در صورت وقوع زلزله نیمی از مردم می‌سوزند
حوادث و بلایای طبیعی هیچگاه خبر نمی‌کند و ایران که از نظر حوادث و بلایای طبیعی جز پنج کشور اول جهان است، باید تدابیر ویژه‌ای در این رابطه بیندیشد. براساس آمار موجود روزانه بیش از ۲۰۰ زلزله کوچک در ایران رخ می‌دهد که به علت ضعیف بودن، برای ما انسان‌ها قابل درک نیست اما این زلزله‌ها در دستگاه‌های لرزه‌نگاری به ثبت می‌رسد. همچنین سرزمین ما ایران از هجوم آب‌های روان نیز در امان نیست و هر سال شاهد جاری شدن سیل در نقاط مختلف کشور هستیم. تهران به‌عنوان پایتخت ایران، شهری که تمامی ادارات و ساختمان‌های مهم را در خود جای داده نیز از این حوادث ایمن نیست. اما با توجه به ۷۰ درصد بافت فرسوده تهران و تأسیسات شهری فرسوده، آیا تهران و ساختمان‌های آن استحکام لازم را دارد؟اگر یک زلزله مانند زلزله بم، اردبیل یا قزوین بیاید، تهران چه وضعیتی پیدا خواهد کرد؟مهندس رسول پوریائی، کارشناس تأسیسات شهری در این‌باره می‌گوید: با توجه به موقعیت تهران و نوع بافت شهری و تأسیساتی که دارد، به هیچ‌وجه تاب و توان یک زمین‌لرزه سنگین را ندارد. از سوی دیگر ساختمان‌های نوساز تهران نیز از استحکام، در مقابل زلزله مقاوم نیستند. حتی پس از تصویب آئین‌نامه مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله شاهد تخلفات زیادی در ساخت سازه‌های جدید هستیم که به هیچ‌وجه قابل اغماض نیست. اینکه این تخلفات چگونه از دید کارشناسان شهرداری مخفی می‌ماند جای سؤال دارد؟وی درباره تأسیسات شهری تهران می‌افزاید: تأسیسات شهری تهران مانند آب، برق، گاز و تلفن به گونه‌ای است که بیشترین آسیب را به شهروندان و ساختمان‌ها خواهند زد. زیرا بیش از ۵۰ درصد تأسیسات آب و فاضلاب تهران فرسوده است و با کوچک‌ترین فشار، لوله‌های آب می‌شکند و باعث جاری شدن سیل در تهران میشود.همچنین لوله‌های گاز به خطرناک‌ترین وضعیت ممکن در زمین کار گذاشته شده است. اگر زلزله‌ای سنگین در تهران بیاید نیمی از مردم در آتش ناشی از نشت گاز می‌سوزند و بیش از ۲۵ درصد مردم بر اثر برق‌گرفتگی که نیمی از آن برق‌گرفتگی حاصل از آب سطح خیابان‌هاست، جان خود را از دست می‌دهند.مهندس پوریائی با انتقاد از عملکرد برخی سازمان‌ها و ارگان‌های تأسیساتی کشور بیان می‌کند: اگر بخواهیم سیستم تأسیساتی تهران را احیاء کنیم، هزینه بی‌خود کردن است. ارگان‌های تأسیساتی کشور باید با توجه به نیازهای هر منطقه و براساس استانداردهای جهانی طراحی شود و برای این کار تمامی سازه‌های تهران باید تغییرات بنیادی در سیستم تأسیسات خود انجام بدهند و این یعنی احداث یک شهر جدید، البته این کار بعید به‌نظر می‌رسد اما می‌توان در مناطق فرسوده تهران، این سیستم‌های جدید تأسیساتی را پیاده کرد.از سوی دیگر محمد ذاکری‌پور، کارشناس ایمنی شرکت ملی گاز ایران در این‌باره می‌گوید: با توجه به اینکه لوله‌گشی گاز در ایران از استاندارد برخوردار نیست در صورت وقوع حادثه به راحتی از آن نشت کرده و باعث بروز آتش‌سوزی میشود. لوله‌های گاز که در زمین کار گذاشته شده است هیچ حفاظتی جز خاک ندارد. این موضوع باعث میشود که امکان آتش‌سوزی در زمان وقوع حوادثی چون زلزله افزایش یابد.وی در ادامه می‌افزاید: باید در نظر داشت که این عدم استاندارد تأسیسات تنها منوط به لوله‌های گاز نیست. بلکه لوله‌های آب به سبب فرسودگی و حتی سیم‌ها و کابل‌های برق نیز از این قاعده مستثنی نیست. اگر بخواهیم تأسیسات تهران را استانداردسازی کنیم باید یک شهر دیگر بسازیم. یعنی باید تمام ساختمان‌های تهران را خراب کنیم و بعد سازه‌های تأسیساتی را علم کنیم و روی آنها ساختمان را مجدداً بنا شود.این در حالی است که شرکت آب و فاضلاب نیز نسبت به فرسوده بودن لوله‌های آب اظهار نگرانی کرده است. مهندس اصغر قربانی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب در این‌باره می‌گوید: ۸۰ درصد تأسیسات آب تهران مانند تصفیه‌خانه‌ها، ایستگاه پمپاژ و شبکه‌ها در برابر زلزله آسیب‌پذیرند. در حال حاضر سالانه ۹۷۰ میلیون مترمکعب آب برای تهران تأمین میشود و اگر بدین صورت پیش برود باید در سال ۱۴۰۰ این میزان به هزار و ۴۵۰ متر مکعب افزایش یابد و این امر به دو هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.وی در ادامه می‌افزاید: به منظور ایجاد سازه‌های مقام آبرسانی در برابر زلزله، همکاری‌هائی با یک گروه کارشناسی ژاپنی در دست انجام است و تا به حال کل شبکه ۹ هزار و ۲۰۰ کیلومتری آب تهران نشت سنجی و ۷۴۰ هزار کنتور فرسوده در تهران تعویض شده است.با توجه به صحبت‌های مدیرعامل آب و فاضلاب، این فعالیت‌ها پس از آن همه هشدار آتش‌نشانی و دیگر ارگان‌های مرتبط درباره ناایمن بودن تأسیسات شهری تهران، بسیار ناچیز و اقل به‌نظر می‌رسد.قربانی همچنین بیان می‌کند: روزانه ۴۰۰ تا ۶۰۰ اتفاق مرتبط با آب در سطح شهر تهارن به وقوع می‌پیوندند. فرسودگی شدید شبکه آبرسانی از دلایل عمده وقوع این نوع حوادث است. به منظور کاهش این حوادث بیش از ۷/۱ میلیون قطعه کاهنده در شبکه آبرسانی تهران نصب شده است. البته برای کاهش خسارات ناشی از حوادث باید برای تعویض کنترل و خطوط لوله داخلی ساختمان‌ها، اطلاع‌رسانی دقیق شود.مهندس صابری کارشناس شهرسازی درباره تأسیسات شهری تهران می‌گوید: تهران بر روی یک بمب ساعتی بنا شده است. با توجه به زلزله‌خیز بودن شهر تهران و بر روی گسل قرار گرفتن آن، هر لحظه امکان بروز حوادثی مانند زلزله می‌رود. اما تأسیسات شهری تهران، نسبت به زلزله و دیگر بلایای طبیعی سست و ضعیف است. اگر در تهران زلزله‌ای به وقوع بپیوندند پیش از آنکه مردم از آوار و خرابی‌های ناشی از ساختمان جان خود را از دست بدهند، بر اثر سوختگی و برق‌گرفتگی جان می‌بازند. در هر حال تأسیسات شهرهای ایران به‌ویژه کلان شهرها ناایمن است و لزوم یک بازنگری سریع، عمیق و ضربتی در این‌باره احساس میشود. نظرات کارشناسان نشان از وضعیت نامناسب و نابسامان تأسیسات شهری تهران دارد.این در حالی است که مهندس چمران، رئیس شورای شهر تهران با اشاره به مشخص نبودن نقشه انشعابات شهری در شهر تهران می‌گوید: شهرداری تهران باید نقشه کانال‌های انشعابی برق، آب و... را تهیه کنند.همچنین با اتخاذ قوانین در صدور پروانه پایان کار، بحث استفاده بهینه آب در واحدهای مسکونی لحاظ شود. از سوی دیگر ایران کشوری زلزله‌خیز است و صاحبان صنایع و وزارت‌های ناظر بر تولیدات صنایع نباید اجازه تولید شیرها و لوله‌های غیراستاندارد را بدهند.
لزوم تدوین یک برنامه منظم برای احیاء تأسیسات شهری تهران و دیگر شهرهااحساس میشود. برنامه‌ای که سریع به مرحله اجرائی برسد و در راهروهای ادارات متوقف نشود.
فرهاد اسماعیلی
