شهید زهر جفا

هشتم ربیع‌الا‌ول سالروز شهادت امام یازدهم شیعیان حضرت حسن‌بن علی(ع) است؛ و این قلم شایسته می‌داند در چنین روز پرهیبتی، مروری بر فرازهایی از زندگی آن امام همام داشته باشد تا ادای دینی به ساحت قدسی ایشان و پیروان راستین آن بزرگوار انجام گردیده باشد.
● معرفی امام(ع)
ابومحمد، حسن بن علی‌العسکری(ع) درماه ربیع‌الا‌خر سال ۲۳۱ـ و به نقلی ۲۳۲ق ـ در مدینه به دنیا آمد. پدر بزرگوارش امام علی‌النقی(ع) و مادرش بانویی صالحه و عارفه به نام سوسن ـ یا حدیثه یا سلیل یا جده ـ بود. ایشان پادشاه زاده‌ای بود که پس از اسارت به مدینه منتقل شد و به همسری امام‌هادی(ع) مفتخر گردید.
امام عسکری(ع) تا سال ۲۴۳هـ.ق. در مدینه ماند زیرا چنین به نظر می‌رسد که پس از این سال همراه پدر بزرگوار خویش راهی سامرا مرکز خلا‌فت عباسیان در شمال غربی عراق شدند و در آن جا با پدر خود در منطقه‌ای به نام عسکر مسکن گزیدند و بر همین اسال ملقب به عسکری شد.
کنیه او <ابومحمد> بود و عامه مردم آن حضرت و پدر و جد او را ملقب به ابن‌الرضا(ع) می‌شناختند.
● اثبات امامت
امام حسن عسکری(ع) برادری داشت از خودش بزرگتر که او را محمد می‌خواندند. این محمد مردی بزرگ و والا‌‌مقام بود. چنانچه چشمان شیعیان به او به عنوان جانشین پدرش دوخته شده بود زیرا وی بزرگترین فرزند امام‌هادی(ع) بود. حضرت‌هادی(ع) به یاران خاصی اشاره می‌کرد که امام بعد از وی ابومحمد حسن خواهد بود و محمد ـ برادر امام حسن(ع) ـ نیز عملا‌ در سن جوانی از دنیا رفت. با وفات سید محمد همه دانستند که یازدهمین امام، ابومحمد حسن خواهد بود. برای توضیح بیشتر امام‌هادی(ع) در کنار جنازه فرزندش محمد خطاب به امام حسن‌عسکری(ع) فرمود: <فرزندم برای خدا سپاسی تازه به جای‌آر که درباره توفرمانی تازه پدید آورد.> از این نکته نیز نباید غفلت کرد که امام‌هادی(ع) پسری به نام جعفر داشت. جعفر نزد شیعیان به لقب <کذاب> معروف شد، زیرا بعد از آنکه امام عسکری(ع) به امامت رسید، وی مدعی امامت گردید و شروع به کارشکنی و توطئه‌گری و فتنه‌انگیزی بسیار نمود و بعد از رحلت حضرت امام حسن عسکری(ع) هم دعوی امامت کرد و منکر وجود امام غایب(عج) شد.
در هر صورت امام حسن عسکری(ع) پس از شهادت پدر بزرگوارش در سال ۲۵۴هـ.ق به امامت شیعیان نائل گشت.
