آن دم که دمت سخت شود

بیش از ۲۲ میلیون نفر از مردم آمریکا از بیماری آسم رنج می‌برند و آسم یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن دوران کودکی است. آسم کنترل نشده فعالیت‌های روزمره مانند کار، درس خواندن در مدرسه و خواب را مختل می‌کند، اما مهم‌ترین نکته آن است که سالانه بیش از ۵ هزار مرگ در نتیجه آسم رخ می‌دهد، بنابراین هرگونه سرمایه‌گذاری در یافتن داروهای جدید و موثر برای درمان آسم، ارزشمند است...
● داروهای سریع‌الاثر
از آنجا که آسم بیماری است که شروع ناگهانی دارد، داروهای سریع‌الاثر در انواع متعدد آن، برای کنترل حملات حاد تجویز می‌شود. داروهای بتا دو آگونیست کوتاه‌اثر، که اثر گشادکنندگی برونش‌ها را دارند، عضلات صاف مجاری تنفسی را شل کرده و در درمان مرحله یک آسم متناوب، انتخاب برتر هستند. به علاوه، در مورد اسپاسم برونش ناشی از ورزش، می‌توان با تجویز بتا دو آگونیست‌های کوتاه‌اثر (پانزده دقیقه پیش از شروع ورزش) از حملات پیشگیری کرد.
ترکیبات این گروه شامل آلبوترول، پیربوترول، لوالبوترول به شکل استنشاقی با قابلیت کنترل دوزاژ و آلبوترول و لوالبوترول به شکل محلول داخل دم‌یار هستند. به هر حال تجویز شکل خوراکی آگونیست‌های بتا دو سیستمیک و مصرف مرتب داروهای بتا دو آگونیست کوتاه‌اثر استنشاقی به دلیل افزایش خطر بروز عوارض ناخواسته و ناکارآمدی آن در کنترل آسم، توصیه نمی‌شود، بنابراین تجویز داروهای بتا دو آگونیست کوتاه‌اثر بیش از دو روز در هفته برای برطرف کردن علایم، به جز در برونکواسپاسم ناشی از ورزش، اغلب با کنترل ناکافی آسم همراه بوده و در اغلب موارد نیاز خواهد بود که داروهای طولانی‌اثر نیز اضافه شوند. باتوجه به قابلیت کورتیکواستروییدهای سیستمیک خوراکی (مانند پردنیزون، متیل پردنیزولون و پردنیزولون ) در مهار التهاب سلول‌های مهاجر و فعال، کاهش حساسیت بیش از حد مجاری تنفسی و مهار واکنش تاخیری به آل رژی، می‌توان این گروه داروها را در بیمارانی که مبتلا به حملات متوسط تا شدید آسم با وجود مصرف داروهای سریع‌الاثر یا طولانی‌اثر هستند، تجویز کرد.
داروهای ضد التهاب می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند و بهبود علایم را تسریع بخشند. همچنین از عود بیشتر حملات جلوگیری نمایند. حاصل چنین روندی، کاهش تعداد دفعات مورد نیاز مراجعه به اورژانس‌های بیمارستانی است. در مورد کورتیکواستروییدها، در صورتی که درمان تنها برای یک دوره، آن هم برای کمتر از دو هفته ادامه داشته است، نیازی به کاهش تدریجی دارو نخواهد بود.
● کوتاه‌مدت یا طولانی‌مدت
در دوره‌های درمانی کوتاه‌مدت در مقایسه با داروهای درمانی طولانی‌مدت، احتمال بروز عوارض ناخواسته دارویی به دنبال مصرف روزانه کورتیکواستروییدهای خوراکی برای برطرف کردن سریع علایم، بیشتر است. مصرف دوره‌های کوتاه‌مدت کورتیکواستروییدها به تحریک گوارشی، گرگرفتگی صورت، تحریک اشتها، افزایش وزن، سردرد، تغییرات خلق، ‌هیپرگلیسمی‌، افزایش گلبول‌های سفید خون و ‌هیپرکالمی ‌منتهی می‌شود. با وجود این عوارض ناخواسته، به تازگی خطرات احتمالی تجویز کورتیکواستروییدهای سیستمیک را با درنظر گرفتن فواید آنها پذیرفته‌اند. کنترل مناسب آسم در طولانی‌مدت، از تشدید بیماری و نیاز به کورتیکواسترویید پیشگیری کرده و در نتیجه، احتمال بروز عوارض جانبی متعاقب مصرف آن را کاهش می‌دهد.
● داروهایی برای کنترل طولانی‌مدت
مصرف روزانه داروهای با قابلیت کنترل طولانی‌مدت آسم برای کنترل و خاموش نگه‌داشتن آسم پایدار، ضروری است. داروهای مورد استفاده در کنترل طولانی‌مدت آسم به دو گروه «گشادکننده‌های برونش» و «ضدالتهاب‌ها» تقسیم می‌شوند.
داروهای گروه ضدالتهاب عبارت‌اند از کورتیکواستروییدهای استنشاقی، ضد لوکوترین‌ها، کرومولین سدیم و ندوکرومیل (Nedocromil). گشادکننده‌های برونش شامل داروهای بتادوآگونیست طولانی‌اثر و متیل‌گزانتین‌ها هستند. هم‌چنان که شدت آسم از آسم متناوب به آسم پایدار افزایش می‌یابد، داروهای با قابلیت کنترل طولانی‌مدت برای کنترل بیماری و به حداقل رساندن علایم به رژیم دارویی بیمار اضافه می‌شود. نکته مهمی‌که باید به یاد داشته باشید آن است که اغلب فواید مثبت درمان با داروهای با قابلیت کنترل طولانی‌مدت، طی هفته‌های اول و دوم شروع درمان مشاهده نمی‌شود.
کورتیکواستروییدهای استنشاقی تقریبا موثرترین داروها برای کنترل طولانی‌مدت آسم در تمامی‌ مراحل آسم پایدار هستند. آنها آسیب را کاهش داده و خطر وقوع حمله را به حداقل می‌رسانند. دوز روزانه اندک کورتیکواستروییدهای استنشاقی برای افزودن به رژیم درمانی بیماری که شدت بیماری‌اش از شکل متناوب به آسم پایدار خفیف پیشرفت کرده، مطلوب است.
انواع کورتیکواستروییدهای استنشاقی مورد استفاده در این زمینه عبارت‌اند از: اسپری بکلومتازون، داروی بودزوناید (Budesonide)، داروی فلونیزولاید، فلوتیکازون، مومتازون و تریامسینولون. کاربرد کورتیکواستروییدهای استنشاقی با عوارض جانبی متعددی مانند تنگی‌نفس و عفونت‌های قارچی دهانی- حلقی مانند کاندیدیازیس همراه است. این عوارض را می‌توان با تشویق بیمار به استفاده از دم‌یاری که دوز مصرفی را به دقت اندازه‌گیری کرده و در هر بار استفاده، به دقت شسته و خشک می‌شود، کاهش داد.
در مورد بیمارانی که در آنها تجویز دوز اندک کورتیکواستروییدهای استنشاقی برای کنترل علایم کافی نیست، می‌توان دوز متوسط یا بالای آنها را شروع کرد، البته افزایش دوز کورتیکواسترویید استنشاقی ممکن است بیمار را در معرض خطر مواجهه با عوارض جانبی مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروییدها قرار دهد. عوارض مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروییدهای خوراکی سیستمیک شامل سرکوب آدرنال، پوکی استخوان و کاتاراکت هستند.

دکتر شیرین میرزازاده

منبع : هفته نامه سپید