جمعه, ۲۴ اسفند, ۱۴۰۳ / 14 March, 2025
مجله ویستا
در سوگ تالاب گاوخونی
تالاب‌های بین‌المللی براساس شاخصه‌هایی در فهرست‌های بین‌المللی زیست محیطی قرارمی‌گیرند و حضورشان در هر كشور امتیازی از فضای اكوسیستم به حساب می‌آید.در ایران، تالاب‌ها كه انبوهی از پرندگان مهاجر و آبزیان و گیاهان ویژه را در خود جای داده‌اند، رو به زوالند. تالاب بین‌المللی گاوخونی در مركز فلات ایران، گوهری سبز و دردانه در كویر مركزی برشمرده می‌شد كه با عدم دوراندیشی مواجه شده و رفته‌رفته به اضمحلال رسیده است به گونه‌یی كه كارشناسان محیط زیست احیای آن را بعید می‌دانند.
تالاب گاوخونی در جنوب‌شرقی استان اصفهان قراردارد كه در اؤر بهره‌برداری‌های زیاد و كم‌آبی سرچمشه‌اش زاینده‌رود دچار اختلالات شدید اكوسیستمی شده است.اقلیمی سبز و یگانه در دل كویر كه روزهای اوجش را با فوج پرندگان مهاجر و آبزیان از یاد برده‌است.
در حال حاضر تنها آب باریكه‌یی از زه‌كش‌های بخش كشاورزی بر دامان گاوخونی می‌ریزد.دیگر در منتهی‌الیه رودخانه زاینده‌رود، پهنه گسترده آبی، پوشش گیاهی وحشی درهم تنیده و خیل پرندگان مهاجر و سایر آبزیان به چشم نمی‌آید.همه‌جا خشك شده وسكوت وهم‌انگیز بی‌آبی جای غوغا و بلوای پرندگان را گرفته‌است.طی چند سال اخیر و بارندگی‌های كمتر در فلات مركزی ایران، حجم جاری زاینده رود كاهش یافت.از سوی دیگر تعرض‌های زیاده به این رود بزرگ، طی مسیر طولانی و بهره‌برداری از آن، تنها نام زاینده‌رود را در كتب جغرافی به یادگار گذاشته‌است. سرچشمه جوشان زرینه‌رود و سیمینه رود از زردكوه بختیاری كه راه دامنه‌های زاگرس تا دشت‌های جنوبی اصفهان را پیش می‌گیرند و خروشان می‌آیند دستخوش انحصارطلبی نسل ما می‌شود.گویا قرار نیست پس از ما كسی در این خطه زندگی كند كه آب زلال زاینده رود نصیبش باشد.زاینده رود از پس پیچ‌وخم كوه می‌آمد و به تالاب بین‌المللی گاوخونی سرریز می‌شد.تالاب شماره ۲۲ در كنوانسیون «رامسر» ؤبت شده در سال ۱۹۹۷ میلادی.گستره‌یی وسیع با مساحت ۷۰ هزار هكتار و ۱۱۷ كیلومتر مربع محیط كه چیزی حدود ۴۷ هزار هكتار آن را دریاچه و مابقی زمین‌های خیس اطراف دریاچه بود.روزهای آرمانی گاوخونی سبب نامگذاری جالب توجه این تالاب شده بود، زهرا تاكی كارشناس محیط زیست اصفهان درباره وجه تسمیه گاوخونی می‌گوید:«یكی از دلایل مطروحه برای این نامگذاری فراوانی گورخر در دشت‌های اطراف تالاب بوده و مرگ شكارچیانی كه به امید شكار گور، خود اسیر مرگ در محیط های باتلاقی گاوخونی شده‌اند.این تالاب را «گورخونی» و بعدها «گاوخونی» در اصل «گاوخانی» به معنی «چاه بزرگ» نام‌نهادند.»طی زمستان‌های گذشته، پیش از خشك شدن و احتضار تالاب، گونه‌هایی از پرندگان شامل كشیم بزرگ و كوچك، فلامینگو، غازخاكستری، آنقوت، تنجه،بوتیمار، حواصیل، اگرت، باكلان، كله سبز، خوتكا، اردك و انواع دیگری از پرندگان در تالاب فرودآمده و فصل سرما را در تالاب سپری می‌كردند.منصور شیشه‌فروش، رییس ستاد حوادث غیرمترقبه اصفهان با اظهار تاسف از وضعیت تالاب گاوخونی می‌گوید:«اكنون تنها بركه‌یی بیش از آن به جا نمانده و روان‌آبی از ناحیه رودخانه زاینده رود به این منطقه سرازیر نمی‌شود. در پی قطع جریان آب زاینده‌رود به تالاب گاوخونی،چرخه طبیعی (اكوسیستم) منطقه دستخوش تغییرات اساسی شده به گونه‌یی كه دیگر هیچ پرنده‌یی در این خطه دیده نمی‌شود.
احیای گاوخونی مستلزم
ورود روان آب كافی به تالاب است.چیزی حدود ۷۰ میلیون متر مكعب كه فراهم آوردنش بسیار بعید است.بارندگی‌های اخیر بویژه سال گذشته و امسال نیز تنها چاله آب‌هایی در محل ایجاد كرده و رویش‌های پراكنده‌یی را موجب شده است.برای بازگرداندن اكوسیستم باید سهم آب گاوخونی را به آن برگردانیم.»یكی از دلایل مهم و موؤر در خشكیدن این تالاب به گفته «فرزین نیكبخت» معاون محیط طبیعی اداره كل محیط زیست اصفهان، مجراهای زیاد هدایت آب به سوی اراضی كشاورزی است.او انباشت آب پشت سدزاینده رود را دلیل دیگر عنوان می‌كند كه باعث شده آبی به تالاب نرسد.نیكبخت خواهان بازنگری در تقسیم و مصرف آب در حوزه زاینده‌رود است و می‌گوید:«هرز آبی كه از محل اراضی كشاورزی وارد تالاب می‌شود، برای تداوم حیات آن كافی نیست و حتی طرح‌های انتقال آب نیز كمكی به احیای آن نخواهد كرد.»زهرا تاكی كارشناس محیط زیست نیز با اشاره به روش‌های نادرست آبیاری، رشد جمعیت و مهاجرت و در پی آن افزایش سطح اراضی كشاورزی و طرح‌های انتقال آب زاینده‌رود به سایر مناطق برای مصارف صنعتی و خشكسالی هشدار داد در شرایط كنونی تالاب گاوخونی معیارهای خود برای ماندن در فهرست تالاب‌های بین‌المللی را از دست
داده كه با تداوم وضع كنونی استان اصفهان و منطقه مركزی كشور یكی از گوهرهای گرانقدر طبیعی خود را از دست خواهد داد.
مهرداد قوام
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست