده به مصرف و پرداخت یارانه اختصاص یابد یعنی وضعیتی كه در نیجریه شاهد هستیم. چین و كشورهای عضو شورای همكاری خلیج‌فارس باید مراقب باشند در دام مصرف‌گرایی و پرداخت یارانه‌های عظیم فرو نیفتند. پیش‌بینی می‌شود، حجم ذخایر ارزی چین و شش كشور عضو شورای همكاری خلیج‌فارس تا سال ۲۰۱۲ به دو هزار میلیارد دلار برسد كه این رقم معادل جمع تولید ناخالص داخلی چند كشور مهم اروپایی از جمله اسپانیا و بلژیك است. رشد سریع ذخایر ارزی خارجی چین پدیده‌ای تازه است. تا قبل از پیوستن این كشور به سازمان جهانی تجارت، حجم ذخایر یاد شده ۱۶۵ میلیارد دلار بود. اما پس از پیوستن چین به این سازمان نه تنها حجم صادرات و واردات آن رشد كرد بلكه در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ هر سال ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به چین سرازیر شد. از آن سال تاكنون حجم ذخایر ارزی خارجی چین هر سال تقریبا دو برابر شده و طی شش ماه نخست سال ۲۰۰۷ هر ماه ۳۰ میلیارد دلار به آن افزوده شده است.
اگرچه چین چند سال است شاهد ذخایر عظیم ارزی است، كشورهای عضو شورای همكاری خلیج‌فارس از پیش به سبب صادرات نفت، حجم عظیم درآمدی داشته‌اند. رشد بهای نفت طی دههء ۱۹۷۰ اهمیت اقتصادی زیادی داشت اما اشتباهات بزرگی رخ داد. افزایش بهای نفت باعث ركود جهانی شد و بانك‌ها در آمریكای لاتین به پرداخت حجمی عظیم از وام اقدام كردند كه زمینهء بحران مالی دههء ۱۹۸۰ را فراهم كرد. اما این بار هم بانك‌ها و هم سرمایه‌گذاران باید هوشمندانه‌تر عمل كنند. یكی از اقدامات، حفظ این ثروت عظیم در داخل و اجرای پروژه‌های توسعه‌ای است كه در كشورهای نفت‌خیز عرب مشاهده می‌كنیم. طی سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ هر سال تولید ناخالص داخلی این كشورها حدود ۳۰ درصد رشد كرد و اكنون آن‌ها بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار ذخیرهء ارزی خارجی دارند. همچنین میزان صادرات این شش كشور در سال ۲۰۰۶ به ۴۱۶ میلیارد دلار رسید.
چین و كشورهای یاد شده قصد دارند، بخش بزرگی از این ذخایر را صرف تجارت كنند اما در بلندمدت عامل مهم نحوهء مصرف وجوه یاد شده است. این روش مصرف كردن ذخایر ارزی هم برای خود این كشورها و هم برای نظام مالی و پولی جهان بسیار مهم است. طی سال‌های اخیر چین ۷۰ درصد از ذخایر ارزی خود برای خرید اوراق قرضهء خزانه‌داری فدرال آمریكا استفاده كرد. این امر به دولت بوش كمك كرده، كسری بودجهء آمریكا را كم كند. اما اگر چین دیگر این نوع اوراق را نخرد چه كسی آن‌ها را خواهد خرید؟ واقعیت این است كه چین از ابتدای سال ۲۰۰۶ به نحوهء‌سرمایه‌گذاری خود تنوع بخشیده و خرید سهام شركت‌های انرژی آمریكا را آغاز كرده كه نگرانی سیاستمداران آمریكایی را موجب شده است. تحلیل‌گران چینی معتقدند این كشور برای دستیابی به رشد پایا باید به اصلاحات نهادی از طریق سرمایه‌گذاری در سرمایهء انسانی و فیزیكی و توسعهء‌زیرساخت‌های خود بپردازد. چین باید خرید اوراق قرضهء آمریكا كه سود كمی دارد را كنار گذاشته و از این ذخایر ارزشمند كارآتر استفاده كند.
چین قصد دارد، صندوق بازسازی اجتماعی را با بخشی بزرگ از این ذخایر عظیم تشكیل دهد زیرا بسیاری از اقتصاددان‌ها معتقدند، صحیح نیست یك كشور در حال توسعه صدها میلیارد دلار خود را صرف خرید اوراق قرضه در یك كشور ثروتمند كند. صندوق بازسازی اجتماعی كاركردی نظیر هر صندوق دیگر خواهد داشت و بازدهء سالانه آن در یك بازهء زمانی ۱۰ ساله هشت درصد خواهد بود. این صندوق كه سالانه بیش از _۵۰ میلیارد دلار سود خواهد داشت می‌تواند به شركت‌های دولتی كمك كند كه به تعهدات اجتماعی خود عمل كنند. همچنین از این صندوق می‌توان برای متوازن كردن بخش‌های مالی این كشور استفاده كرد. در حال حاضر تعداد كارمندان بانك‌های چینی بسیار بالاتر از حد طبیعی است، میزان وام‌های غیرقابل بازپرداخت زیاد است و بازارهای مالی آن كارآیی لازم را ندارند. از صندوق بازسازی اجتماعی در سامان دادن به تمام این مشكلات می‌توان استفاده كرد. یك صندوق فعال می‌تواند بانك‌ها را احیا كند و پروژهء ملی چین یعنی توسعهء غرب این كشور را اجرا كند.
همان‌طور كه وزیر دارایی چین می‌گوید، توسعهء غرب چین یك پروژهء ملی ضروری است كه زمینهء اشتغال و اسكان ۲۴۰ میلیون نفر را فراهم خواهد كرد. آدام‌اسمیت اقتصاددان برجسته گفته بود: «ثروت یك ملت میزان سرمایه‌ای است كه پیوسته می‌تواند مصرف كند.» كاترین‌اسمیت متخصص مشاورهء مالی از اسكاتلند می‌گوید:«اگرچه چین ذخایر بسیار عظیمی دارد اما این ثروت بیان‌گر میزان پولی نیست كه این كشور می‌تواند پیوسته مصرف كند و دلیل آن كمبود پول نیست بلكه محدودیت زیرساخت‌هاست. به این ترتیب صندوق بازسازی اجتماعی با تمركز بر توسعهء زیرساخت‌ها به اقتصاد و بخش‌های مالی چین توازن خواهد بخشید.»
به طور مشابه كشورهای عضو شورای همكاری خلیج‌فارس نیز به این باور رسیده‌اند كه از فرصت‌های عظیم سرمایه‌گذاری در داخل استفاده كنند اما استفادهء درست از ذخایر ارزی مستلزم وجود نهادهای مالی و پولی كارآمد است. بانك‌ها و نهادهای مالی می‌توانند ثروت و منابع ارزی را به مسیرهای صحیح هدایت كنند.
در حال حاضر كشورهای صادركنندهء نفت عضو شورای همكاری خلیج‌فارس در حال بررسی تشكیل یك صندوق توسعه هستند كه وظیفهء آن تامین مالی پروژه‌های داخلی و خارجی به ویژه در آفریقا و عراق است. این صندوق كه كاركردی شبیه بانك جهانی خواهد داشت و در آن از متخصصان برجسته استفاده می‌شود، بهره‌گیری از ثروت نفتی را كارآ و تسهیل خواهد كرد. بانك‌های سرمایه‌گذاری غربی از پیش تلاش كرده‌اند در چین و این شش كشور حضور یافته و بخشی از سهام بانك‌های بزرگ را در آن‌ها خریده و نیز شعباتی در آن‌ها تاسیس كنند. به سبب رویكرد توسعه‌گرای این كشورها بانك‌های یادشده، سودی عظیم از این حضور نصیب خود خواهند كرد. اما آن‌چه بانك‌های چینی و عربی بیش از هر چیز نیاز دارند، تخصص بانكداری است. غربی‌ها برای سود بردن از این بازار عظیم باید در مقابل، تجربه و تخصص بانكی خود را در اختیار بانك‌های داخلی این كشورها قرار دهند. حجم عظیم ذخایر ارزی باعث شده خرید اوراق قرضهء خارجی كافی نباشد و تدوین استراتژی‌های جدید مدیریت دارایی‌ها ضروری شود.تشكیل صندوق‌های بازسازی تنها یكی از این استراتژی‌هاست. در این میان بانك‌ها مهم‌ترین نقش را در استفادهء بهینه از ذخایر ارزی دارند.

منبع:The Banker
مترجم :محمدعلی آذری‌نیا

منبع : روزنامه سرمایه