شغل‌هایی از جنس زنانگی

بعضی از شغل‌ها هستند که پشت‌سر اسم زن بودنت به تو تحمیل می‌شوند، یا نه، چرا بگوییم تحمیل می‌شوند؟ بهتر است بگوییم با طبیعت زن‌بودن تو بیشتر جفت‌وجور هستند.
همین زن‌بودن و داشتن صفاتی از جنس مهربانی از ما زن‌ها پرستار، معلم‌ و حتی هنرمندان قابل‌تری می‌سازد. حتی می‌توان به این صفات، بالاتر بودن هوش کلامی و موفقیت در برقراری ارتباط را هم اضافه کرد، آن وقت منتظر نتایج عملکرد بهتری نشست اما کمتر می‌توان مرد بود، بعد صبح تا غروب یک پیشبند به کمر داشت و به رفت و روب خانه و‌تر و خشک کردن بچه‌ها پرداخت. نه اینکه مردها عارشان بیاید از انجام کارهای زنانه بلکه به عقیده دکتر قرایی‌مقدم (جامعه شناس و استاد دانشگاه) طبیعت وجودی مردها با این کارها چندان سازگار نیست. به همین خاطرخود طبیعت دست به کار شده و به اقتضای خیلی از خصوصیات و توانمندی‌های زنانه و مردانه شغل‌هایی را به هر کدام از آنها پیشنهاد داده است.
هر چند از حدود ۲۰۰ سال قبل که مدرنیته آمد و زندگی سنتی ما را با خود برد، دیگر چندان این تفکیک شغلی معنا ندارد و جامعه صنعتی بیشتر مردها را دلال تولیدات زنانه کرد. بعد از صنعتی شدن زنان نشستند به بافتن، ریسیدن و تولید و مردها بیشتر وقت خود را گذاشتند برای آنکه این کالا‌ها را به قیمت بهتری آب کنند و مشتری‌های دست به جیب پیدا کنند اما در کنار تمام این اتفاق‌ها و با به هم خوردن تفکیک شغلی ما حالا پرستارها و آشپزها و حتی خانه‌دارهای قابلی را می‌شناسیم که مرد هستند. هرچند در ایران هنوز شغل‌هایی هستند که زنانه محسوب می‌شوند و مردها یا نمی‌توانند سراغ آنها بروند و یا اینکه نمی‌خواهند بروند.
● مشکلات شغل‌های زنانه
یکی از آن شغل‌هایی که سر درش با خط درشت سیاه نوشته‌اند ورود آقایان ممنوع، مامایی است، مامایی از آن شغل‌هایی است که ورود آقایان به آن عرصه ممنوع است وهرساله حدود ۴ هزار ماما به مجموعه بهداشت و درمان کشور اضافه می‌شود، از سال ۱۳۸۵برای ارتقای کیفیت اشتغال ماماها دوره دکترای مامایی راه ‌‏اندازی شد، همچنین دفتری برای رسیدگی به وضعیت ماماها زیر نظر معاونت بهداشت خانواده کارش را شروع کرده است تا مسائلی مانند زایمان طبیعی، بهداشت خانواده و بیماری‌‌‏های مادران و کودکان را تحت‌پوشش بگیرد اما با تمام اینها هنوز مامایی از آن دسته شغل‌هایی است که چندان برای زنان جامعه شناخته شده نیست، خیلی از زنان ترجیح می‌دهند نزد متخصص زنان بروند تا یک ماما در همسایگی خود.
بنابراین عملا بسیاری از دختران جوان دانشجوی مامایی بعد از فارغ‌التحصیل شدن باید در شغل و حرفه دیگری غیر از رشته تحصیلی خود مشغول شوند، هرچند دکتر قرایی‌مقدم معتقد است ایجاد رابطه رشته تحصیلی و شغلی در هیچ جای دنیا به‌صورت صددرصد اعمال نمی‌شود. دکتر قرایی‌مقدم با اشاره به تحقیقی که بین سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۳ در ستاد انقلاب فرهنگی انجام شد گفت نتایج آن بررسی در باره ارتباط رشته تحصیلی و نوع شغل روی ۱۰۵ هزار و ۴۷۳ نفر نشان داد که در ایران هم رابطه مستقیمی میان شغل و رشته تحصیلی وجود ندارد، به‌خصوص در رشته‌های مربوط به علوم انسانی این ارتباط کمتر است.
اما شغل‌های دیگری مثل خانه‌داری، پرستاری، منشی‌گری و... هم داریم که جزو کارهای زنانه محسوب می‌شوند، همان‌طور که متاسفانه بعضی شغل‌های دیگر مانند کارهای پارلمانی، مدیریتی و. . . درانحصار آقایان است.
اما در پاسخ اینکه چرا زنان کمترجذب بخش خصوصی و حتی دولتی می‌شوند و تنها به حضور کمرنگ خود در بخش خدمات عمومی و دفتری رضایت داده‌اند، باید سراغ هزینه‌بر بودن زنان کارمند در مقایسه با مردان رفت. استخدام نیروی مرد به‌صرفه‌تر از زنان است چراکه قرار نیست آنها ۶ ماه مرخصی زایمان داشته باشند، یا روزی یک ساعت مرخصی برای شیردهی بگیرند، تمام این محدودیت‌ها باعث می‌شود بخش خصوصی از جذب نیروی کار زنانه طفره برود.
بنابراین تفکیک شغل‌های زنانه، مردانه و همچنین عدم علاقه‌مندی کارفرمایان به جذب نیروی کار زنانه باعث شده که زنان فرصت‌های شغلی کمتری نسبت به مردان داشته باشند و غالباً در بخش‌های غیررسمی با اندک دستمزد کار کنند اما دکتر قرایی‌مقدم معتقد است تا زمانی که بعضی شغل‌ها مثل همین مامایی یا امثال آن زنان را جذب دانشگاه کند اما درفضای کار فرصتی برای اشتغال آنها فراهم نشود، بعد از چند سال تحصیل، بیکاری می‌تواندآنها را افسرده و سرخورده کند، همچنین این امر می‌تواند بسیاری از منابع مالی کشور را هم هدر دهد.
● محاسن شغل‌های زنانه
اینکه ما زن‌ها هوس پا کردن تو کفش مردها را نکنیم چندان ماجرای بدی هم نیست، می‌توان نشست و با توجه به توانمندی‌های زنانه سراغ شغل‌های زنانه رفت، آن‌وقت این شغل‌های زنانه که با روحیات و خلق و خوی ما زن‌ها بیشتر هماهنگ هستند خیلی کمتر از شغل‌های دیگر ما را دچار تعارض در نقش می‌کند، شاید آن‌وقت کمتر مجبور شویم وقت صرف کنیم برای آنکه تعادلی میان سه نقش (همسری، مادری و خانه‌داری) خود برقرار کنیم.
اصلا چه اصراری است که مثل زنان بلوک شرق و روسیه رفت سراغ توپ وتانک سازی، هر چند وقتی همه مردهای آن سامان بروند تو میدان‌های جنگ جهانی اول و دوم آن‌وقت برای زن‌هایشان چاره‌ای جز تانک سازی! نمی‌ماند اما ازسوی دیگرحضور پررنگ ما زنان در بسیاری از مشاغلی مثل صنایع سبک و کارهای ظریف که نیازمند دقت بیشتری است برای جامعه هم صرفه اقتصادی دارد.
● مقایسه زنان و مردان در عرصه کار
باورتان می‌شود زنان آریایی ما در ساختن تخت جمشید مشارکت کرده‌اند و حتی حقوقی دو برابر مردها گرفته‌اند!
● شما هم حتماً مثل ما می‌پرسید«چرا حقوق دو برابر؟!»
