کتاب نانوشته گردشگری مذهبی در ایران

گردشگری اسلامی، گردشگری جنگ، گردشگری ورزشی، گردشگری طبیعی، فرهنگی، تاریخی، شكار و همه محورهایی بود كه با آمدن دومین رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران در فهرست توجه عملیاتی‌شدن قرار گرفت تا همه راه‌ها برای جلب گردشگر بیشتر به ایران تجربه شود.
مسوولان گردشگری ایران از هیچ كدام از فرصت‌های احتمالی رو بر نگرداندند اما عجیب بود كه با وجود تاكید تمام روی هدفمندكردن گردشگری اسلامی در ایران و تبدیل ایران به بازار هدف برای مسلمانان جهان هیچ كدام از زیر ساخت‌های لازم و سیاست‌های مورد نیاز، مورد توجه و اجرا قرار نگرفت. اعلام این خبر كه از یك میلیون و هفتصد هزار گردشگر ورودی به ایران ۶۰۰ نفر آنها مستقیم به خراسان رضوی می‌روند، اتفاق سودآوری است كه می‌تواند نخستین در قفل شده گردشگری ایران را باز كند. اما اتفاق عجیبی كه از ورود این ۶۰۰ هزار گردشگر به یك استان رخ داده نه افزایش قابل قبول ارز به داخل كشور است و نه تغییر سیاست‌های گردشگری این استان. تا آنجا كه حتی گفته می‌شود بسیاری از این گردشگران در حاشیه شهر مشهد اتراق كرده و به گروه حاشیه نشینان مشهد پیوسته‌اند. از سوی دیگر رئیس یكی از آژانس‌های مسافرتی در گفت‌وگو با خبر‌گزاری میراث، توریسم اسلامی را شاخه‌ای نوپا در صنعت گردشگری ایران می‌داند و معتقد است: «برای شناخت توریسم اسلامی و طریقه توسعه این بخش از صنعت گردشگری باید از تجربه‌های دیگر در شاخه‌های مختلف توریسم استفاده كرد و از آنها برای هرچه بهتر پیاده‌كردن ایده‌های رونق توریسم اسلامی بهره ببریم اما این پایان قصه گردشگری اسلامی ایران نیست. چرا كه در ادامه به روشن شدن این نیاز در داخل كشور اشاره می‌كند و بر این باور است كه اصلا در جمهوری اسلامی ایران توریست می‌خواهیم یا خیر. در غیر این صورت با توجه به مشكلاتی كه هم‌اكنون گریبانگیر صنعت گردشگری ایران شده، هیچ‌گاه نمی‌توانیم راه‌های پیشرفت در شاخه‌های مختلف صنعت گردشگری از جمله گردشگری اسلامی را طی كنیم.»
اما آن چیزی كه در جلب گردشگران مسلمان به كشور حائز اهمیت است، جدا از مراودات سیاسی، ارز‌آوری و رونق اقتصادی است كه با این نگرش می‌توان به تدوین سیاست‌های اصولی برای جلب و دعوت گردشگران مسلمان از كشور‌های مسلمان اقدام كرد اما حتی با وجود حضور ۶۰۰ هزار گردشگر مسلمان البته اگر این رقم هم واقعی باشد، هیچ سیاستی در این خصوص تدوین و طراحی نشده است. چه‌بسا به نظر می‌رسد كشور عراق در جلب گردشگران مسلمان از ایران با سیاست‌های مدون بهتری توسعه گردشگری را در كشورش آغاز كرد. از همین رو آژانس‌داران ایرانی این نكته را طرح می‌كنند كه «اگر هدف از جذب توریست در شاخه توریسم اسلامی، جذب توریست از كشورهای مسلمان باشد، باید بدانیم كه می‌خواهیم از كدام كشورها توریست جذب كنیم كه برای كشورمان ارز‌آوری داشته باشد. به‌طور مثال گردشگر مالزیایی سودی برای دست‌اندركاران صنعت گردشگری كشورمان نداشته و در تمامی مدت سفر خود تنها به دیدن چند بنای تاریخی بسنده كرده و اصلا خرید نمی‌كند. به همین دلیل فعالان بخش خصوصی ایران در صنعت گردشگری با وجود چنین توریست‌هایی ورشكست شده و این ورشكستگی به ركود گردشگری ایران دامن خواهد زد.»
