تماشاگران ساکن

احزاب ما در حوزه سیاست خارجی معمولا‌ برنامه خاصی ندارند و بیشتر اختلا‌فات و كشمكش‌های آنها در حوزه سیاست داخلی است. این گزاره هرچند كه در فرض اول شاید هنوز در مورد بسیاری از احزاب صدق كند اما در حوزه دوم سالیانی است كه در تردید قرار گرفته است.
حضور موثر احزاب در عرصه سیاست خارجی و كشمكش آنها از دوران سیدمحمد خاتمی آغاز شد و در مواردی مانند رابطه با آمریكا به چالش‌ها و بگو مگوهای سیاسی كشید. اما احساس نیاز احزاب برای حضور در سیاست خارجی در پرونده هسته‌ای به اوج خود رسید تا آنجا كه احزابی به حاكمیت پیام پنهان و آشكار دادند كه از تمامی گروه‌ها و احزابی كه در زمینه پرونده هسته‌ای دارای تحلیل و بحث هستند، استفاده كند. این احساس نیاز در دولت نهم تشدید شد خاصه آنكه برخی سیاست‌های دولت نهم، در دیدگاه بسیاری از احزاب پایان مناسبی را برای این پرونده رقم نمی‌زد.
با این حال نحوه حضور احزاب در پرونده هسته‌ای بیشتر محدود به مواردی مانند صدور بیانیه اعلا‌م موضع توسط اعضای حزب بوده است. در مواردی نیز نشست‌ها و رایزنی‌هایی توسط برخی احزاب درباره پرونده هسته‌ای انجام شده است و یا اینكه احزاب به دعوت مسوولا‌ن پرونده هسته‌ای و یا مسوولا‌ن دستگاه دیپلماسی كشور پاسخ گفته و در جلسات آنان شركت كرده‌اند تا گفته‌های آنان را درباره پرونده هسته‌ای بشنوند اما احزاب در پرونده هسته‌ای تاكنون حضور اجرایی و عملی خاصی را نداشته‌اند . اگر بتوان مواضع هسته‌ای احزاب را نیز در دو حوزه اصولگرایی و اصلا‌ح‌طلبی تقسیم كرد در میان اصلا‌ح‌طلبان شاید بتوان عبارت‌هایی چون حفظ حقوق قانونی همراه با توجه به پارامترهایی مانند دوری از بحران و ماجراجویی و توجه به منافع ملی را به عنوان سرفصل این مواضع دانست. در میان احزاب اصولگرا شاید پیدا كردن این تعبیر واحد خصوصا در شرایط حاضر به راحتی احزاب اصلا‌ح‌طلب نباشد چه آنان با تغییر دولت‌ها سیاست‌های متفاوتی را درباره پرونده هسته‌ای پیش گرفته‌اند.
● احزاب اصلا‌ح‌طلب ‌
حضور احزاب اصلا‌ح‌طلب در پرونده هسته‌ای آنجا دشوار می‌شود كه آنان علا‌وه بر تاكید بر حق ایران در داشتن تكنولوژی هسته‌ای باید تفاوت دیدگاه خود را با دیگر دیدگاه‌های موجود در جامعه بیان كرده و در بیان دیدگاه‌های خود هم به نحوی عمل كنند كه از سوی مخالفان به نقض منافع ملی و یا تعبیر قدیمی آب ریختن در آسیاب دشمن متهم نشوند. تفاوت اصلی دیدگاه اصلا‌ح‌طلبان درباره پرونده هسته‌ای با دیگر دیدگاه‌ها شاید همان نحوه عمل و مذاكره در پرونده هسته‌ای است چرا كه آنان راه مقابله با سیاست‌های غرب علیه ایران را اتخاذ روش‌های خصمانه‌ای كه جهان را علیه ایران متحد می‌كند نمی‌دانند و راه احقاق حق ملی ایرانیان در پیش گرفتن راهی است كه جامعه ایرانی را جامعه‌ای دموكراتیك، صلح‌جو و آرامش‌طلب و عقلا‌نی به جهان معرفی كند. احزاب اصلا‌ح‌طلب با این رویكرد هر كدام تلا‌ش كرده‌اند حضوری متناسب در پرونده هسته‌ای داشته باشند. ‌
● حزب اعتماد ملی ‌
نقش‌آفرینی حزب اعتماد ملی در پرونده هسته‌ای را بیشتر دبیركل این حزب بر دوش كشید آنجا كه بسیاری از دیپلمات‌های اروپایی و یا سفرای آنها در ایران پس از دیدار با مسوولا‌ن كشوری تقاضا می‌كردند تا با مهدی كروبی دبیركل حزب اعتماد ملی دیدار و دیدگاه‌های خود را به او منتقل كنند. تلا‌ش مهدی كروبی نیز در این دیدارها همواره بر این بوده است كه ضمن دفاع از حقوق ایران در پرونده هسته‌ای آنان را به گفت‌وگو و خویشتنداری بیشتر فرا بخواند. در این دیدارها كه مملو از مبادله ضرب‌المثل‌های ایرانی و اروپایی بین كروبی و دیپلمات‌های اروپایی بود دبیركل حزب اعتماد ملی همچنین تلا‌ش می‌كرد تا تفاوت دیدگاه‌های حزب خود درباره پرونده هسته‌ای را با برخی دیدگاه‌های رادیكال دیگر به اروپایی‌ها اعلا‌م كند. ‌
● جبهه مشاركت و سازمان مجاهدین انقلا‌ب اسلا‌می ‌
عصرانه هسته‌ای با حزب موتلفه اسلا‌می اقدامی بود تا جبهه مشاركت ایران اسلا‌می وضعیت پرونده را نامناسب اعلا‌م كند. عصرانه‌ای كه البته دردسرهای زیادی را برای مشاركتی‌ها آفرید و آنان را به راست‌روی متهم كرد. پرونده هسته‌ای در دیدارهای جبهه مشاركت با دیپلمات‌ها و سفرای كشورهای اروپایی در تهران نیز دنبال شده است. مشاركتی‌ها در سفر یوشكا فیشر وزیر سابق امور خارجه آلمان شبی را میزبان او شدند تا درباره پرونده هسته‌ای با او به گفت‌وگو بنشینند. حضور سازمان مجاهدین انقلا‌ب اسلا‌می در پرونده هسته‌ای اما بیشتر با صدور بیانیه و موضعگیری اعضای این حزب انجام شده است، بیانیه‌هایی كه طی برخی از آنها رفتار مذاكره‌كنندگان و تصمیم‌گیرندگان هسته‌ای بی‌تدبیری و اتخاذ سیاست‌های نامعقول و بعضاً ماجراجویانه خوانده می‌شد. ‌
● كارگزاران سازندگی ‌
كارگزاران كه یكی از اعضای شورای مركزی آنان عهده‌دار ریاست سازمان انرژی اتمی در دوران هاشمی‌رفسنجانی بوده است و سابقه آغاز برخی از اقدامات هسته‌ای رامربوط به دوران هاشمی می‌دانند طبیعی است كه خود را در این عرصه مدعی بدانند و سخنگوی آنان دستیابی به حق مردم ایران در رابطه با انرژی هسته‌ای را به هیچ وجه با ایجاد عدم بحران در تقابل نداند و از كسانی كه گمان می‌كنند توانایی چنین كاری را ندارند بخواهد مسوولیت را به كسانی بسپارند كه چنین توانایی‌ای را دارند. مواضع كارگزاران نیز مانند دیگر گروه‌های اصلا‌ح‌طلب بر دوری از بحران در پرونده هسته‌ای تاكید دارد اما حضور این حزب در پرونده هسته‌ای نیز بیشتر با اعلا‌م مواضع سخنگو و اعضای حزب انجام می‌شود و یا شاید هم با رایزنی‌هایی با هاشمی‌رفسنجانی. البته شاید اعضای این حزب را تمایل زیادی باشد كه مدیریت پرونده هسته‌ای به نهادی مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام منتقل شود. ‌
● مجمع روحانیون مبارز ‌
دیدگاه مجمع روحانیون مبارز در پرونده هسته‌ای تفاوت چندانی با دیدگاه‌های دیگر اصلا‌ح‌طلبان ندارد اما حضور این تشكل در پرونده هسته‌ای را می‌توان محدود به شخص سیدمحمد خاتمی رئیس شورای مركزی مجمع دانست كه البته نقش‌آفرینی او و گفت‌وگوهای او در سفرهای خارجی‌اش بیشتر از زاویه شخصیت او به عنوان رئیس‌جمهور سابق مورد توجه قرار می‌گیرد. ‌
● اصولگرایان ‌
اصولگرایان همواره ترجیح می‌دهند كه اختلا‌فات خود را به منظر عمومی و به تعبیری به جمع نامحرمان نكشند هر چند كه در مواردی كه پای انتخابات و سهم‌خواهی پیش می‌آید این قاعده نقض می‌شود اما در مورد پرونده هسته‌ای كه مربوط به مسائل سیاست خارجی و منافع ملی است آنان معمولا‌ این قاعده را رعایت می‌كنند و مواضع یك‌شكل اتخاذ می‌كنند. ‌
از همین رو منتقدان اصولگرای دولت نهم هم ترجیح داده‌اند كه دامنه انتقادهای خود را به مسائل داخلی محدود كنند و در پرونده هسته‌ای از مواضع دولت نهم حمایت كنند؛ هر چند كه این اتحاد را آنان دوره‌ای در انتقاد از اقدامات تیم مذاكره‌كننده هسته‌ای در دولت سیدمحمد خاتمی تجربه كرده‌اند. ‌
در عین وحدت البته هر كدام از اصولگرایان فرجام متفاوتی در نزد خود برای پرونده هسته‌ای قائل هستند.
● موتلفه اسلا‌می ‌
اصولگرایان سابقه‌دار هرچند كه در حمایت از مواضع دولت نهم در عرصه سیاست خارجی فروگذار نمی‌كنند و اقدامات دولت در پرونده هسته‌ای را حتی اگر در مواردی خلا‌ف نظرشان باشد تایید می‌كنند، هر چند كه در مواردی برخی اقدامات دولت نهم باعث می‌شود كه آنان دیگر سكوت را جایز ندانند و اعتراض خود را بیان كنند كه آخرین آن درخواست دبیركل این حزب از احمدی‌نژاد برای تجدید نظر در تصمیم خود جهت حضور در شورای امنیت سازمان ملل بود اما در عاقبتی كه برای پرونده متصور هستند تفاوت‌هایی با دولت داشته باشند و آن اینكه راه گفت‌وگو را به اندازه دولت بسته نمی‌بینند.
‌● جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ‌
تشكل‌های پرسابقه جامعه روحانیت و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم معمولا‌ جایگاه خود را فراتر از موضعگیری درباره مسائل سیاسی روز می‌دانند. در مورد پرونده هسته‌ای نیز عملكرد خاصی نمی‌توان از این گروه یافت هرچند كه اعضای این گروه در اظهارنظرهای خود در این باره سخن می‌گویند. ‌
● جامعه اسلا‌می مهندسین ‌
باید در تیم مذاكره‌كننده درباره مسائل هسته‌ای تحول و تحرك جدیدی ایجاد شود؛ این جمله را دبیركل جامعه اسلا‌می مهندسین یك ماهی پس از انتخاب احمدی‌نژاد به ریاست‌جمهوری گفت. تركیب تیم مذاكره‌كننده البته برای این گروه مناسب بود چرا كه آنان به علی لا‌ریجانی نیز احساس نزدیكی داشتند. با وجود این نزدیكی اما مواضع این گروه نیز از سطح اعلا‌م مواضع در پایان جلسات هفتگی فراتر نرفته است. مواضع جمعیت ایثارگران در پرونده هسته‌ای را مانند دیگر مواضع این گروه شاید بتوان مواضع بینابینی اصولگرایان دانست. هرچند كه این گروه نیز تلا‌ش چندانی برای حضور و اعلا‌م مواضع در پرونده هسته‌ای نداشته‌اند.
● آبادگران ‌
چند شاخه شدن آبادگران تشخیص مواضع آنان را در عرصه سیاست داخلی هم دشوار می‌كند چه رسد به سیاست خارجی. در شاخه‌های آبادگران طبیعی است كه طرفداران احمدی‌نژاد را مواضعی مانند دولت نهم در پرونده هسته‌ای باشد و دیگر طیف‌ها را مواضعی معتدل‌تر اما به هر حال مواضع اعضای متفرق شده این گروه درباره پرونده هسته‌ای چندان نمودی نداشته است. ‌

احسان مهرابی

منبع : روزنامه اعتماد ملی