تورم، قیمت غذا و نرخ بهره

نرخ تورم، خصوصاً قیمت غذا، به یکی از مهمترین دغدغه‌های دولتمردان و مردم کشورهای مختلف تبدیل شده است و هر یک می‌کوشند تا به نحوی از فشار آن بکاهند.
از ابتدای سال ۲۰۰۷ نرخ تورم به طور بی‌سابقه‌ای در سراسر جهان رشد کرده و این رشد با شتاب‌نگران کننده‌ای ادامه دارد. در بسیاری از کشورهای جهان، نرخ تورم با اعداد و ارقام پیش‌بینی شده برای یک دهه بعد، برابری می‌کند.
بانک‌های مرکزی بزرگ و معتبر جهان، در رویارویی با معمای پیچیده تورم شدید سال گذشته و سال جاری، ناتوان و مقهور مانده و بین انتخاب گزینه‌های کاهش سود و بهره‌های بانکی به منظور تقویت و تجدید نیروی اقتصاد جهانی یا افزایش پا به پای سود و بهره‌های بانکی با نرخ تورم جهانی (به عنوان امری ضروری برای عقب نماندن از نرخ تورم و کنترل گردش مالی میان بانک‌ها و اقتصاد و صنعت روز جهان) درمانده شده‌اند. برخی از تلاش‌های دولت‌ها و بانک‌های بزرگ جهان برای مقابله با تورم شدید و بی‌سابقه سال گذشته و سال جاری، قابل توجه هستند.
در ایالات متحد، جایی که قدرت خرید مسکن و سایر ملزومات زندگی به شدت تحلیل رفته، نرخ بهره وام‌های خرید مسکن کاهش یافته و بخشی از مالیات‌های دریافتی از شهروندان به آنها بازگردانده شده است. در حقیقت، قدرت خرید شهروندان آمریکایی، پشتوانه اصلی اقتصاد ایالات متحد است و تنها راه خروج اقتصاد این کشور از بحران را باید در تقویت و افزایش قدرت خرید شهروندان آمریکایی جست‌وجو کرد. در ایالات متحد، حدود ۷۱ درصد محصول ناخالص داخلی از محل فروش کالا و ارایه خدمات به شهروندان تأمین می‌شود. هرچه قدرت خرید مردم در ایالات متحد بیشتر شود، موانع پیش روی اقتصاد این کشور برای خروج از بحران کمتر خواهند شد.
بانک مرکزی اروپا با سرسختی و سماجت در تلاش است تا از کاهش سود و بهره‌های بانکی در این قاره جلوگیری کند، چراکه اعتقاد دارد، نرخ تورم بسیار خطرناک شده است و عقب‌ماندگی سود و بهره‌های بانکی از نرخ تورم موجود، ممکن است به مشکلات اقتصاد و بانکداری در اروپا بینجامد. در روسیه، بانک مرکزی این کشور به دنبال افزایش سود و بهره‌های بانکی است. با این عمل، روند جذب سرمایه و سرمایه‌گذاران همچنان حفظ می‌شود ‌تا بانک‌های روسی در ازای پرداخت تسهیلات و وام‌های میان‌مدت و بلند‌مدت، گرفتار زیان‌های شدید و ویران‌کننده نشوند.