● نتیجه فشارهای خلفای غاصب بر ائمه‌اطهار(ع)
اگر با یک حساب ساده ریاضی، عمر سه پیشوای اول شیعیان، یعنی حضرت رسول اکرم(ص)، امام علی(ع) و امام حسن(ع) را با عمر سه پیشوای آخر، پیش از حضرت مهدی(عج)، یعنی امام جواد(ع)، امام‌هادی(ع) و امام حسن عسکری‌(ع) را با هم مقایسه کنید، به نتیجه‌ای می‌رسید که تامل‌برانگیز است، مجموع عمر سه پیشوای اول شیعیان حدود ۱۷۲ سال و مجموع عمر سه پیشوای آخر پیش از حضرت مهدی موعود(عج) حدود ۹۲ سال می‌شود یعنی مجموعا حدود ۸۰ سال بین عمر سه پیشوای نخست و سه پیشوای پیش از حضرت حجت(عج) فاصله است و لذا با تورق تاریخ پیشوایان شیعه از حضرت رسول‌اکرم(ص) تا امام حسن عسکری(ع)، نشان دهنده شواهدیست که باعث شهادت پیشوایان آخر در سنین جوانی شده است و تا حدی پیشرفته که اسباب غیبت امام مهدی(ع) را فراهم آورده است. امروز ـ هشتم ربیع‌الا‌ول ـ شهادت آخرین نفر از سلسله پیشوایانی است که همگی پیش از امامت حضرت مهدی(ع) به شهادت رسیده‌اند و قطعا در این ۲۶۰ سال، فشارهای وارده بر ائمه اطهار(ع) روز به روز افزایش یافته و دوران امام حسن عسکری(ع) اوج این فشارها بوده است، چرا که پس از ایشان، به اراده خداوند متعال آخرین نفر از سلسله هدایت بشری جهت محفوظ ماندن از تعدی ظالمانی که شهواتشان امیر سرزمین وجودشان بود از دیده‌ها پنهان شده و خورشید فروزان هدایت، پشت ابر رفته است.
● تدابیر خاص برای تداوم نظام امامت
اهمیت تلا‌ش برای تداوم نظام امامت در بستر صحیح خود و بدور از جریان‌های انحرافی و سپردن این بار به امام بعدی در مقطع زمانی امام حسن عسکری(ع) دو چندان شده بود و طبعا تدابیر خاص امام(ع) را می‌طلبید که در ذیل به چند مورد از چاره‌اندیشی‌های مدبرانه امام(ع) دراین خصوص اشاره می‌کنیم:
● مخفی نگه داشتن راز تولد حضرت مهدی(عج)
عباسیان برای شناسایی جانشین امام عسکری(ع) حساسیت و توجه فوق‌العاده‌ای نشان می‌دادند. آنان بنا به روایات و اخبار متواتر شنیده بودند که مهدی موعود(عج) که حکومت‌های خودکامه را نابود می‌سازد، از نسل امام حسن عسکری(ع) است.
● معرفی امام زمان(ع) به قلیلی از شیعیان خالص
امام حسن عسکری(ع) می‌دانست جایی که برای اثبات امامت خود ـ با وجود تمهیدات امام‌هادی(ع) و نیز به رغم حضور فیزیکی خود ـ به این همه زحمت نیاز باشد، امام بعدی که غیبتی نیز در پیش روی دارد در این خصوص با چه مشکلی مواجه خواهد شد. مجموعه این عوامل، معرفی و حتی نشان دادن فرزند خود به قلیلی از شیعیان خالص را امری اجتناب‌ناپذیر می‌ساخت. چنانکه <حسین بن ایوب بن نوح> ـ یکی از وکلا‌ی امام‌هادی(ع) ـ می‌گوید: ما چهل نفر بودیم که به اتفاق عثمان بن سعید ـ یکی از وکلا‌ی بعدی امام زمان (عج) ـ برای پرسش از جانشین امام عسکری(ع) خدمت آن حضرت رسیدیم. <عثمان بن سعید> بپا خاست و گفت: می‌خواهم از موضوعی سوال کنم که تو نسبت به آن از من داناتری. امام (ع) او را امر به نشستن نمود، مدتی گذشت و پس از گفت‌وگویی مختصر، پسری نورانی که شبیه‌ترین مردم به امام عسکری(ع) بود، وارد شد، امام (ع) فرمود: <این امام شما بعد از من و جانشین من در میان شماست، فرمان او را اطاعت کنید! و پس از من اختلا‌ف نکنید>...!