اما حتی با فرض اینكه دعوت از گردشگران ۵۷ كشور مسلمان به ایران در دستور كار معاونت گردشگری ایران قرار داشته باشد تاكنون موفق به اجرای كدام یك از این برنامه‌ها شده‌ایم و مهم‌تر اینكه روی ورود و خروج این گردشگران و بازار هدفشان، علاقه‌هایشان و جذابیت‌هایی كه ایران می‌تواند برای آنها داشته باشد تا چه اندازه كار و فكر كرده‌ایم؟ شاید به تعبیر گروهی از دست‌اندركاران بخش توریسم، حجاب در ایران از موانع نباشد اما همین گروه بر این باورند كه متولیان گردشگری كشور بایستی تعدادی باید‌ها و نبایدهایی را در صنعت توریست مشخص كرده و برای آنها جایگزین تعیین كنند. به‌طور مثال رقص‌های سنتی ایرانی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری كشورمان محسوب می‌شود و ما می‌توانیم این برنامه‌‌ها را با همكاری گروه‌های رقص مردان اجرا كنیم و سنت‌های ایرانی در نقاط مختلف كشور را به گردشگران نشان دهیم. این همان اتفاقی است كه بسیاری از كشور‌های مسلمان به خوبی موفق شده‌اند با بهره‌گیری از فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود از آن سود‌های قابل‌توجهی به دست آورند.
به تعبیر مسوولان اجرایی گردشگری كه همان آژانس‌داران را شامل می‌شود، بروز این مشكلات نتیجه بی‌برنامگی متولیان صنعت گردشگری ایران است و در حال حاضر یك صنعت ورشكسته به نام توریسم روی دستمان مانده و تنها برای اینكه پرستیژ خود را از دست ندهیم، گاه به گاهی از آن دم زده‌ایم.
با در نظر گرفتن همه این عوامل شاید آنها بر این باور باشند كه با توجه به این مشكلات صنعت نوپای توریسم اسلامی نیز نمی‌تواند در میان صنعت ورشكسته گردشگری در ایران خودی نشان دهد و اگر مشكلات به همین منوال باقی بماند، سرمایه‌گذاری در این شاخه از توریسم نیز بی‌نتیجه خواهد ماند اما از دیگر سو این امید وجود دارد كه با ورود بخش خصوصی به جذب گردشگر از كشورهای مسلمان و خروج آن از دست دولت بتوان در انتظار اتفاق‌های خوبی بود. این اتفاق‌های خوب قرار است وعده مسوول گردشگری ایران را عملیاتی كند تا در سال ۸۶ معادل ۵/۲ میلیون گردشگر به ایران وارد شود اما هنوز تعیین نشده از این تعداد گردشگر چه تعداد از كشور‌های مسلمان و همسایه است كه با دولت بسیاری از آنها تفاهم‌نامه بسته شده است اما فقط امضای قرارداد كافی نیست. شاید بهتر باشد برای شناخت توریسم اسلامی و طریقه توسعه این بخش از صنعت گردشگری، از تجربه‌های دیگران در شاخه‌های مختلف توریسم استفاده كرد و از آنها برای هرچه بهتر پیاده كردن ایده‌های رونق توریسم اسلامی بهره برد.
در حال حاضر از میان ۵۷ كشور اسلامی جهان تنها چهار كشور مصر، تركیه، عربستان و مالزی در صنعت گردشگری رشد كرده‌اند و این رشد نیز در مقابل رشد گردشگری در كشورهای اروپایی بسیار ناچیز است كه این امر تنها نشان‌دهنده نبود برنامه‌ها و سیاستگذاری‌های درست و اصولی به صنعت گردشگری در كشورهای اسلامی است.
اما مسوولان گردشگری ایران مثل همیشه فقط یك بعد از یك اتفاق را نگاه می‌كنند. وجود كلیسا‌های قدیمی و باشكوه در ایران و همچنین آتشكده‌های زرتشتیان و مراكز خاص زیارتی كه در دل كوه‌ها و صخره‌ها وجود دارند می‌تواند از جمله جاذبه‌های گردشگری با مقوله دین باشد. به عنوان مثال در روستای تاریخی و قدیمی عقدا در یزد كه نیمی از ایرانیان نیز تاكنون نام این روستا را نشنیده‌اند همه ساله تعدادی از زرتشتیان هند به این روستا آمده و در غار شكفت یزدان در كنار این روستا، شبی را سپری می‌كنند اما آیا تابه‌حال برای جذب گردشگران هند به این روستا از سوی متولیان گردشگری برنامه مدونی تعریف شده است؟

منبع : روزنامه تهران امروز