یلدای کرمانی در دل کلوت‌های لوت

در هزاره‌های دور، مردمانی که در طبیعت زندگی می‌کردند بر اثر مشاهده خورشید و ماه و ستارگان و تجربه تغییرات طبیعی فصول و کوتاهی و بلندی روز و شب، فعالیت‌های روزانه خود را بر بنیان این پدیده‌های طبیعی و دگرگونی‌های آنها تنظیم می‌کردند و از آنها بهره‌های فراوان می‌بردند.
ایرانیان دریافته بودند که از آغاز دی‌ماه روزها به‌تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شود و خورشید هر روز بیشتر در آسمان می‌ماند و نور و گرمی می‌پراکند؛ از این روی در پایان آخرین شب پاییز (بلندترین شب سال) و سپیده‌دم نخستین روز زمستان، برآمدن «نخستین پرتوهای خورشید تابان» را که «مهر» می‌نامیدند، به‌عنوان لحظه «زایش مهر» جشن می‌گرفتند که بعد‌ها جشن «یلدا» به معنی ‌زاده‌شدن یا جشن «شب چله» نامیده شد و تا امروز باقی مانده است.
این جشن دیرزمانی است که در شهرهای مختلف ایران و بسیاری از کشورها به شکل‌های گوناگون گرامی داشته می‌شود. شادمانی، گردهمایی خانوادگی و خوردن میوه‌هایی همچون هندوانه و انار و خشکبار از آیین‌های ویژه جشن یلداست.
جشن یلدای کرمان، برای مردمان کویرنشین و حتی برخی از سفر دوستان پایتخت‌نشین، نامی آشنا و تداعی‌کننده خاطراتی بسیار شیرین و به‌یادماندنی است. این جشن که معمولاً طی ۲شب برگزار می‌شود، همواره میزبان بسیاری از علاقه‌مندان این رسم کهن ایرانی بوده که از شهرهای دور و نزدیک، میهمان آن شده‌اند.
این جشن که به میزبانی یک هتل در شهر کرمان برگزار می‌شود، به‌طور معمول میهمانان خود را شب قبل از یلدا به قلب کویر لوت و شهر کلوت‌ها می‌برد تا در آنجا با اجرای برنامه‌هایی نظیر شترسواری و اسب‌سواری، آتش‌بازی و نورافشانی، اجرای موسیقی‌ سنتی و محلی، تماشای غروب بی‌همتای کلوت‌ها و پذیرایی‌های ویژه، به استقبال شب یلدا بروند. روز بعد و شب دوم این مراسم نیز اختصاص به برنامه‌هایی نظیر حرکت کارناوال یلدا در سطح شهر، چیدمان سفره یلدا و برگزاری مراسم اصلی این جشن در سالن‌های هتل دارد.
آنچه موجب پرمخاطب‌شدن این برنامه و جذابیت آن در بین مردم شده است را می‌توان احیای یک سنت قدیمی و آیین‌های وابسته به آن دانست؛ به نحوی که در بخش اصلی این جشن بسیاری از سنت‌های این شب در برنامه‌های جشن گنجانده شده است. قصه‌گویی، فال حافظ، دورهم‌نشینی و خوردن «شب‌چَره» یا خوراکی‌های یلدا، حضور در پای کرسی و سفره نمادین یلدا، صحبت از فلسفه یلدا و اجرای برنامه‌های شاد و مفرح، بخش‌هایی از این مراسم پرطرفدار کرمان است.
مدیر اسبق مرکز توسعه گردشگری شهرداری کرمان درباره این جشن چنین می‌گوید: «در سال۸۲ به اتفاق تعدادی از مدیران هتل، در فکر برگزاری مراسمی بودیم که از طریق آن هم در راستای احیای سنن زیبای ایرانی قدم برداریم و هم نسبت به جذب گردشگر به این شهر اقدام کنیم؛ اینگونه بود که پس از مدتی تحقیق به فکر برگزاری جشن یلدا افتادیم و خوشبختانه تاکنون هرسال موفق به انجام این مهم شده‌ایم».
علیرضا اقدامی با اشاره به موفقیت این مراسم درخصوص جذب گردشگر می‌افزاید: «هرساله ما میزبان تعداد زیادی از میهمانان غیرکرمانی هستیم که از شهرهای مختلف به میهمانی یلدای ما می‌آیند. روند حضور میهمانانی که از تهران یا شهرهای دیگر به این مراسم می‌آیند، کاملاً صعودی بوده و پیش‌بینی می‌کنیم که امسال بخش مهمی از این میهمانان، غیرکرمانی باشند. ما حتی در سال‌های اخیر میهمانان معدودی از ایرانیان مقیم خارج از کشور داشته‌ایم که برنامه‌ریزی حضور خود در ایران را به گونه‌ای انجام داده‌اند که در این جشن حاضر باشند».
وی با گلایه از مشکلاتی که هرساله در راه برگزاری این مراسم با آنها مواجه بوده‌اند، توضیح می‌دهد: «شدت و ضعف همراهی و همکاری مسئولین مرتبط در سال‌های مختلف، موجب شده است که ما روند ثابتی را در نوع اجرای برنامه‌های خود نداشته باشیم. ما به‌دلیل مشکلات فراوانی که در روند اجرای این جشن با آنها روبه‌رو هستیم، بعضی از سال‌ها مجبور به حذف بخش‌های جنبی این جشن نظیر برنامه‌های شب کویر یا کارناوال یلدا شده‌ایم و به اجرای بخش اصلی آن در هتل اکتفا کرده‌ایم که متأسفانه امسال نیز چنین شرایطی وجود دارد».
اقدامی ضمن قدردانی از مسئولینی که در اجرای این جشن همراه و یاور برگزارکنندگان آن هستند، معتقد است: «اگر به‌دنبال برنامه‌ریزی جهت رونق گردشگری هستیم، باید همه دستگاه‌های اجرایی مرتبط را در راه برگزاری چنین مراسمی که رونق گردشگری را به‌دنبال دارد، همراه کنیم و حمایت‌ها را در عمل نشان دهیم».
عرفانیان، یکی از طراحان و برگزارکنندگان این مراسم نیز معتقد است: «ششمین سال برگزاری یک جشن در این ابعاد، آن هم بدون حضور مستقیم نهادهای دولتی، اتفاقی است که باید آن را به فال نیک گرفت؛ چرا که برگزاری چنین برنامه‌هایی به‌طور حتم اثرات بسیار مناسبی در رونق گردشگری خواهد داشت. ما اکنون در آستانه ششمین سال برگزاری این جشن، تغییرات مثبت روی‌داده در این خصوص را کاملاً درک کرده‌ایم و از اثرات آن بر رونق گردشگری کرمان به‌خود می‌بالیم». وی با اشاره به اینکه امسال یکی از بانک‌های خصوصی، حامی برگزاری این جشن است، می‌گوید: «برگزاری مراسمی در این سطح بدون حمایت‌های مالی غیرممکن است و خوشحالیم که هرساله در برگزاری این جشن، بخش خصوصی حضوری پررنگ در انجام حمایت‌های مالی داشته است».
عرفانیان که مدیریت اجرایی ۴ جشن از ۶ جشن برگزارشده یلدای کرمان را تاکنون برعهده داشته است، می‌افزاید: «این جشن‌ها و مراسم‌ها فرصت‌های مغتنمی است که با استفاده از ظرفیت‌های ایجادی توسط آن می‌توان با سهولت بیشتری برای توسعه گردشگری برنامه‌ریزی کرد. من معتقدم یلدای کرمان به آن درجه از بلوغ رسیده است که بتوان حول آن برای گردشگری کرمان تمرکز کرد و با حمایت صحیح و اصولی از آن، این جشن را به جشنواره‌ای بزرگ و فرصتی مناسب برای تبلیغ جاذبه‌های گردشگری کرمان تبدیل کرد».
نکته ظریفی که درخصوص جشن یلدای کرمان می‌توان گفت، این است که این جشن به نوعی اولین جشن یلدایی است که در چنین سطحی برگزار شد و پس از آن برگزاری جشن‌های مشابه در شب یلدا کاملاً رونق گرفت؛ آنگونه که اکنون کمتر شهری در ایران وجود دارد که میزبان مراسمی از این دست نباشد.

م. مشیری نژاد

منبع : روزنامه همشهری