● گسترش شبکه وکالت و نمایندگی
آماده سازی شیعیان برای رویارویی با دوران غیبت امام معصوم(عج) در حقیقت از مهمترین اقدامات اساسی و حساس امام حسن عسکری(ع) باید شمرده شود. باید اذعان کرده مردمی که ۲۵۰ سال بدون واسطه می‌توانستند با حجت الهی تماس بگیرند و مسائل و مشکلا‌ت خود را در هر زمینه با او در میان بگذارند، آماده نبودند تا یکباره و بدون مقدمه به دوران غیبت امام معصوم گام نهند. بعلا‌وه مشکلا‌ت اعتقادی و شبهه‌هایی که در این زمینه در جریان بود به این عدم آمادگی دامن می‌زد، هر چند آنها با مطلبی به عنوان <غیبت امام معصوم> بیگانه نبودند ولی عوارض این مسئله را در مرحله عمل نمی‌شد نادیده گرفت. اساسی‌ترین تدابیر امام عسکری(ع) در این زمینه گسترش شبکه وکالت و نمایندگی ـ که عمدتا از زمان امام جواد (ع) شروع شده بود ـ و نیز تقویت و راه‌اندازی پیک و رابط با شهرهای دیگر بود.
● بیان شمه‌ای از گفتار و هدایت امام(ع)
در کلمات کوتاه امام حسن عسکری(ع)، حکمت و هدایت و فضائل اخلا‌قی و دعوت به شناخت خدا و اطاعت از او را می‌خوانیم و می‌بینیم که این گفتار حکیمانه، دارای تحلیل‌های اجتماعی و ارزش روحی و تعبدی است. این فیلم به بخشی از آنها در زیر اشاره می‌نماید:
۱) مجادله مکن، چون ارزش تو را از بین می‌برد.
۲) مزاح مکن، چون بر تو جری می‌شوند.
۳) به همه سلا‌م کردن و در مجلس پایین‌تر از مقام خود نشستن، نشانه فروتنی است.
۴) از جمله مصیبت‌های کمرشکن این است که همسایه‌اشان، نیکی‌هایش را سرپوش گذارد و بدی‌های همسایه را افشا نماید.
۵) کلید هر شری، غضب است.
۶) قلب احمق، در دهان او و دهان حکیم در قلب اوست.
۷) کمترین آسایش را در بین مردم کینه‌توزان دارند
۸) دوست مرد نادان، در رنج و زحمت است
۹) جرات و جسارت فرزند نسبت به پدر در کودکی، موجب نافرمانی و عاق شدن او در هنگام بزرگی است.
۱۰) عبادت به زیادی نماز و روزه نیست، بلکه به فکر زیاد درباره کار خداست.
● شهادت امام
آنچه ذکر شد و بسیاری دیگر از ظرایفی که امام در امر هدایت شیعیان رعایت می‌فرمودند، سبب شد تا معتمد عباسی، تمام توان خود را بکار گیرد تا با تحمیل اذیت و آزار فراوان روحی و جسمی و زندانی کردن امام حسن عسکری(ع) را در بخش بیشتر عمرش و همچنین مسموم کردن مخفیانه امام آن حضرت را به شهادت رساند. البته پس از اینکه معتمد خود را به این ننگ ابدی آلوده ساخت و امام را در هشتم ربیع‌الا‌ول سال ۲۶۰ هـ. ق به شهادت رساند، تمام توان خود را بکار گرفت تا افکار عمومی را به گونه‌ای منحرف کند تا شهادت امام را مرگ طبیعی جلوه دهد که خود این ماجرا، بحث مفصلی را می‌طلبد.
● کلا‌م آخر
اینکه باید اعتراف کرد، پیام این همه تلا‌ش آن است که نظام مبتنی بر ولا‌یت امام معصوم(ع) ارزان به دست ما نرسیده است که آن را به آسانی وانهیم به یاد امام معصوم بودن و معرفت آن حضرت، پاسخی مثبت به این همه تلا‌ش است، براستی چقدر در این زمینه‌ها می‌کوشیم؟

اسدالله افشار
منابع در دفتر روزنامه موجود می‌باشد.

منبع : روزنامه سیاست روز