روزهای دور از جنون و چاقی

افزایش وزن و اختلال متابولیسم گلوکز، از گذشته به عنوان عوارض جانبی مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک مطرح بوده‌اند، اما به تازگی یکی از مهم‌ترین نکات مورد توجه در درمان سایکوز شده است، زیرا افزایش وزن و اختلال متابولیسم گلوکز فقط بر مطلوب بودن روند درمان تاثیرگذار نیستند، بلکه به طور غیرمستقیم با مستعد کردن بیماران به ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، فشارخون بالا و مشکلات قلبی، مرگ و میر آنان را افزایش می‌دهند.
بر اساس مطالعات اخیر، در بیمارانی که برای مدت حداقل یک‌سال پس از شروع درمان با الانزاپین تحت نظر بوده‌اند، افزایش وزن چشم‌گیری گزارش شده است. الگوی وزن‌گیری در میان ‌این بیماران متفاوت بوده است. اما در اغلب موارد ‌این افزایش وزن تدریجی بوده است. بنابراین چنین استنتاج شده که در بیماران جوانی که پیش از‌این تحت درمان با داروهای آنتی سایکوتیک نبوده‌اند، احتمال افزایش وزن مرتبط با داروهای آنتی سایکوتیک بیشتر است. هر چند اغلب متخصصان از‌ این عوارض ناخواسته اطلاع دارند، ولی تاکنون مداخلات درمانی ‌اندکی برای کنترل افزایش وزن ناشی از‌این داروها پیشنهاد شده‌اند.
مت‌‌فورمین، یک حساس گر انسولین ویژه کبد است که وزن را کاهش می‌دهد، گلوکز و انسولین خون را کم می‌کند و از سطح خونی هموگلوبین A۱Cدر افراد بالغ چاق غیردیابتیک می‌کاهد. محققان به تازگی دریافته‌اند که درمان با مت‌فورمین در کند کردن روند وزن‌گیری و کاهش حساسیت به انسولین و متابولیسم غیرطبیعی گلوکز حاصل از درمان کودکان و افراد بالغ با الانزاپین موثر است. به همین دلیل این نظریه مطرح شده که مت‌فورمین در پیشگیری و درمان چاقی یا اختلال عملکرد متابولیک گلوکز در بیماران تحت درمان با الانزاپین می‌تواند به‌کار رود. از آنجا که به نظر می‌رسد بیماران جوان و آنان که تاکنون تحت هیچ درمان دارویی نبوده‌اند، بیش از سایر بیماران مستعد ابتلا به افزایش وزن ناشی از الانزاپین هستند، اثربخشی مت‌فورمین در پیشگیری از افزایش وزن در بیماران اسکیزوفزنی که برای اولین بار تحت درمان با ‌این دارو قرار می‌گیرند، مورد مطالعه قرار گرفته است.
● روش مطالعه
شرکت کنندگان در‌ این مطالعه، بیماران جدید مرکز سلامت روان دانشگاه Central South چین بوده‌اند که ۱۸ تا ۵۰ سال داشتند و بر اساس طبقه‌بندیDSM-IV اولین حمله سایکوتیک اسکیزوفرنی را تجربه کرده بودند. تمام ‌این بیماران در بخش بستری شدند و در طول دوره درمان، رژیم غذایی یکسانی دریافت می‌کردند. کل کالری دریافتی‌این بیماران روزانه ۷۹۸۰ تا ۹۲۵۰ کیلوژول محاسبه شده بود. همچنین‌این بیماران روزانه برای مدت حداقل ۳۰ دقیقه، ورزش‌های خفیف تا متوسطی را انجام می‌دادند و برای مدت حداقل سه ماه پیش از شروع درمان، هیچ داروی آنتی‌سایکوتیکی دریافت نکرده بودند. در تمام بیماران، معاینات بالینی، آزمایش‌ها و نوار قلبی طبیعی بود. بیماران باردار، شیرده، عقب‌ماندگان ذهنی، معتادان، مبتلایان به بیماری‌های سیستمیک جدی مانند دیابت و فشارخون بالا از ‌این مطالعه خارج شدند. کلیه روند مطالعه برای بیماران تشریح شد.
به تمام بیماران برای مدت ۱۲ هفته روزانه ۱۵ میلی‌گرم الانزاپین داده شد و همراه آن روزانه ۷۵۰ میلی‌گرم مت‌فورمین (۲۵۰ میلی‌گرم پیش از هر وعده غذایی) یا دارونما سه بار در روز پیش از هر وعده غذایی داده شد. تنها دارو‌هایی که بیماران تحت مطالعه مجاز به مصرف آن بودند، عبارت از تری‌هگزیفنیدیل برای کنترل علایم اکستراپیرامیدال و لورازپام برای کنترل بی‌خوابی یا بی‌قراری بود. دوز مجاز مصرفی همه‌این داروها در طول مطالعه یکسان بود. غذا در سه وعده سرو می‌شد و همگی تحت برنامه ورزشی مشابهی قرار داشتند.
پیگیری وضعیت بیماران دو، چهار، هشت و دوازده هفته پس از شروع مطالعه انجام شد. سنجش علایم مثبت و منفی فقط در اولین مراجعه و هفته دوازدهم درمان و آزمایش‌های پاراکلینیکی در اولین نوبت، هفته‌های چهار و هشت و دوازده درخواست شدند. بقیه ارزیابی‌ها در اولین نوبت و هفته‌های دو، چهار، هشت و دوازده درمان انجام گرفت. شرکت‌کنندگان در‌این مطالعه بدون هیچ هدف‌گیری و به وسیله رایانه در جدولی به دو گروه تقسیم شدند: گروه اول تحت درمان با الانزاپین و مت فورمین بودند و گروه دوم الانزاپین و دارونما می‌گرفتند. قرص‌های دارونما به اشکال یکسانی از سوی کارخانه اولیه تولید و بسته‌بندی شده بودند.
● نتایج
در ابتدای مطالعه، ۴۰ بیمار برای بررسی‌ها درنظر گرفته شدند که از میان آنها سه بیمار طی چهار هفته اول خارج شدند، زیرا به درمان پاسخ ندادند. بنابراین نتایج، حاصل از بررسی ۳۷ بیمار هستند. در بررسی‌های دو گروه، اختلاف چندانی از لحاظ یافته‌های آماری و مشخصات بالینی به دست نیامد. وزن و شاخص توده بدنی همه آنها در محدوده طبیعی بود که پس از هفته‌های ۲، ۴، ۸ و ۱۲ به طور مشخصی تغییر کرد. در هفته‌های ۸ و ۱۲ افزایش وزن و شاخص توده بدنی در گروه مصرف کننده الانزاپین و دارونما به طور مشخصی بیشتر از گروه تحت درمان با الانزاپین و مت‌فورمین بود. تعداد کمتری از بیماران تحت درمان با مت‌فورمین در مقایسه با بیماران تحت درمان با دارونما با افزایش وزنی بیش از ۷ درصد روبه‌رو شدند.
● تحلیل مطالعه
این مطالعه بالینی تصادفی با استفاده از دارونما، تلاشی برای توجیه اثربخشی مت‌فورمین در پیشگیری از عارضه افزایش وزن ناشی از مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک در بیمارانی بود که اولین اپیزود اسکیزوفرنی خود را تجربه می‌کردند. در‌ این مطالعه، افزایش آماری قابل‌توجهی در وزن بدن، شاخص توده بدنی، ‌اندازه دور کمر و باسن میان دو گروه تحت بررسی در هفته‌های ۲، ۴، ۸ و ۱۲ مشاهده شد. یافته‌های حاصل نشان دادند که الانزاپین با افزایش وزن در بیماران اسکیزوفرنی که در هفته دوم شروع درمان با داروهای آنتی‌سایکوتیک هستند، مرتبط است و افزودن مت‌فورمین به رژیم درمانی ‌این گروه از بیماران در کاهش سریع روند افزایش وزن ناشی از مصرف الانزاپین در بیماران تحت درمان با ‌این دارو در اولین حمله اسکیزوفرنی کاربرد دارد.

منبع:American Journal of Psychiatry ۱۶۵:۳, March ۲۰۰۸

منبع : هفته نامه سپید