دکتر قرایی‌مقدم پاسخ می‌دهد برای اینکه بیشتر از مردان و بادقت‌تر از آنها کار می‌کردند. زنان ایرانی و هخامنشی همیشه دوشا دوش مردها و حتی گاهی بیشتر از آنها کار کرده‌اند، ما زنانی داشته‌ایم که حتی بعد از ۲ ساعت از زایمان رفته‌اند سر زمین وجین و نشا کرده‌اند، حتی بغل‌بغل پنبه چیده‌اند.
اما حالا که سال‌ها از مادربزرگ‌های خود دور شده‌ایم، آمارها نشان می‌دهد که ما زن‌ها تنها ۲۵ درصد مشارکت اقتصادی داریم. این درحالی است که بررسی‌های دپارتمان جامعه‌شناسی دانشگاه کوئینز در نیویورک نشان می‌دهد در کلانشهرهایی چون شیکاگو، بوستون، نیویورک و دالاس، زنان ۳۰ ـ ۲۰ ساله درآمدی بیش از مردان همسن خود دارند.
اما در ایران ۶۰ درصد ما زن‌ها حقوق بگیر هستیم و تنها ۹ درصد از زنان شاغل ما کارفرما هستند. همچنین آمار‌ها نشان می‌دهد زنان قابلیت‌های بیشتری دارند، چنانچه اگر به آمار سال‌های ۶۵ــ ۵۵ نگاه کنیم متوجه می شویم که تنها ۶درصد از کل جمعیت مردان شاغل دارای تحصیلات عالیه بوده‌اند در حالی که در همان سال‌ها ۱۸درصد زنان شاغل، تحصیلات عالیه داشته‏اند(به نقل از سایت خانه کارآفرینان). البته بیشتر شگفت زده و حتی غمگین می‌شویم وقتی بدانیم از کل این تعداد تنها ۵درصد زنان به سمت‏های بالای اداری و مدیریتی رسیده بودند.
تمام این اطلاعات به ما می‌گوید ارتقاء مقام‌ها چندان بر اساس شایستگی‏ها صورت نمی‌گیرد، البته نه اینکه گمان کنید ما رفته ایم سراغ آمارهای ۲۰ ـ ۳۰ سال قبل بلکه آمار‌های سال ۱۳۸۱ هم خبر از تبعیض‏های جنسیتی در نوع آموزش می‌دهد، این تفاوت‌ها را می‌توان در مواد درسی، نقش زنان در کتاب‌های درسی و همچنین محدودیت‌های آموزش در نظام آموزش عالی برای زنان مانند انحصار برخی رشته‏ها برای مردان، محدودیت اعزام به خارج کشور برای ادامه تحصیل و کمبود امکانات (خوابگاه) و این آخری‌ها هم بحث سهمیه‌بندی دانشگاه برای دختران دید.
با تمام این حرف‌ها بررسی ساختارهای شغلی زنان نشان می‌دهد که به‌طور نسبی، زنان تحصیلکرده بیشتری نسبت به مردان جذب بازار کار می‌شوند، همچنین در حال حاضر ۲۵ درصد زنان شاغل ایران متخصص و یا دارای مشاغل عالی هستند. این رقم بسیار بالا، نشان‌دهنده عامل تحصیل به‌عنوان فراهم کننده زمینه راهیابی برای ورود زنان به بازار کار است اما همان اول ماجرا گفتیم که بعضی از شغل‌ها هستند که پشت سر اسم زن بودنت به تو تحمیل می‌شوند، یا بهتر است بگوییم با طبیعت زن‌بودن تو بیشتر جفت‌وجور هستند.
اما گاهی اوقات هم هست که ما زن‌ها را در بعضی حرفه‌ها به راحتی راه نمی‌دهند، شاید ما آن تئوری آبرهام مزلو (روانشناس) را فراموش کرده‌ایم که با این تئوری فریاد زد «انسان هر چه می‌تواند بشود، باید بشود!»

مرضیه سبزعلیان

منبع : روزنامه تهران امروز