تکامل و فیلوژنی تک لپه‌ایها

تشابه کامل دستگاه تولید مثل در تک لپه‌ایها و دو لپه‌ایها نشان می‌دهد که نهاندانگان شاخه متشابهی از گیاهان گلدار را تشکیل می‌دهند که ممکن است دارای منشا مشترک باشند. اموزه اکثر گیاه‌شناسان بر این عقیده استوار هستند که تک لپه‌ایها از دو لپه‌ایهای جدا برچه یعنی آلاله‌گان (Ranales) منشا گرفته‌اند. وجود یک لپه واحد در انواع متعدد آلاله‌گان ، پراکندگی دستجات آوندی در ساقه انواع مختلفی از آلاله‌گان مانند نیلوفر آبی و وجود گلهای سه قسمتی در گونه‌های متعددی از آلاله‌گان ، نظریه فوق را تائید می‌کنند.
● رده بندی تک لپه ایها
▪ راسته Helobiales یا Apocarpales
گیاهانی هستند آبزی ، دارای برچه‌های فراوان و جدا از هم ، پرچم‌های زیاد با استقرار مارپیچی ، گلهای ناقص ، دانه فاقد آلبومن و تخمدان فوقانی که شامل تیره‌های زیر است.
ـ تیره تیر کمان آبی alismaceae: گیاه معروف این تیره sagittaria sagitifolia است.
ـ تیره هزارنی Butomaceae: گونه معروف آن هزارنی یا Buttomus است.
ـ تیره Iuncaginaceae: گونه معروفش Triglochin است.
▪ راسته spadiciflorales
گل آذین از نوع سنبله یا از نوع اسپادیس است که بوسیله یک یا چند براکته محافظ به نام اسپات پوشیده شده است. دانه دارای آلبومن ، گلهای ناقص و تخمدان فوقانی که شامل تیره‌های زیر است.
ـ تیره خرما palmae: گیاهانی هستند درختی یا علفی با ساقه راست و استوانه‌ای. خرما (phoenix) و نارگیل (cocos) از گیاهان معروف این تیره هستند.
ـ تیره گل شیپوری Araceae: از گیاهان این تیره ، گل شیپوری (Arum) دارای نمونه‌های خودرو در ایران می‌باشد.
ـ تیره عدسک آبی lemnaceae: از گیاهان این تیره عدسک آبی (Lemna minor) در شمال ایران دیده می‌شود.
ـ تیره گرز Typhaceae: گیاهان معروف این تیره نی لوئی sparganium و Typha می‌باشد.
▪ راسته glumales
گل آذین‌ها از نوع سنبله ، گلها ناقص ، دانه دارای آلبومن آردی شکل و تخمدان فوقانی که شامل تیره‌های زیر است.
ـ تیره گندم Gramineae: تیره‌ای شامل ۶۰۰ جنس و ۲۰۰۰ گونه. ارزن ، ذرت ، برنج ، نیشکر ، جو و چاودار از گیاهان معروف این تیره است.
ـ تیره جگن cyperaceae: نی بوریا cyperus و جگن carex از گیاهان معروف این تیره است.
▪ راسته Liliales
گلها منظم و کامل ، دانه دارای آلبومن ، تخمدان فوقانی که شامل تیره‌های زیر است.
ـ تیره آلاله LiLiaceaee: پیاز (Allium) ، لاله (Tulipa) ، گل حسرت (colchicum) و مارچوبه (Asparagus) از گیاهان معروف این تیره است.
ـ تیره برگ بیدی commelinaceae: برگ بیدی Tradescantia در ایران به صورت زینتی پرورش می‌یابد.
ـ تیره سازو Juncaceae: گیاه سازو juncos در این تیره قرار دارد.
▪ راسته Albominales
دانه دارای آلبومن ، گلها منظم یا نامنظم و تخمدان تحتانی. موز ، زنجبیل ، گل نرگس ، هل ، زنبق و آناناس از تیره‌های معروف این راسته هستند.
▪ راسته Exalbominales
دانه فاقد آلبومن گلها نامنظم و تخمدان تحتانی. تیره معروف این راسته ، ثعلب یا ارکیده است که دارای گونه‌های فراوانی در ایران می‌باشد.

منبع : کشاورز تنها