اعتیاد در کمین فرزند شماست

اسمش را بعضی‌ها گذاشته‌اند «بیماری همسایه‌ها» و لابد می‌توانید حدس بزنید که چه معنایی دارد؛ بیماری‌ای است که بیشترمان فکر می‌کنیم فقط برای دیگران اتفاق می‌افتد و سراغ ما و خانواده‌مان نمی‌آید. اعتیاد هم یکی از انواع «بیماری‌های همسایه» است. بیشتر والدین خیال می‌کنند فرزندشان هیچ‌گاه به چنین دامی نخواهد افتاد اما خطر اعتیاد، تمام جوانان را تهدید می‌کند و بنابراین مسلح بودن والدین به برخی مطالب هشداردهنده لازم است و اغلب می‌تواند آنها را از اعتیاد فرزندشان باخبر کند و تصمیم‌گیری را برایشان آسان‌تر سازد. درگفتگو با دکتر پرویز مظاهری، دبیر علمی انجمن روان‌پزشکان ایران، سوالاتی در همین رابطه پرسیده‌ایم...
▪ آقای دکتر! با مشاهده چه علایمی به اعتیاد فرزندمان مشکوک شویم؟
ـ شایع‌ترین علایم مشکوک، این‌هاست: تغییر ساعت خواب و بیداری (دیر می‌خوابند و دیر بیدار می‌شوند)، چرت زدن در طول روز، گوشه‌گیری (خصوصا در ارتباط با افراد خانواده، بستگان و دوستان سابق)، دوستی و ارتباط با افراد مشکوک (که اغلب سن بالاتری نیز دارند)، تغییرات ناگهانی خلق (تحریک‌پذیری و پرخاشگری)،کاهش وزن، بی‌اشتهایی، کبودی لب‌ها، گودی و کبودی اطراف چشم‌ (گاهی نیز مخاط چشم‌ها شدیدا قرمز و پرخون می‌شوند)، بی‌اعتنایی شدید به ظاهر، عدم رعایت نظافت شخصی، کاهش اعتماد به نفس، افت عملکرد تحصیلی و غیبت‌های مکرر و مشکوک در مدرسه، کاهش نقدینگی و فروش لوازم شخصی و منزل و در نهایت، به سر بردن زمان‌های طولانی در حمام یا توالت.
▪ چه عواملی در گرایش نوجوانان و جوانان به مخدر نقش دارند؟
ـ معمولا ارضا نشدن غرایز ثانویه مثل احتیاج به محبت، دوستی، امنیت، احترام و معاشرت به فشارهایی منجر می‌شود که بعضی برای برطرف کردن آن از مواد اعتیادآور استفاده می‌کنند. عوامل دیگری همچون حس لذت‌جویی، کنجکاوی، تنهایی بیش از حد، فقدان زمینه‌های اعتقادی و اخلاقی در خانواده، شکست تحصیلی، بی‌توجهی عاطفی والدین به آنها، ندانم‌کاری‌های والدین، در دسترس بودن موادمخدر، وجود معاشرین ناباب، فقدان امکانات تفریحی سالم (خصوصا در حاشیه شهرها و شهرک‌های اقماری)، بیکاری والدین و پایین بودن سطح تحصیلات آنها و همچنین وجود مشکلات اقتصادی در خانواده و عدم درک متقابل بین والدین و فرزندان از علل مهم‌ چنین گرایش‌هایی است.
معمولا نوجوانان در مرتبه اول باکنجکاوی و ابراز توانایی به همسالان شروع به مصرف می‌کنند. بعدش دچار تردید نسبت به ادامه مصرف می‌شوند و احساس گناه از مصرف برایشان ایجاد می‌شود. در مرحله سوم اعتیاد جسمی و روانی در فرد کامل شده و علایم به طور کامل تثبیت می‌شود.
▪ گرایش نوجوانان و جوانان بیشتر به چه ماده‌ای است؟
ـ بیشتر تمایل به حشیش و شیشه و روانگردان‌هایی مانند اکستازی دارند ولی نباید از تریاک و هرویین و کراک هم غافل شد. درصد کمی هم از قرص‌های آرام‌بخش با دوز بالا استفاده می‌کنند.
▪ در اعتیاد جوانان، نقش خانواده مهم‌تر است یا جامعه؟
ـ تاثیر خانواده در گرایش اولیه نوجوانان و جوانان به مواد مخدر مهم‌‌تر است. احساس طرد شدن، تبعیض، شرایط خانوادگی نامساعد و فقدان آرامش روانی و اعتماد به نفس پایین از عوامل مهم شروع به مصرف مواد است.
▪ اگر والدین به نحوی متوجه مصرف مواد مخدر یا روانگردان در فرزندشان شدند، چه عکس‌العملی باید نشان دهند؟
ابتدا باید آرامش خود را حفظ کنند و بپذیرند که خودشان نیز دراین زمینه مقصرند. گاهی بد نیست قبل از مطرح کردن موضوع با فرزند، با یک روان‌پزشک، روان‌شناس یا مشاور صحبت کنند و تربیتی اتخاذ نمایند تا فرد مبتلا به ایشان مراجعه نماید (بهتر است به دلیل دیگری باشد؛ مثلا درمان اضطراب یا پرخاشگری یا بی‌حوصلگی و حتی افت تحصیلی.)
▪ برای درمان اعتیاد این بچه‌ها چه توصیه‌ای دارید؟
ـ اعتیاد هم مانند سایر اختلالات روان‌پزشکی قابل درمان است؛ به شرطی که اصولی و زیر نظر روان‌پزشک انجام شود. در مرحله اول، مداخله باید از طرف فامیل درجه یک (پدر، مادر، خواهر یا برادر) صورت پذیرد. در صورت عدم موفقیت، می‌توانید برخی از نزدیکان را درگیر این موضوع کنید. اگر پدر یا مادری مشکوک به مصرف مواد توسط فرزندشان شده‌اند بلافاصله باید آن را با فرزندشان در میان بگذارند و رک و پوست‌کنده از او بپرسند که مواد مصرف می‌کند یا نه؟ بیشتر اوقات بچه‌ها به خاطر تمایل ذاتی که به حقیقت دارند کار شما را بسیار راحت می‌کنند. البته استثناء هم وجود دارد. باید دل به دریا زد و پرسید.
▪ نحوه سوال کردن باید چطور باشد؟
ـ نباید دنبال جواب یکی‌دو کلمه‌ای باشیم. با سوال کردن، ما آمادگی خود را برای شنیدن به فرزندمان اعلام می‌کنیم. اگر احساس می‌کنید رابطه شما با فرزندتان رابطه‌ای سالم و صادقانه است، می‌توانید به پاسخ او اعتماد کنید اما اگر چنین رابطه‌ای ندارید حتما باید در جستجوی کمک باشید. گاهی به علت عصبانیت و احساساتی شدن قادر به برقراری یک ارتباط سازنده نیستیم و بهتر است از کمک دیگران استفاده کنیم.
▪ اگر فرزندمان با این حرف‌ها نتواند مصرفش را متوقف کند، چه؟
ـ در این صورت باید درک کنید که مشکل ریشه‌دارتر از این حرف‌هاست. اگر ما نتوانستیم برای بار اول او را متقاعد کنیم که مصرف را متوقف کند، بدون شک برای دفعات دوم و سوم نیز قادر نخواهیم بود این کار را به تنهایی انجام دهیم. بهتر است از اطراف‌مان و مشاوران کمک بخواهیم. یادتان باشید که همواره یک شبکه شامل دوستان و قاچاقچیان هم هستند که در حال کشاندن فرزند ما به دنیای اعتیاد هستند و بنابراین باید برای خنثی کردن این نیروها تمام امکانات خود را بسیج کنیم.

دکتر مجید سلطانی

منبع : روزنامه سلامت