در چین، دیگر تورم تنها جنبه اقتصادی و اعتباری ندارد و به مسأله مرگ و زندگی تبدیل شده است. مواد غذایی در این کشور بسیار گران شده و برخی از چینی‌ها در تأمین نیازهای اولیه خود با مشکل روبه‌رو هستند. چین، در حال حاضر برنامه کنترل قیمت محصولات غذایی را به اجرا گذارده و هر روز، تعداد اقلامی که در فهرست محصولات غذایی کنترل شده قرار می‌گیرند، بیشتر می‌شود. کشورهای حوزه خلیج فارس و به خصوص کشورهای عربی این منطقه، در حال بررسی راهکارهای ممکن برای تصحیح نظام بانکی خود هستند تا بتوانند با بحران جهانی تورم مقابله کنند. مهمترین رویکرد این کشورها در حل بحران تورم و اقتصاد جهانی، کاهش بهره و دستمزد شرکت‌های نفتی فعال در منطقه است، چراکه آنها معتقدند، بهره‌ها و دستمزدهای بالای شرکت‌های نفتی خارجی، بخش عمده درآمدهای نفتی آنها را به خود اختصاص می‌دهد و سود کمی برای کشورهای عربی باقی می‌ماند. همچنین، مراکش، به عنوان یکی از قدرت‌های اقتصادی بزرگ آفریقا، بخش عمده مالیات‌های مردمی را لغو کرده و به دنبال لغو کامل مالیات بخش‌های تولیدی است.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی، تورم شدید دو سال اخیر را به طور غیرمستقیم باکاهش ارزش دلار در برابر سایر ارزهای متداول جهان در ارتباط می‌دانند. برخی، پارافراتر از این هم نهاده و کاهش ارزش دلار را عامل اصلی افزایش شدید قیمت جهانی محصولات غذایی و مواد اولیه همچون نفت خام اعلام کرده‌اند.
● قیمت غذا و روابط بین‌الملل
سازمان جهانی غذا و کشاورزی )FAO( در نوامبر سال گذشته اعلام داشت، نرخ تورم جهانی محصولات غذایی در سال ۲۰۰۷ برابر با ۳۷ درصد بوده است و این روند در سال ۲۰۰۸ شدیدتر خواهد شد؛ این در حالی است که نرخ تورم جهانی محصولات غذایی در سال ۲۰۰۶ تنها ۹ درصد بوده است. FAO در چشم‌انداز ۲۰۰۸ خود می‌گوید که تاکنون چنین بحرانی به لحاظ شدت و گستردگی در قیمت و نرخ تورم محصولات غذایی و کشاورزی روی نداده است و اگر اوضاع فعلی بهبود نیابد، ممکن است کشورهای صادر‌کننده و واردکننده، بر سر قیمت محصولات کشاورزی به تفاهم نرسیده و شاید این موضوع، به چالش‌های سیاسی بین کشورهای صادرکننده و وارد‌کننده، تبدیل گردد.
استفاده از محصولات کشاورزی جهت تهیه سوخت‌های گیاهی، یکی دیگر از عوامل مهم افزایش شدید قیمت‌ها و تورم بی‌سابقه در محصولات کشاورزی است. برای مثال، در برزیل حدود ۵۰ درصد نیشکر تولیدی صرف تهیه سوخت‌های گیاهی می‌شود. همچنین در ایالات متحد و اروپا، به ترتیب، ۲۰ درصد ذرت و ۵۰ درصد غلات تولیدی، به عنوان مواد اولیه مورد استفاده کارخانه‌های تولید سوخت‌های گیاهی قرار می‌گیرند. چنین مصرف قابل توجهی که در صنایع تولید سوخت صورت می‌پذیرد، موجب کاهش شدید عرضه در برابر تقاضای بازار جهانی محصولات غذایی شده و این افزایش تقاضا در برابر عرضه، خود عاملی طبیعی برای افزایش روز افزون قیمت محصولات کشاورزی در بازارهای جهانی به شمار می‌رود.
بنابراین، کشورهای جهان در حال حاضر تنها یک وظیفه دارند و آن، تلاش برای نجات یافتن از بحران شدید تورم است. افزایش شدید قیمت‌ها و تورم لجام گسیخته، رشد اقتصاد جهانی سال گذشته را به شدت تهدید می‌کند.
گرچه برخی از کشورهای تولید‌کننده نفت و گاز، تا حدودی موفق به کنترل تورم شدید جهانی شده و قیمت اقلام ضروری را ثابت نگه داشته‌اند، اما مهمترین کشورهای تولید‌کننده نفت و گاز، یعنی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و روسیه، همچنان با تورم بیش از ۱۰ درصد روبه‌رو هستند.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران