مرجعیت سیدمحمدمهدی بحرالعلوم

حاصل مجاهدت علمی و قهرمانانه علامه وحید بهبهانی (متوفی۱۲۰۵ هـ) تربیت سه طبقه از قوی‌ترین فقیهان شیعه شد. طبقه اول شاگردان مستقیم ایشان مانند سیدمهدی بحرالعلوم (متوفی۱۲۱۲ هـ) و شیخ جعفر کاشف الغطاء، (متوفی۱۲۲۷ هـ)، میرزا ابوالقاسم قمی (متوفی۱۲۳۱ هـ)، سیدعلی طباطبایی (متوفی۱۲۳۱ هـ) و شیخ اسدا... شوشتری (متوفی۱۲۳۴ هـ) هستند.طبقه دوم شاگردان غیرمستقیم علامه بهبهانی همانند شیخ محمدتقی عبدالرحیم (متوفی۱۲۴۸ هـ)، محمدشریف مازندرانی معروف به شریف العلماء (متوفی۱۲۴۵ هـ)، احمد نراقی (متوفی۱۲۴۵ هـ) و شیخ محمدحسن نجفی (متوفی۱۲۶۶ هـ) هستند.
طبقه سوم که در راس آنها محقق بزرگ، شیخ اعظم مرتضی انصاری (متوفی۱۲۸۱ هـ) شاگرد شریف‌العلماء است ایشان عصر جدیدی از دانش اصول را به عنوان منطق نوین فقه مطرح ساخت و هم اکنون حوزه‌های علمیه، کتاب مکاسب ایشان را در فقه و رسائل ایشان را در اصول فقه به عنوان متون فقهی و اصولی مورد مطالعه، پژوهش و تحقیق قرار می‌دهند.شکل‌گیری این سه طبقه فکری و علمی در سطح مرجعیت شیعه با تفکر اصولی، نتیجه انقلاب علمی علامه وحید بهبهانی در حوزه‌های علمیه تشیع بود که از علامه سیدمحمدمهدی بحرالعلوم آغاز می‌شود و هم اکنون هر روز بالنده‌تر و پرافتخارتر در برابر سایر مکاتب حقوقی جهان غرب و شرق به پیش می‌رود با توجه به اینکه، علم فقه و اصول برای قانونمندی شخصی و اجتماعی جامعه مسلمانان است و مراجع تقلید هیچ‌گاه حاکمیت را در اختیار نداشند اما به گونه‌ای مباحث فقهی را توسعه و تعمیق دادند که ره‌آورد آن در روند تاریخ پرورش فقیهی مجاهد چون حضرت آیت‌ا... العظمی امام خمینی(ره) شد که انقلاب اسلامی و سپس حکومت جمهوری اسلامی ایران را بر پایه همان تفکر و مدرسه علمی فقه اهل بیت(ع) پایه‌ریزی کرد.
● ولادت و تحصیلات علامه بحرالعلوم
سیدمحمدمهدی، فرزند سیدمرتضی طباطبایی از اهالی بروجرد ایران است. پدرش از پارسایان و علمای کربلا بود. او دو پسر به نام‌های سیدجواد و سیدمحمدمهدی داشت. سیدجواد جد مرحوم آیت‌ا... العظمی بروجردی(ره) است و سیدمحمدمهدی در صبح عید فطر ۱۱۵۵ در کربلا متولد شد. او مقدمات را شامل نحو و صرف منطق نزد پدر و سایر دانشمندان فراگرفت و در درس‌های سطوح عالی و خارج فقه به درس شیخ یوسف بحرانی صاحب حدائق و علامه وحید بهبهانی راه یافت. وی پس از انقلاب علمی علامه بهبهانی به جرگه شاگردان خاص ایشان پیوست.او در علوم عقلی و کلامی و فقهی سرآمد فقیهان عصر خود بود و در گرایش‌های مختلف فقه حتی طبق مذاهب چهارگانه اهل سنت تسلط کامل داشت. او صاحب کرامات قدسی عجیبی بود که بسیاری از بزرگان و فقیهان، همانند کاشف الغطاء به او احترام خاصی داشتند قضیه تشرف ایشان به محضر امام زمان(عج) به طور مستند و شایع در حوزه‌های علمیه نقل می‌شد.
● عصر مرجعیت بحرالعلوم
از انقراض سلطنت صفوی (۱۱۳۵ هـ) تا انقراض حکومت زندیان (۱۲۰۹ هـ) برابر با ۱۱۷۳ شمسی مطابق با ۱۷۹۴ میلادی به مدت ۷۴ سال، ایران کانون جنگ‌های داخلی با افغان‌ها و افشاریان و زندیان بود که علاوه بر آنها باید هزینه و خسارت لشگرکشی نادر را به افغانستان و هند را نیز اضافه کنیم در طی این ۷۴ سال که افغان‌ها سرکوب شدند و سلطنت نادر از هم پاشیده شد و سرانجام لطفعلی‌خان زند که در تهران توسط محمدخان قاجار به قتل رسید، ملت ایران هرگز جوی آرام و برنامه‌ای منسجم برای ساختن کشور نداشت و کانون مرجعیت شیعه از اصفهان به نجف بازگشت بنابراین عصر مرجعیت علامه بحرالعلوم همانند عصر علامه بهبهانی و فاضل هندی در ایران همراه با آشوب، جنگ و کشتار بود تا این‌که پایان مرجعیت علامه بحرالعلوم همزمان با آغاز سلطنت خاندان قاجار بر ایران شد و سرانجام در سال ۱۲۰۹ هجری با خیانت ابراهیم کلانتر، آخرین فرمانروای زندیان، لطفعلی‌خان کشته و عملا حکومت نکبت‌بار قاجار بر سرزمین ایران آغاز شد.
● آثار علمی و ارتحال علامه بحرالعلوم
در فقه و اصول، رجال و شعر علاوه بر تربیت شاگردان بزرگی چون شیخ جعفر کاشف الغطاء پژوهش و تحقیقی عمیق دارد و کتاب الدرهٔ النجفیهٔ را در فقه مشتمل بر دو هزار بیت شعر فقهی تالیف کردند.او سرانجام در ماه رجب سال ۱۲۱۲ هجری قمری در سن ۵۷ سالگی به دیدار حق شتافت و در مسجد طوسی نجف کنار مزار شیخ طوس به خاک سپرده شد. امروز این مقبره به نام مقبره طوسی و بحرالعلوم معروف است.

منبع : خانواده سبز