کمکهای اولیه (خفگی)

دستگاه تنفس و خفگی
اولین و مهمترین قدم در بهبود فرد آسیب دیده بعد از كنترل سطح هوشیاری جهت انجام ارزیابی اولیه، اطمینان از انجام عمل تنفس در او می‌باشد. به كمك تنفس، اكسیژن لازم به تمام بافتها بخصوص بافتهای حیاتی مثل مغز، قلب و ... می‌رسد. محرومیت این اندامها به مدت ۶-۴ دقیقه باعث آسیب و مرگ آنها می‌شود به همین دلیل به این زمان Golden Time یا زمان طلایی می‌گویند.
دستگاه تنفس شامل: بینی، دهان، حلق، حنجره، نای و ریه‌ها بوده كه دهان، بینی و حلق دستگاه تنفسی فوقانی و حنجره، نای، نایژه‌ها و ریه دستگاه تنفسی تحتانی نامیده می‌شود. وظیفه این دستگاه رساندن اكسیژن به بدن و دفع دی اكسید كربن از بدن، گرفتن ذرات گرد و غبار هوای استنشاقی و گرم و مرطوب كردن هوای عبوری می‌باشد.
خفگی
هرگاه به هر علتی هوای اكسیژن‌دار نتواند وارد ریه‌ها شود و در نتیجه اكسیژن كافی به سلولهای بدن نرسد خفگی ایجاد می‌شود.
علل خفگی
مسدود شدن مجرای تنفسی توسط اجسام خارجی مثل لقمه غذا، آب نبات، دكمه و مواد استفراغی
برق‌گرفتگی – كوه گرفتگی- مسمومیت دارویی- به عقب برگشتن زبان در بیهوشی كه یكی از شایع‌ترین علل خفگی می‌باشد- استنشاق مواد سمی مثل مونواكسیدكربن و ...
علائم خفگی
كاهش یا توقف حركات قفسه سینه- رنگ پریدگی- كبودی دور لبها و ناخن ها- اشكال در صحبت كردن- سرفه- گشادی مردمك- چنگ زدن گردن با دست- خرخر كردن- لرزش- تشنج- كاهش سطح هوشیاری در درجات مختلف.
كمكهای اولیه در خفگی
۱- بازكردن راه هوایی
الف- وجود جسم خارجی
سرفه: قویترین روش برای خروج جسم خارجی از مجاری فرد هوشیار است. اگر فرد قادر به انجام سرفه‌های موثر نبود از روشهای بعدی استفاده كنید.
جاروكردن راه هوایی از مواد بلع شده و استفراغ فرد بیهوش: سر فرد را در صورت عدم وجود آسیبهای گردنی به یك طرف خم كرده و انگشت خود را از كنار دهان مصدوم وارد نموده و اجسام خارجی قابل دسترس مثل دندان مصنوعی شكسته- خون و ترشحات- تكه‌های مواد غذایی یا مواد استفراغی را خارج كنید.جهت خارج كردن خون و ترشحات و مواد استفراغی بهتر است از یك تكه پارچه پیچیده به دور انگشتان خود استفاده كنید.
ضربه زدن به پشت : در مصدومی كه جسم خارجی باعث انسداد نواحی خلفی راه هوایی شده و نمی‌توان با انگشت جسم را خارج كرد، فوراً پشت سر او قرار بگیرید با یك دست از جلو قفسه سینه را حمایت كنید و فرد كمی به سمت جلو خم باشد. با كف دست دیگر ضربات مكرر به پشت و بین دو كتف او بزنید (حداكثر ۵ ضربه به فاصله ۳ ثانیه) این روش در مصدومین بیهوش نیز با خم كردن فرد به یك پهلو در صورت اطمینان از عدم وجود آسیبهای ستون مهره‌ای و ضربه زدن بین دو كتف قابل انجام است.مانور هایم لیخ (فشار بر روی شكم): اگر با وجود ضربات مكرر به پشت جسم خارج نشد فشار شكمی را انجام دهید: به این ترتیب كه پشت سر مصدوم قرار گرفته، دستهایتان را از زیر بغل فرد رد كرده، یك دست خود را بصورتیكه شست داخل قرار گیرد، مشت كنید و به حالت عمود بین ناف و انتهای استخوان جناغ قرار دهید، دست دیگر را روی دست اول قرار دهید و فشاری محكم و ناگهانی روی شكم به سمت داخل و بالا وارد نمائید كه مانور هایم لیخ ایستاده گفته می‌شود و ۸-۵ بار قابل اجرا است.اگر فرد بیهوش شده بود او را روی سطح سفتی بخوابانید، طرفین بدن مصدوم زانو زده پاشنه یك دست را روی شكم بین ناف و انتهای جناغ قرار دهید و دست دیگر را روی دست اول قرار داده و كف دستهای قفل شده خود را به سمت داخل و بالا فشار دهید كه مانور هایم لیخ خوابیده گفته می‌شود و می‌توان ۸- ۵ بار انجام داد.فشار بر قفسه سینه: نحوه انجام این مانور در افراد هوشیار و بیهوش همانند مانور هایم لیخ است و تنها تفاوت این است كه در فشار بر قفسه سینه محل قرارگیری دستها وسط جناغ می‌باشد.
نكته۱ :
مانور هایم لیخ در سه گروه ممنوع است: زنان باردار سه ماه سوم، كودكان زیر یك سال و افراد چاق كه در این موارد می‌توان از فشار بر قفسه سینه استفاده كرد.
نكته۲ :
فشار نباید بیش از حد و ضربه‌ای باشد زیرا احتمال پارگی احشاء داخلی وجود دارد.
نكته۳ :
خروج جسم خارجی در كودكان نیز مثل بزرگسالان انجام می‌شود با این تفاوت كه در كودكان از نظر اولویت‌بندی انجام اولیه فشار بر قفسه سینه نسبت به هایم لیخ ارجحیت دارد.
نكته۴ :
در صورت عدم خروج جسم خارجی تنفس مصنوعی باید شروع شود. با این كار احتمال آن وجود دارد كه جسم وارد شده به نای، به نایژه راست كه كمی بزرگتر از نایژه چپ است وارد شود و حداقل مسیر هوایی یكی از شش‌ها باز شود و جسم بعداً بوسیله برونكوسكوپی خارج شود.
ب- عدم وجود جسم خارجی (انسداد آناتومیكال)
برخی اوقات علت مسدود شدن راه هوایی برگشت زبان به عقب به دلیل از بین رفتن هوشیاری و كنترل عصبی و یا عقب رفتن بیش از اندازه سر می‌باشد. بنابراین برای باز كردن راه هوایی در انسدادهای آناتومیك و باز نگه داشتن راه هوایی افراد بیهوش از سه روش زیر استفاده می‌شود:
۱- Head Tilt- chin lift دادن سر به عقب و بالا كشیدن چانه
۲- Head Tilt- Neck lift دادن سر به عقب و بالا كشیدن گردن
۳- Jaw Thrust بالا كشیدن فك تحتانی
نكته: در افرادیكه مشكوك به شكستگی گردن هستیم انجام مانور ۱ و ۲ ممنوع می‌باشد.
ج- تراكئوتومی
در انسداد مجاری فوقانی بعلت تورم حلق و حنجره انجام می‌شود و عبارتست از بازكردن مسیر نای در زیر حنجره، بوسیله یك جسم تیز و برنده و قرار دادن یك لوله باریك در مسیر نای (انجام این كار توسط امدادگر مجاز نمی‌باشد.)
۲- تنفس مصنوعی
اگر بعد از انجام مرحله یك تنفس مصدوم به حالت عادی برگشت او را در وضعیت بهبود بخوابانید ولی اگر تنفس برقرار نشد یا به برقراری آن شك دارید، تنفس مصنوعی را شروع می‌كنید. انواع تنفس مصنوعی به شرح ذیل می‌باشند:
الف- تنفس دهان به دهان:
موثرترین و راحت‌ترین روش جهت انجام تنفس مصنوعی است و در هر مكانی قابل انجام است و مزیت دیگر آن اینكه می‌توان حین دادن تنفس بالا رفتن قفسه سینه را كنترل كرد.
سر و گردن مصدوم را طبق یكی از روشهای گفته شده در بالا، وضعیت دهید.
بینی مصدوم را با همان دستی كه روی پیشانی قرار دارد مسدود نمائید تا موقع دادن تنفس هوا از آن خارج نشود.پس از كشیدن یك نفس عمیق، دهانتان را دور دهان مصدوم حلقه كرده و در ریه‌های او بدمید. نباید هیچگونه هوایی از دور دهانتان خارج شود.دهانتان را بردارید و سوراخ بینی را نیز رها كنید تا هوا خود بخود خارج شود، توجه كنید كه وضعیت سر و گردن ثابت بماند.بعد از برداشتن دهان برای خروج هوا با فاصله ۳ ثانیه تنفس بعدی را بدهید.
ب- تنفس دهان به بینی:
این نوع تنفس در موارد زیر كه فرم دهان به دهان قابل اجرا نیست انجام می‌شود مثل وجود خونریزی شدید از دهان، استفراغ‌های مكرر، شكستگی فك، تشنج، مسمومیت با مواد شیمیایی، قفل شدن دندان‌ها بر اثر انقباض عضلات فك و .... مراحل مانند تنفس دهان به دهان است با این تفاوت كه بعد از خم كردن سر و گردن به عقب دهان مصدوم را مسدود نموده و دهان را دور بینی قرار داده در آن بدمید.
ج- تنفس مصنوعی دهان به دهان و بینی:
در شیرخواران و كودكان كم سن و سال كه دهان و بینی كوچك است انجام می‌شود بطوریكه دهان خود را دور دهان و بینی بطور كامل حلقه كرده و در آن بدمید. البته مقدار هوایی كه در ریه‌ها وارد می‌كنید باید كمتر از بزرگسالان باشد و ثانیاً در نوزادان جهت باز كردن راه هوایی نیازی به خم كردن سر و گردن به عقب نیست و سر باید در امتداد بدن باشد.
سرطان مری
سرطان مری یكی از شایعترین سرطان‌های دستگاه گوارش است. مصرف زیاد و طولانی مدت چای داغ، الكل، مواد سوزاننده و قلیایی، سیگار كشیدن، كمبود ویتامین A و قرار گرفتن در پرتوهای رادیو اكتیو از عوامل خطرساز برای سرطان مری محسوب می‌شوند.اصلاح شیوه زندگی و رژیم غذایی بهترین راه پیشگیری از افزایش وزن و ارتقای سطح سلامت در افراد چاق است. به گفته متخصصان تغذیه بسیاری از داروهای كاهش دهنده وزن حاوی موادی مانند افدرا هستند كه برای سلامتی افراد زیانبار است. بطوریكه چندی پیش نیز مصرف نوعی مكمل حاوی افدرا سبب مرگ یك بازیكن بیسبال گردید. از این رو با توجه به ا رتباط بین ماده افدرا و بروز بیماری‌های قلبی- عروقی، سكته‌های مغزی و حتی مرگ، پژوهشگران توصیه می‌كنند افراد چاق برای حل مشكل خود از مصرف داروهای كاهنده وزن بدون تجویز پزشك پرهیز كنند و به انجام فعالیت‌های ورزشی، تغییر شیوه زندگی و رژیم‌های غذایی مناسب روی آورند.