مرجعیت محقق نائینی

● مرجعیت محقق نائینی (۵۵۳۱ – ۶۷۲۱)
بعد از ارتحال محقق خراسانی به سال ۱۳۲۹ هجری قمری، محقق نائینی به مرجعیت شیعیان رسید. میرزا محمدحسین نائینی در ۱۷ ذیقعده سال ۱۲۷۶ در نائین اصفهان متولد شد و پس از تحصیلات مقدماتی و متوسطه در اصفهان، جهت تحصیلات عالی و دروس خارج، رهسپار نجف شد و در درس خارج شیخ مرتضی انصاری، سید محمدحسن شیرازی و سید محمد فشارکی اصفهانی حاضر شد و به مدارج اجتهاد نائل آمد. او به لحاظ تواضع و احترام در درس محقق خراسانی حاضر می‌شد اما در زمان مرجعیت محقق خراسانی خود فقیهی وارسته بود.
● زوال پادشاهی قاجار
پادشاهی قاجار بعد از مظفر قاجار و درگیر شدن محمدعلی میرزا با مشروطه‌طلبان رو به اضمحلال گذاشت. محمدعلی قاجار بعد از تبعید علما مانند سیدمحمد طباطبایی و سیدعبدا... بهبهانی و دستگیری روزنامه‌نگاران و آزادیخواهان از سال ۱۳۲۴ استبداد صغیر را آغاز کرد و بساط مجلس شورای ملی را برچید اما مشروطه‌خواهان در استان‌ها و شهرهای بزرگ مانند آذربایجان، اصفهان، شمال ایران و سایر نواحی، جهت مقابله به سوی تهران عازم و در صبح ۲۷ جمادی‌الثانی ۱۳۲۷ وارد تهران شدند. محمدعلی ابتدا به باغ سلطنت و سپس به سفارت روسیه تزاری فرار کرد و در همین سال به واقع حکومت قاجار متلاشی شد و پسر دوازده ساله او احمد قاجار در ۲۸ جمادی‌الثانی ۱۳۲۷ تنها بچه‌ای در قصر تهران بود که عضدالملک، پیر سالخورده طایفه قاجار او را تر و خشک می‌کرد و امور کشور را پیش می‌برد.
با فوت مرحوم محقق خراسانی در سال ۱۳۲۹ و آغاز مرجعیت محقق نائینی، ایران به ظاهر تحت حکومت پادشاهی قاجار بود ولی در عمل مورد تاخت و تاز روسیه تزاری در شمال و انگلیس پادشاهی در جنوب بود.
عضدالملک قاجار یک سال بعد (۱۳۲۸) فوت کرد و اوضاع بدتر شد و ناصرالملک قاجار به نیابت سلطنت و مستوفی‌الممالک به ریاست وزرا انتخاب شدند.
● سلطنت احمد قاجار (۳۴۳۱ – ۷۲۳۱هـ.ق)
کودکی احمد قاجار سرآمد و در ۲۸ شعبان ۱۳۳۲ تاجگذاری کرد و نیابت ناصرالملک پایان پذیرفت و آغاز قرن بیستم میلادی مصادف با جنگ جهانی اول آلمان‌ها و ترکان عثمانی از یک سو با دول روسیه تزاری و انگلیسی‌ها و فرانسوی‌ها بود. رییس وزرای ایران، مستوفی‌الممالک علیرغم بیطرفی نتوانست ملت ایران را از صدمات جنگ جهانی اول مصون بدارد و چون در اوایل سال ۱۳۳۶ هجری قمری مطابق با اواخر ۱۹۱۷ انقلاب کمونیستی در روسیه تزاری به وقوع پیوست و خانواده رومانف سرنگون شدند، روس‌ها قوای خود را از ایران خارج کردند و انگلیس‌ها در عمل همه جای ایران را اشغال کردند و مزدوران محلی را پرورش دادند که به طور رسمی از سازمان جاسوسی انگلیس ( IM) مواجب دریافت می‌کردند و انگلیس از این نیروها در تمام سطوح نظامی، سیاسی و مذهبی استفاده می‌کرد.
با شروع سلطنت احمد قاجار در ۱۳۲۷ محقق نائینی، کتابی معروف به نام تنبیه‌الامه و تنزیه‌الملهٔ در حمایت از مشروطیت همانند تفکر محقق خراسانی صاحب کفایه به رشته تحریر درآورد که مورد حمایت و تایید علمای اسلام، آیات عظام عبدا... مازندرانی و محمدکاظم خراسانی قرار گرفت و در ایران و عراق چاپ و منتشر شد اما اوضاع به قدری اسف‌بار بود که نوبت به مسئله مشروطیت یا استبداد پادشاهی در ایران نمی‌رسید زیرا در جنگ جهانی اول سال‌های (۸۱۹۱-۴۱۹۱) قوای ترکان عثمانی با گرایش تسنن شکست خورد و دولت قاجار ایران با گرایش تشیع، در عمل در اشغال انگلیس بود و روس‌های تازه کمونیست شده نیز بر طبل جدیدی از تفکر ضدخدایی می‌کوبیدند. امپراطوری سنی ترکان عثمانی (ترکیه کنونی) متلاشی شد و دولت احمد قاجار به طورکامل در اختیار انگلیس قرار داشت تا آنجا پیش رفت که حسن وثوق (وثوق‌الدوله) رییس‌الوزرای ایران،آن قرارداد را امضا کرد و ایران یکی از مستعمرات جزیره سلطنتی انگلیس شد. به موجب قرارداد ۱۹۱۹ میلادی کلیه امور نظامی، اقتصادی، گمرکی، کاپیتولاسیون و... در انحصار دولت انگلیس قرار می‌گرفت و این به معنای نفی استقلال ایران بود.با مخالفت علمای اسلام و مشروطه‌طلبان و روشنفکران و آزادیخواهان قرارداد ۱۹۱۹ اجرا نشد و جامعه ملل (که قبل از سازمان ملل تشکیل شده بود) این قرارداد را به رسمیت نشناخت اما دولت استعماری انگلیس که نقش خود را خنثی دید، از طریق دیگری وارد عمل شد که در شماره بعد بدان خواهیم پرداخت.

منبع : خانواده سبز