تنها دیکتاتورها با توسعه دانش مخالفند

اداره کل اسناد و مدارک دانشگاه آزاد اسلامی در راستای اطلاع‌رسانی درباره خدمات و دستاوردهای این دانشگاه، سلسله گفت‌وگوهایی با نخبگان مرجع اعم از مدیران، هنرمندان، روحانیون، روشنفکران، دانشمندان و ... ترتیب داد و آنها را در قالب مجموعه گفت‌وگو با نخبگان منتشر کرده است.
«تحول‌آفرینی فرهنگی» جلد پنجم از مجموعه «گفت‌وگو با نخبگان» است که به گفت‌وگو با مرحوم احمد بورقانی اختصاص دارد.
بخش اول کتاب به زندگینامه بورقانی پرداخته است و بخش دوم گفت‌وگو با وی درباره دانشگاه آزاد و به طور کلی آموزش عالی غیردولتی را در بر می‌گیرد.
بورقانی در پاسخ به سوالی درباره شباهت‌ها و تفاوت‌های دانشگاه‌های غیردولتی در ایران با سایر نقاط جهان می‌گوید:
دانشگاه‌های غیردولتی در ایران، البته به نوعی زیرنظر حکومت هستند و از چارچوب‌های حکومت و دولت پیروی می‌کنند اما در جوامع پیشرفته حتی اگر چنین باشد هیچ نمود بیرونی ندارد. دانشگاه‌های غیردولتی در غالب کشورها، تخصصی‌تر از ایران است و اصولا هر دانشگاه خصوصی، یک یا چند رشته درسی دارد که در آنها واجد مزیت نسبی است مانند رشته حقوق در دانشگاه ییل و کلمبیا در آمریکا.
هزینه تحصیل در دانشگاه‌های غیردولتی در ایران و خارج، تقریبا یکسان است و هر دو گرانقیمت هستند، اما تفاوتش در خارج این است که امکان اخذ بورس، وام و کمک هزینه تحصیلی بسیار فراوان‌تر و سهل‌تر از ایران است.
وی در قسمتی دیگر از سخنانش، بسترهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی افزایش فارغ‌التحصیلان در ایران را چنین ارزیابی می‌کند:
سوادآموزی مساوی است با پرسشگری و پرسشگری خود گشاینده راه‌های بیشماری است که همه حوزه‌ها را در بر می‌گیرد؛ فرهنگ، سیاست، اجتماع و اقتصاد را. نمی‌دانم می‌توان کسی را سراغ گرفت که با ارتقای سواد مردم مخالف باشد، تنها مستبدین و دیکتاتورها با این مهم سر موافقت ندارند والا هر انسانی که اندکی از خرد و هوش بهره برده باشد، نمی‌تواند با توسعه دانش موافق نباشد. لذاست که افزایش فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه آزاد اسلامی، حوزه‌های فرهنگ، سیاست، اجتماع و اقتصاد را در کشور تقویت و زندگی را براساس آنها سهل‌تر، روان‌تر، انسانی‌تر و دلپسندتر می‌کند.
بخش عمده‌ای از این گفت‌وگو به نقش دانشگاه آزاد در توسعه اقتصادی یا تغییرات اجتماعی و ارزشی اختصاص یافته است.
در مورد نقش دانشگاه آزاد در تغییرات اجتماعی و فرهنگی در مناطق محروم و شهرهای مذهبی دو نظر وجود دارد.
عده‌ای معتقدند که تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی در مناطق محروم و یا شهرهای مذهبی منجر به تضعیف ارزش‌های اسلامی و یا ارزش‌های مقبول نظام جمهوری اسلامی در این مناطق شده است و برخی بر این باورند که برعکس واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی موجب سیلان فرهنگی و یکدستی اجتماعی می‌شوند. بورقانی از جمله موافقان گزاره دوم است و می‌گوید: طبیعی است که ورود افراد غیربومی با دیدگاه‌ها، خاستگاه‌ها و تربیت‌های مختلف به ناحیه‌ای که هنجارها و آداب و رسوم خاص خود را دارد، تغییر و تحولاتی را در پی دارد که بیش و پیش از هر کس و هر چیز بر مسوولان امور است که برای این مهم تدبیر کنند.
قبل از همه باید هم مسوولان دانشگاه آزاد اسلامی و هم مسوولان محلی برای آشنا کردن دانشجویان با هنجارها و آداب و رسوم محل و نیز برخی بایدها و نبایدها هماهنگی و همکاری لازم را به عمل آورند و نیز در عین حال در نشست‌های محلی، مردم ناحیه را با تحول جدیدی که قرار است در منطقه‌شان رخ دهد آشنا سازند. به علاوه برای پر کردن اوقات فراغت دانشجویان و نیز نحوه
داد و ستد آنان با مردم محلی نیز پیش‌بینی‌هایی به عمل آید، علی‌القاعده آسیب‌ها کمتر خواهد شد.
اما اینکه راه‌اندازی دانشگاه آزاد اسلامی در مناطق محروم یا شهرهای مذهبی به تضعیف ارزش‌های اسلامی منجر شده نمی‌تواند الزاماً گزاره صحیحی باشد؛ اگر بر فرض چنین شده باشد راه‌اندازی دانشگاه آزاد اسلامی سبب آن نیست بلکه زمینه‌های آن باید در منطقه مهیا بوده باشد و دانشگاه آزاد اسلامی شاید تنها تلنگری به این مساله زده باشد.
حتماً اهل فن مطلع‌اند که دسترسی مردمان شهرهای محروم و غیرمحروم ایران به شبکه‌های ماهواره‌ای، نوارهای ویدئویی و اصولاً محصولات فرهنگی تولیدی برون‌مرزی، کمتر از شهرهای توسعه یافته نیست. بنابراین زمینه‌ها و بسترهای تضعیف احتمالی ارزش‌ها باید وجود داشته باشد.
دانشگاه آزاد اسلامی شاید تنها بهانه‌ای برای بروز برخی ناهنجاری‌ها باشد والا نمی‌توان حکم کرد که قطعا تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی موجب تخفیف ارزش‌های اسلامی شده است. دانشگاه آزاد چیزی نیست جز اساتید و دانشجویانش که دانشجویان آن، امروز جملگی پرورش‌یافته در ظل نظام جمهوری اسلامی ایران هستند و اگر ایراد وارد است به سیاست کلان ما وارد است نه سیاست‌های دانشگاه آزاد اسلامی.
من البته این گزاره را به‌رغم برخی گزارش‌هایی که از بروز ناهنجاری‌ها در شهرهای دانشگاهی شنیده‌ام،‌ نمی‌توانم تایید کنم. ممکن است برخی رفتارهای دانشجویان که آن هم ناشی از کمبودهاست به برخی ناهنجاری‌ها دامن زده باشد اما حتما مسبب آن ناهنجاری‌ها، دانشگاه و دانشگاهیان نبوده‌اند. علل بحران را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد.

منبع : روزنامه تهران امروز