عوامل خانوادگی : ساختار خانواده و ارزش های تربیتی

تبعیض:
بررسی های انجام شده نشان می دهد كه تبعیض در خانواده و توجه بیشتر والدین به برخی از فرزندان و توجه كمتر نسبت به برخی دیگر سبب ایجاد عقدهٔ كهتری و احساس نفرت و بدبینی در كودك می شود . به قول ویتریج گروبرگ ولف همچشمی و رقابت موجود در خانواده ، تاثیر مخرب فراوانی در روحیه كودكان به جا می گذارد و موجب می شود كودك خود را با برادران و خواهران دیگر مقایسه كرده و بر اثر محبت بیشتر والدین در حق آنان احساس كهتری نماید .
خشونت:
رفتار خشونت آمیز خانواده پیامدهای نامناسبی در تربیت كودكان بر جای خواه گذاشت رالف .هـ . اومجان خانواده های پرخاشگر را علت اصلی انحراف و ناسازگاری كودكان می داند . به عقیده پاره ای از روان شناسان و كارشناسان آمریكایی ، ریشه اصلی جنایات و خشونت ها در جامعه ، اعمال خشونت و تنبیهات بدنی است كه والدین در مورد فرزندان اعمال می دارند و این باعث ایجاد عقده های روانی در آنان می شود .
ننری و لوسی:
لوس بار آوردن كودك ، به ویژه هنگامی كه یگانه فرزند باشد ، باعث بدبختی او خواهد شد . دكتر اوستاس چو به این نتیجه رسیده است كه محبت بیش از اندازه همان اثر و نتیجه بد را دارد كه بی مهری و بی توجهی .
سن والدین:
پدر و مادر خیلی مسن . فاقد واكنش ها و اعمال انعكاسی ضروری است و نمی توانند وظایفی را كه از نظر تربیت فرزند بر عهده دارند به خوبی انجام دهند و او را برای یك زندگی سالم و پایبند بهمقررات و ارزشهای اجتماعی بار آورند .
عقب ماندگی خانوادگی:
خانواده های ایستا و یا خانواده هایی كه سیر قهقرایی طی می كنند . فرزندان خود را بدبین ، غیر اجتماعی و بالاخره عصیانگر بار می آورند . خانواده هایی كه با زمان پیش نمی روند و انتظار دارند فرزند انان نیز با راه و رسم قدیمی و كهنه زندگی را ادامه دهند ، موجبات ناسازگاری روانی فرزندان با جامعه را فراهم می آورند . به قول هابس بسیاری از كودكان پریشان حال و آشفته ، از خانواده هایی هستند كه از زندگی اجتماعی مجزا و بیگانه اند . به نظر وی ، كودك و خانواده وی می باید فعالانه در امور اجتماعی سهمی باشند .
یتیمی :
یتیمی ، چه ناشی از مرگ پدر باشد یا مادر ، یكی از مهمترین علل در بدری ، ناكامی ، ولگردی ، عقب افتادگی در مدرسه و اجتماع و ارتكاب بزه و تبهكاری و دیگر بیماری های روانی است . كودك یتیم در رابطه با تغییر مسكن ، زناشویی دوباره پدر و مادر و نیز ناپدری و نامادری مشكلات جدیدی می یابد . رفتار نامساعد ناپدری و یا نامادری نسبت به كودكان خردسال موجب ناكامی های عاطفی ، سرگردانی و غیره می شود و غالبا ستیزه جویی را در پی دارد . كودك در چنین شرایط نامساعدی نمیتواند به تثبیت های انفعالی پایدار و پردوام ، بر اساس الگوهایی كه درمحیط او وجود دارند نائل آید .
طلاق و كشمكش خانوادگی:
گسستگی خانواده تاثیری مسلم و قطعی در بروز رفتار ضد اجتماعی در كودكان دارد ت. بولبن معتقد است جدایی كودك از والدین ، بخصوص مادر ، موجب عدم توانایی در برقراری رابطه عاطفی سالم و صحیح به هنگام می شود بلوغ دكتر هویر روان شناس معاصر و پزشك بیماری های روانی ، پس از بررسی های آماری ده كشور اروپایی مدعی شده است كه ۸۸ درصد اطفالی كه مرتكب گناه می شوند ، از خانواده های گسسته هستند . این دانشمند با تحقیقات خود نشان میدهد نزدیك به ۸۰ـ۹۰ درصد كودكان منحرف یا مجرم از خانواده هایی هستند كه وضعی مغشوش و نابسامان داشته اند و شیرازه آنها از هم گسیخته شده است . طلاق و گسیخته شدن خانواده ، حتی بیش از نزاع موقتی میان زن و شوهر موجب ناراحتی اطفال و بزهكاری آنان می شود و از علل استثنایی ارتكاب جرم به شمار می آید . در كشور ما ، طبق آماری كه پیش از سال ۱۳۵۳ تهیه شده ، بیش از ۶۵% كودكان كانون اصلاح و تربیت اطفال بودندكه با پدر و مادر خود اختلاف نظرها و تضادهای فكری و ذهنی داشته اند و این اختلاف ها انگیزه عصیان آنان شده است .
طبق آمار ، در سال ۱۳۴۷ تعداد طلاق در ایران ۱۶۰۷۴ فقره بوده است كه از این لحاظ در ردیف چهارم ، پس از آمریكا و مصر و دانمارك ، قرار دارد .
آدلر معتقد است كه نقص بدنی . ناز پروردگی كودكان و كودكان به خود رها شده ، یعنی كودكانی كه بر اثر جدایی پدر و مادر از یكدیگر . یا بر اثر غفلت و بی اعتنایی نسبت به تربیت آنان ، از راهنمایی و تشویق محروم بوده اند . مفاهیم نادرستی از جهان می یابند و در بزرگسالی دشمن اجتماع می شوند . شیوهٔ زندگی آنان سلطه پذیری به همراه نیاز به انتقامجویی است .
غیبت والدین از خانواده :
وجود والدین در منزل . بخصوص مادر ، نقش مؤثری در تربیت عاطفی و روانی كودكان دارد . عدم حضور هر یك از والدین در محیط خانواده باعث ایجاد مشكلات تربیتی و اختلالات عاطفی در كودك می شود كه به نوبه خود می تواند به عنوان یكی از علل مهم ارتكاب جرم در كودكان و نوجوانان باشد .
انحراف والدین:
انحراف والدین یا یكی از اعضای خانواده و زوال اخلاقی آنان ، ارتباط مسلمی با انحراف كودكان و نوجوانان دارد .
خانواده كه بر اثر اعتیاد به الكل یا مواد مخدر به فساد كشانیده شود ،نه تنها نمی تواند كودكان سالمی پرورش دهد . بلكه رفتار ویژگی ها آنان الگویی می شود برای كشانده شدن فرزندان به سوی ناسازگاری ها و انحرافات گوناگون .
بی سوادی:
اگر خانواده نسبت به چگونگی نیازمندی ها و استعداد و عواطف فرزند ناآگاه باشند ، لطمهٔ بزرگ و خسارت جبران ناپذیری متوجه شخصیت و سلامت روان كودك وارد می سازند . مقصود از آگاه بودن والدین ، تنها خواندن و نوشتن زبان مادری نیست ، بلكه پائین بودن سطح فرهنگ و عدم آگاهی به مسائل علمی پرورشی است كه زمینه ساز ارتكاب جرم و انحراف به شمار می رود .
بازداشتگاه :
نگهداری توأم كودكان و نوجوانان كه برای اولین بار دچار انحراف از مقررات اجتماعی می شوند با مجرمان و سارقان با سابقه در زندان و دارالتادیب ها ، نه تنها كمكی در بد آموزی و آگاه كردن اطفال به رفتار خلاف مقررات اجتماعی نمی كند ، بلكه خود موجب بدآموزی ها و تشویق و تعلیم بیشتر آنان به سرپیچی از مقررات اجتماعی می شود . از این رو ضرورت سلامت جامعه و پرورش و اصلاح این اطفال ایجاب می كند اینگونه اطفال در زندان تحت مراقبت شدید متخصصان قرار گیرند و گرفتار بد آموزی های بیشتر ، كه مجرمان با سابقه دچار آن هستند ، نشوند و به تدریج این بدآموزی ها از نهاد آنان رخت بربندد و دوباره امكان یابند تا با كمك های اصلاح كننده به فردی مؤثر و شایسته در جامعه تبدیل شوند .

منبع : شمیم