۳۰ نوامبر سال ۶۴۲ ــ روزی که یزد، از کانونهای زرتشتیانیسم، به دست عرب افتاد

۳۰ نوامبر سال ۶۴۲ میلادی شهر یزد از کانونهای بزرگ زرتشتیانیسم به دست عرب افتاد. اعراب قبلا اصفهان را تصرف کرده بودند. شهر یزد که در دهه اول قرن چهارم میلادی به تصمیم یزدگرد اول ساخته شده بود شهری دویست و چهل ساله بود که تصرف شد. شاهان ساسانی پس از یزدگرد تلاش بسیار کردند که این شهر حاشیه کویر که بر سر راههای کاروانی قرار داشت به یک کانون بزرگ زرتشتیانیسم تبدیل شود و هنوز هم شمار زرتشتیان یزد بیش از سایر شهرهای ایران است. در سال ۶۴۲ که یزد سقوط کرد، هنوز یزدگرد سوم زنده بود و مقاومت می کرد. ترور او در سال ۶۵۱ و در مرو خراسان اتفاق افتاد.
در همین سال بسیاری از شهرهای آذربایجان و خراسان توسط اعراب تصرف شدند .در پی شکست نهاوند در سال ۶۴۱ میلادی، هر یک از سرداران عرب مامور تصرف یکی از شهرها و ایالات ایران شده بود. جز شوشتر، ری و شهرهای جنوبی سایر شهرها مقاومت شدید از خود نشان ندادند. شوشتر یک سال و نیم ایستادگی کرد. به نوشته بسیاری از مورخان، نیروهای محلی به سبب مقاومتی چشمگیر از خود نشان نداده بودند اعراب می گفتند که قصد آنان تصرف و حکومت کردن نیست و سعی آنان، تنها گسترش تعالیم اسلام است.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز