تأثیر خانواده بر هویت

والدین نقش مهمی در هویت نوجوانان دارند. در مطالعاتی كه رابطه رشد هویت با سبك زندگی والدین را می‌سنجد نشان داده شده كه والدین دموكرات كه نوجوانان خود را تشویق به شركت در تصمیم گیریهای خانوادگی می‌كنند ، هویت توفیق را درآنان پرورش می‌دهند، والدین دیكتاتور كه رفتار نوجوانان را كنترل می‌كنند بدون اینكه كه آنها اجازه ابراز وجود را بدهند. هویت فرمایش را در آنها پرورش می‌دهند و بالاخره والدین سهل‌انگار كه راههای كمی به نوجوانان ارائه می‌دهند و اجازه تصمیم‌گیری را كاملاً در اختیار خود نوجوانان می‌گذارند هویت سرگردان را در آنان ایجاد ‌می‌كنند( برناد ، ۱۹۸۱ ؛ انرایت‌ودیگران ، ۱۹۸۰ ؛ مارسیا،۱۹۸۰؛ به نقل از اسشژك ۱۹۹۲). علاوه بر مطالعه برروی سبك‌زندگی والدین ، تحقیقاتی هم بر روی نقش فردیت و معاشرت و ارتباط آن رشد هویت صورت گرفته است. روانشناسان رشدی نگر ، كوپر و دانشجویان (كارلسون ، كوپروهاس ، ۱۹۹۰ ؛ كوپرو كارلسون ، ۱۹۹۱؛ كوپرو گرد‌توانت ، ۱۹۸۹ ؛ گرد‌توانت و كوپر ، ۱۹۸۵ ) معتقدند كه اجازه‌فردیت و معاشرت در جو خانواده در رشد هویت نوجوانان مهم است. فر‌گرایی دو بعد دارد: ابراز وجود، توانایی داشتن وبیان نقطه نظرهای خود و متفاوت بودن : استفاده از الگوهای فكری و احساس برای بیان نحوه تفاوت خود از دیگران : پیوند‌گرایی نیز از دو بعد تشكیل شده است، تقابل ۱، احترام به نظرات دیگران و دقیق ، وتراوایی ۲ ، باز بودن نسبت به دید‌گاههای دیگران . كلاً یافته‌های حاصل از تحقیق كوپر نشان داده كه شكل گیری هویت در ارتباطها‌ی خانوداگی افزایش می‌یابد؛ هم در خانواده‌های فرد‌گرایی كه نوجوانان را به ارائه دید‌گاه ‌هایشان ترغیب نمی‌كنند و هم در خانواده‌های پیوند‌گرایی كه محیط امنی برای نوجوانانی كه دنبال گسترش دلیل اجتماعی خودهستند فراهم می‌آورند ( سنترگ ، ۱۹۹۲)
استوارت هاسر و دانشجویان ( هاسر ، ۱۹۹۱ ؛ هاسروبولدز ، ۱۹۹۰؛ هاسر و دیگران ، ۱۹۸۴ ؛ پاورز، هاسر و كیلنز ، ۱۹۸۹ ، نقل از سنترك ؛ ۱۹۹۲)معتقدند كه خانواده‌هایی كه به فرآیند‌های‌نوجوانی وقوف دارند به هویت نوجوانان اجازه تكامل می‌دهند . آنها دریافتند والدینی که از رفتارهای باز استفاده میکنندسیر هویتی نوجوانان رابیشتر تسهیل می‌كنند تا خانواده‌های كه از رفتار‌های بسته‌ای ۲ ۰ چون قضاوت و ……. ) استفاده می‌كنند به طور خلاصه می‌توان گفت كه نسلهای مختلف خانوادگی باعث پرورش هویتهای مختلف در نوجوانان می‌شود. ( ماسن و دیگران ۱۳۷۰به نقل از الدرد ۱۹۸۰ )
● وظایف خانوده در مقابل نوجوان
خانواده اولین جایگاهی است كه نوجوان و جوان دوره كودكی خود را در آن به سر می‌برد و یك‌سری خصایص رفتاری را افراد خانواده خود كسب می‌كند.
شرایط اقتصادی ، فرهنگی ، مذهبی ، رفتاری و مناسبات نوجوانی تاحدود زیادی شكل ‌گرفته از دورهٔ كودكی و آن هم شكل‌گرفته از الگوهای خانوادگی اوست پس قدم اول برای حل مشكل ، شناسایی مشكلاتی است در خانواده وباید مورد توجه قرار بگیرد.
۱-‌ بیقرار بودن نوجوان : دورهٔ نوجوانی دورهٔ پر تلاطم و دشوار است كه با شك و تردید و سوءظن و رغبتهای مختلفی همراه است بسیاری از مسائل مختلف دنیوی و اخروی در جلوی چشم نوجوان نمایان می‌شود و برای هر یك نیز چند سؤال طراحی می‌كند به همین دلیل نوعی بی‌قرار‌ی و پریشانی كه در بعضی مواقع همراه با ناسازگاری و دلسردی است در آنها مشاهده می‌‌شود كه از چنین وضعیتی خود فرد هم راضی نیست.
۲-‌رفتارهای متناوب با فرزندان : گاهی به طور غیر عمد والدین رفتار‌ی انجام می‌دهند كه ذهن كنجكاو نوجوان را به پیش داوری و قضاوتهایی وادار می‌كند هر چند چنین رفتار‌هایی ممكن است از طرف والدین خالصانه باشد مثل خرید وسایل ولوازم ، لباس ، دادن پول توجبیی ویا حتی جواب سلام آنها كه دربعضی مواقع والدین این‌گونه ظرافتهای دقیق را رعایت نمی‌كنند.
۳- مسخره كردن : اطرافیان نوجوان بیش از هر كس دیگر به نقاط ضعف فرد آشنا هستند در بعضی مواقع دیده ‌شده كه اطرافیان از این نقاط ضعف برای مسخره كردن و یا سر به سرگذاشتن آنها استفاده می‌كنند. اتفاق افتاده فرزندی كه به لكنت زبان دچار بود. در هنگام محبت اطرافیان به وی گفته می‌شود آن قدر مثل بلبل صحبت نكن لازم به ذكر است كه از عیب و نقص نوجوانان وقتی كاسته می‌‌شود كه از طرف والدین حمایتهای مثبتی صورت می‌گیرد.
۴- برخودر‌های جنسی – شور و هیجان نوجوان معمولاً در سنین ۱۳-۱۶ سالگی است عقیده روانشناسان در این زمینه مبتنی بر دو نظریه است نظریه اول مبتنی براین است كه بهترین فرصت برای آگاهی دادن جنسی به نوجوانان درباره مسائل جنسی مدرسه است و دلیل این كار را هم ممكن است عدم آگاهی‌های لازم از طرف خانواده‌ها بدانند نظریه دوم مبتنی بر‌این است كه آموزش مسائل جنسی توسط اولیا در دوران كودكی شروع و همگام با رشد در نوجوانی تكمیل می‌شود.
۵- بر‌چسب‌زدن : نباید ارزیابیهای متفاوت و مختلف كه در مورد اشیاء و اجسام بی‌جان و بی‌روح انجام می‌دهیم در مورد نوجوانان نیز انجام دهیم ، زیرا بر‌چسب‌های گوناگون كه با ساختار و شكل‌ظاهری فرد تناسب ندارد باعث حساسیت وی نسبت به موضوع می‌شود و چنین ارزیابیهای نسنجیده عواقب منفی در پی دارد.
۶- عیب‌جویی : توجه به این نكته كه هیچ كس بی عیب نسیت باعث می‌شود تا آنها نیز عیب و نقص خود را بشناسند و به آن اعتراف كنند تا ضمن این كه به عیب خود پی می‌برند به شمردن عیب و نقص دیگران نپردازند .
۷- احترام به خلوت نوجوان در حد معقول : از دخالت‌های بی‌موردی كه از طرف اولیاء صورت می‌گیرد كنجكاوی بیش از حد به خلوت كردن اوست . زیرا این عمل یك نوع مزاحمت تلقی می‌شود و از طرف دیگر ، این آموزش را به نوجوان می‌دهد كه در كار دیگران دخالت بی‌مورد انجام دهد.
۸- دوری از تلخ زبانی : تلخ زبانی همراه با استبداد و خود محوری است این عمل مانند كوبیدن پتك‌بر آهن سرد است اولیاء خانواده علاوه بر این كه خود نباید با اعمال قدرت همراه با دستور و تحكم برخورد كنند بلكه جوی به وجود نیاورند كه فرزندان بزرگتر فرزندان كوچكتر خانواده تحكم كنند و به آنها دستور دهند.
۹- اجتناب از كلیشه‌ سازی : مقایسه دورهٔ نوجوانی اولیاء با دورهٔ نوجوانی فرزندان فرد امر شایسته‌ای نیست. اصولاً اولیا با به رخ ‌كشیدن موفقیت‌های گذشته خود به فرزندان فكر دورغگویی یا غلو كردن را در آ‌ن‌ها ایجاد می‌كنند زیرا فرزندان گذشتهٔ اولیاء را ندیده‌اند و فقط تعریف آن را می‌شنوند.
۱۰- پیش ‌بینی ‌های حساب نشده : تكلیف بیش از حد برای نوجوان مشخص كردن ، بدون سلیقه فرد برای او رشته‌تحصیلی انتخاب كردن و تصمیم گرفتن به جای او كار منطقی نیست
۱۱- عجله در اصلاح : اصلاح رفتار نوجوان با عجله امكان پذیر نیست در ضمن مواقعی با فشار بیش از حد برای اصلاح رفتار با واکنش و مقاومت آنها رو‌به‌رو می‌شویم در این شرایط نوجوان اصلاً به حرف‌كسی گوش نمی‌كند اصلاح رفتار همگام با رشد جسمی و فكری باید صورت گیرد ( اكبری ۱۳۸۱).

۱. mutality
۲. Premeability
۲. davaluing behaveor
کارشناس ارشد مشاوره : دانشگاه تربیت معلم
نویسنده : صدیقه احمدی

منبع : مؤسسه تحقیقاتی ایران زمین پارسیان