مدیریت زباله در خانواده

وقتی گفته می‌شود خانواده نقش مهمی در اقتصاد کلان دارد و اقتصاد خانواده، حوزهء کلان اقتصاد را نیز متاثر می‌کند، بسیاری یا آن را به شوخی می‌گیرند و یا آن را چندان موثر نمی‌دانند. همین نگرش موجب می‌شود تا از یکسو برای اصلاح رفتار اقتصادی خانواده چندان علاقه‌مند نباشیم و از سوی دیگر اگر هم اقدامی می‌کنیم، فعالیت‌هایی را شامل می‌شود که مستقیما با هدف سودرسانی به خانواده باشد و نه سود جامعه. به عبارتی دیگر، در اقدام‌ها و فعالیت‌های ما و خانواده‌ها، جامعه، مخصوصا در سطح ملی آن یعنی جامعهء‌کل گم می‌شود و جایگاهی نمی‌یابد. البته ممکن است کاری که انجام می‌دهیم در نهایت به سود جامعه باشد، ولی به ندرت پیش می‌آید در خانواده به اقداماتی دست بزنیم که این سود مد نظرمان باشد. حتی برخی می‌گویند: «مگر ما مسوول جامعه‌ایم، ما اگر کلاه خودمان را نگه داریم هنر کرده‌ایم; وقتی هیچ کسی رعایت نمی‌کند چرا من بکنم. از نظر جامعه‌شناسی این نوع توجیه‌ها نشانه‌هایی از خاص‌گرایی است که در مقابل عام‌گرایی قرار می‌گیرد و بیش‌تر هم خاص کشورهای در حال توسعه است; یعنی افراد، منافع خود را ذیل منافع جمعی تعریف نمی‌کنند. اصلا نمی‌اندیشند که اگر منافع جامعه تامین شود، بخشی از منافع او و خانواده‌اش نیز به تبع آن تامین خواهد شد.»
اجازه بدهید این بحث را با موضوع زباله دنبال کنم; چرا که امر بسیار ملموسی است و همهء خانواده‌ها هر روز با آن سر و کار دارند. ما دارای سه گروه عمدهء زباله هستیم: «زباله‌های صنعتی، بیمارستانی و خانگی که شیوهء دفع هر کدام متفاوت است اما امروزه، بازیافت جای دفع را گرفته است. این اندیشه وجود دارد که منابع زمین محدود است و باید تلاش کرد تا از این منابع محدود، استفادهء بهینه شود. هر کسی نیز به سهم خود مسوول است تا از اتلاف منابع جلوگیری کند. این امر برای زندگی آینده زمین و بشریت ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. در سطح ملی نیز اتلاف منابع موجب افزایش هزینه‌های ملی و صرف درآمدها در حوزه‌هایی می‌شود که ناشی از بی‌توجهی به منافع جامعهء کلان است. این نیز خود در سطح رفاه افراد و خانواده‌ها اثر می‌گذارد و وضعیت نامطلوب را بازتولید می‌کند. زباله‌های خانگی چنین وضعیتی دارند.»
تا به حال اندیشیده‌اید که خانوادهء شما در طول روز چقدر زباله دارد؟ زباله‌ها از چه چیزهایی تشکیل می‌شود؟ آیا از این زباله‌ها می‌توان استفادهء دیگری کرد؟ همهء ما به تناوب در طول روز یا هفته افرادی را می‌بینیم که از زباله‌ها، کاغذها، پلاستیک‌ها، شیشه‌ها و فلزات را جدا می‌کنند. آن‌ها اگر حدس بزنند در داخل کیسهء زباله‌ای این اقلام پیدا شود، آن را پاره می‌کنند و علاوه بر این که خود در معرض آلودگی‌های موجود در زباله قرار می‌گیرند و تکه‌های آلوده‌شدهء ظروف پلاستیکی و فلزی (بیش‌تر آلومینیومی) را برمی‌دارند، به انتشار آلودگی در محیط نیز دامن می‌زنند. علاوه بر این که بسیاری از این زباله‌ها به همراه زباله‌های تر، جمع‌آوری نمی‌شود و در محل‌های مخصوص زباله‌، دفن می‌شوند.
به هر دلیلی، متاسفانه در کشور ما سرمایه‌گذاری چندانی در ساخت کارخانه‌های بازیافت زباله صورت نگرفته است. بخش اندکی از زباله‌های تر به کود تبدیل می‌شود و بخشی از زباله‌های خشک مانند کاغذ، پلاستیک، شیشه و انواع فلزات جمع‌آوری و بار دیگر در گردونهء تولید قرار می‌گیرند. استفادهء مجدد از این اقلام موجب می‌شود تا از منابع دست اول، کمتر استفاده شود. به هر میزان که جمع‌آوری زباله‌های خشک بیش‌تر شود و در مدار تولید مجدد قرار گیرد، از منابع دست اول، کم‌تر استفاده می‌شود. این امر از یک سو، کمک به اقتصاد کشور خواهد بود و موجب حفظ طولانی‌تر منابع معدنی و شیمیایی کشور می‌شود و از سوی دیگر به حفظ محیط زیست و کم‌تر آلوده‌شدن آن کمک شایانی می‌کند. احتمالاً می‌دانید سیر بازگشت برخی از زباله‌ها به طبیعت، صدها و برخی هزاران سال طول می‌کشد و دفن یا رها کردن آن‌ها صدمات غیرقابل جبرانی به طبیعت وارد می‌کند اما از طریق بازیافت، این مسیر تغییر می‌کند و علاوه بر پاکیزه شدن طبیعت، از اتلاف منابع و ثروت ملی جلوگیری می‌شود.
پس، همین زباله‌ای که روزی چند کیلو در هر خانه تولید می‌شود، اگر به درستی مدیریت شود، هر چند به ظاهر ارتباطی با اقتصاد خانواده پیدا نمی‌کند، ولی به جهت اهداف کلانی که در پس آن نهفته است، سود آن به خانواده‌ها نیز بازمی‌گردد; علاوه بر این که خانواده‌هایی نیز از راه جمع‌آوری، بازیافت و تولید مجدد محصولات از آن ارتزاق می‌کنند. پس بیاییم همه در بازیافت زباله با هدف سودرسانی به جامعهء‌کل عمل کنیم. برای این منظور لازم است:
۱) در تفکیک زباله برای خانواده هدف اقتصادی ملموس تعریف نکنیم. در این باره، به منافع اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی ملی بیندیشیم که اثر خود را در سطح کلان بر زندگی تمام افراد و خانواده‌های فعلی و آتی می‌گذارد. این پند حکیمانه را همه خوانده‌ایم: دیگران کشتند و ما خوردیم، ما می‌کاریم و دیگران می‌خورند. سعی کنیم، کشته‌مان برای دیگران سودمند باشد.
۲) زبالهء خانگی را در دو گروه تر و خشک دسته‌بندی کنیم و دو نایلون جداگانه برای آن‌ها اختصاص دهیم. بهتر است زبالهء خشک در نایلون‌های شفاف باشد.
۳) زباله‌های تر را هر شب و زباله‌های خشک را هفتگی و یا پس از زمان بیش‌تری در محل‌های جمع‌آوری زباله قرار دهیم. بهتر است زباله‌های خشک را صبح‌ها بیرون بگذاریم تا به همراه زباله‌های تر حمل نشود و نانی برای دوره‌گردان باشد.
۴) زباله‌های خشک شامل هر نوع کاغذ باطله، هر نوع شیشه حتی شیشه‌های دارو، هر نوع فلز مانند برخی ظروف نوشابه‌ها و هر نوع پلاستیک مانند ظروف یک بار مصرف مواد لبنی می‌شود. به یاد داشته باشیم که این گونه، کمک بیش‌تری به خانواده‌هایی می‌کنیم که از طریق جمع‌آوری زباله زندگی‌شان تامین می‌شود و ما این گونه نقش مثبتی نیز در زندگی این گروه ایفا کرده‌ایم.

حسین نوری‌نیا

منبع : روزنامه سرمایه