سیستم‌های ضدرطوبتی در کانتینر

طی چند سال اخیر تقاضا برای جذب‌کننده رطوبت یا سیستم‌های خشک‌کننده رشد قابل توجهی داشته‌اند. خساراتی که به‌دلیل فرآیند تقطیر به کالاها وارد می‌آید، برای سال‌ها یکی از مشکلاتی خطوط کشتیرانی بوده است، اما اکنون عوامل متعددی اپراتورهای کانتینرها و کشتیرانی‌ها را به استفاده روزافزون از سیستم‌های خشک‌کننده واداشته است.یکی از کارشناسان معتقد است: ما شاهد نوعی افزایش آگاهی درباره خسارات ناشی از رطوبت در تمام بازارها هستیم. در حالی‌که در گذشته وارد آمدن مقدار مشخصی از خسارت امری طبیعی و قابل قبول بود، اما آنچه امروزه مطلوب و موردنظر است این است که اصلاً هیچ نوع خسارتی به کالاها وارد نیاید. بخشی از دلایل این امر به کوچک‌تر شدن سازمان‌هائی که بخش دریافت‌کننده کالاها را تشکیل می‌دهند مربوط می‌شود.
اکنون کالاها مستقیماً به فروشگاه‌ها فرستاده می‌شوند و معنی تولید JIT این است که هیچ‌کسی برای آزمایش و پاک‌سازی کالاهای ورودی مدنظر قرار ندارد. در سایر زمینه‌ها مانند کالاها و اقلام مورد نیاز، مردم آگاهی بیشتری از این امر کسب می‌کنند که برقراری تعادل و جایگزینی هزینه نصب سیستم‌های ضدرطوبتی به‌جای هزینه خسارات وارد بر کالاها امری منطقی است.همچنین مشاهده می‌شود که بسیاری از شرکت‌های پیشرفته علاقه دارند، از یک روش سیستماتیک و منطقی برای جلوگیری از بروز رطوبت در حمل‌ونقل خود استفاده کنند.کارشناسان معتقدند که یکی از دلایل اصلی افزایش تقاضا، افزایش رطوبت جمع‌شده در کف کانتینرها است.
آنها می‌گویند: ”افزایش تقاضا تنها به افزایش سطح آگاهی از خشک‌کننده‌های پیشرفته موجود در بازار مربوط نمی‌شود، بلکه وارد آمدن خسارت ناشی از بدتر شدن کیفیت کف کانتینرها پس از ۶ تا ۷ سال نیز یکی از دلایل مهم است. پس از انجام آزمایش‌های بسیار، مشخص شده که حتی کف کانتینرهائی که یک‌سال از عمرشان می‌گذرد نیز می‌تواند تا ۲۰ درصد رطوبت داشته باشد و برای کانتینرهای بین ۳ تا ۵ ساله وجود ۳۰ درصد رطوبت چندان غیرمعمول نیست. دمای هوای کانتینرها در مناطق استوائی به سادگی در ۵۵ تا ۶۵ درجه سانتیگراد می‌رسد چون کانتینرها انباشه از کالا شده، دربشان بسته می‌شود.“مقدار تبخیر از کف کانتینرها در این دماها به سادگی می‌تواند به ۵ درصد رطوبت موجود در کف کانتینرها رسیده و حتی از این مقدار هم فراتر رود.میزان تأثیرگذاری: میزان تأثیرگذاری عملی یک خشک‌کننده، عمدتاً با اندازه جذب آن در موقعیت‌های مختلف، نحوه قرارگیری آن در کانتینر و نهایتاً با اندازه طول عمر آن مشخص می‌شود. اندازه جذب تمام خشک‌کننده‌ها به رطوبت نسبی (Relative Humidity) با اختصاراً RH و دما بستگی دارد. مقدار جذب با طول عمر خشک‌کننده نیز تغییر می‌کند، بدین معنا که یک خشک‌کننده نو اندازه جذب متفاوتی نسبت به یک خشک‌کننده نزدیک اشباع دارد.
ویژگی و قدرت جذب، تنها به ماده فعال در خشک‌کننده وابسته نیست، بلکه به نوع بسته‌بندی مکانیکی آن نیز بستگی دارد.برای نگهداری مناسب از کالا در مقابل تقطیر، اگر خشک‌کننده مقدار بسیار بالائی از رطوبت را تا نزدیک نقطه شبنم (Dew Point) جذب می‌کرد، بسیار مطلوب بود. اما اکنون به‌دلیل احتمال خطرات اشباع، جذب رطوبت تا این حد مورد نظر نیست. در حقیقت در بیشتر موارد نتایج تقطیر، یک لایه نازک رطوبت است که آن‌هم پیش از این‌که امکان تماس با کالاها را داشته باشد، خشک می‌شود و جذب نهائی در نقطه شبنم، تنها به خارج کردن رطوبت بیشتر از کالاها کمک می‌کند.
در بیشتر موارد خسارت وارد آمده از رطوبت نتیجه بالات بودن رطوبت نسبی (RH) برای مدت‌های مدید است و تقطیر اثر کم‌تری دارد. بسیاری از فلزات در رطوبت نسبی ۷۰ درصد دچار خوردگی می‌شوند. کپک‌ها و زنگ‌زدگی‌ها هم در رطوبت نسبی ۸۵ـ۸۰ درصد رشد می‌کنند. جعبه‌ها و کارتن‌های بسته‌بندی هم در رطوبت نسبی حدود ۸۰ درصد خیس و پر از آب می‌شوند. یک حشک‌کننده مؤثر باید بتواند سطح رطوبت را حتی در یک رطوبت نسبی ۶۰ تا ۷۰ درصد پائین بیاورد.خشک‌کننده میله‌ای یا کیسه‌ای؟در حال حاضر دو نوع سیستم خشک‌کننده در بازار موجود است: نوع سنتی موسوم به نوع کیسه‌ای (Pouch type) و نوع جدیدتر که نوع میله‌ای (Pole type) نامیده می‌شود و طبیعتاً هرکدام از این شرکت‌ها مزایای شاخصی را برای نوع موردنظر خود ذکر می‌کنند.نوع میله‌ای معمولاً با استفاده از کلرید کلسیم تقویت می‌شود و برخی کارشناسان معتقدند که این خشک‌کننده در واقع برترین خشک‌کننده بوده، بسته‌بندی آن به‌گونه‌ای است که می‌توان چند ویژگی خشک‌کننده دلخواه را با کم‌ترین محدودیت فراهم کرد. از نظر مکانیکی، نوع میله‌ای به آسانی قابل نصب بوده، نشتی نخواهد داشت و دقیقاً در محلی که می‌خواهیم بیشترین جذب رطوبت انجام شود قرار می‌گیرد.
اما با این اوصاف این نوع خشک‌کننده هنوز هم تا حدودی ناشناخته است.امکان طراحی نوع کیسه‌ای با برخورداری از ظرفیت مقدار قابل توجهی از کلریدکلسدیم و عدم امکان نشت، در برخی شرایط وجود ندارد. حتی قرار دادن پلاستیک در زیر نوع کیسه‌ای برای جلوگیری از آغشته شدن کالاها به نمک هیچ تضمینی نخواهد داشت. بیشتر تولیدات کیسه‌ای دارای ترکیبی از کلریدکلسیم ۲۰ـ۱۵ درصد و مقداری گل‌رس یا سایر مواد سفت‌شونده هستند. تأثیر این‌کار این است که ماده‌ای ایجاد می‌کند که تمایل دارد خود (یا دست کم نمک) را تماماً مصرف کند. ژل‌های سیلیکا ـ که در نوع کیسه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد ـ سمی بوده، به سادگی کالاها را آلوده می‌کنند (طوری‌که شبیه تکه‌های شکسته شیشه می‌باشند) و با شیوه‌های صحیح و قانونی قابل دفع نیستند.
در مقابل کلریدکلسیم غیرسمی است. دومین جایگزین بزرگ آب دریا بوده و همان نمکی است که به مقدار هزاران تن بر روی جاده‌های برف گرفته زمستانی پاشیده می‌شود.طبق نظر سازندگان، یکی دیگر از مزایای طراحی میله‌ای این است که نیازی به ماده‌ای برای نگهداری و دربرگرفتن نمک جذب شده وجود ندارد.هنگامی‌که رطوبت و دما در نوسان است، در سیستم کیسه‌ای ممکن است رطوبت به هوای درون کانتینر بازگردد که این باعث بروز یک پدیده مطلوب می‌شود. فرآیند تقطیر در هر دمائی ـ حتی دماهای پائین هم ـ امکان وقوع دارد و آب نیز در هر دمائی ـ حتی در دماهای بالا هم ـ امکان اضافه شدن به هوا را دارد. اما در سیستم میله‌ای به خاطر این‌که نمک به‌صورت آزاد در معرض هوا قرار نمی‌گیرد، امکان بروز این مشکل بسیار کم است.شرکت‌های تولیدکننده ادعا می‌کنند که نوع خاصی از خشک‌کننده‌های میله‌ای وجود دارد که هیچ فضای اضافه‌ای را اشغال نکرده و در جائی‌که بیشترین نیاز به آن وجود دارد (یعنی در قسمت بالائی کانتینر) فعالیت می‌کند.
کیسه‌ها فضای انبار را اشغال کرده، به سادگی قابل نصب بر دیواره‌ها نیستند. مقدار رطوبت جذب شده هم به سادگی از روی سطح مشخص شده در کیسه قابل مشاهده است.اما در مقابل، تولیدکنندگان سیستم کیسه‌ای هم برخی مزایا را بر آن ذکر می‌کنند که به آنها اشاره می‌شود: سیستم کیسه‌ مزایای بیشتری دارد چون گستردگی سطح آن بیشتر بوده امکان فراهم نمودن جذب بهینه را ایجاد می‌کند. به‌علاوه سیستم کیسه‌ای انعطاف‌پذیری بیشتری دارند و شما می‌توانید آنها را تقریباً در هر نقطه‌ای در داخل کانتینر قرار داده یا آویزان کنید.
بالاخره این‌که کیسه‌ها از نظر اقتصادی بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند؛ چرا که مجبور نیستید پولی بابت محفظه پوششی پلاستیکی برای هر میله بپردازید.برخی دیگر از تولید‌کنندگان سیستم‌های کیسه‌ای نیز فواید دیگری را برای این نوع برمی‌شمارند: کیسه‌ها فضای بیشتری نسبت به میله‌ها دارند. میله‌ها معمولاً تنها از کلریدکلسیم استفاده می‌کنند که امکان ریزش مایعات خورنده از آنها وجود دارد. اما ماده مورد استفاده در سیستم کیسه‌ای تمام مایع را جذب می‌کند. دور ریختن و دفع میله‌ها با وجود مقادیر زیاد پلاستیک و مایع خورنده بسیار مشکل است. عموماً سیستم‌های میله‌ای در جذب مایعات کندتر عمل می‌کنند که باعث بالارفتن رطوبت نسبی و موفقیت کم‌تر در محافظت و نگهداری از کالاهای داخل کانتینر می‌شود. سیستم میله‌ای هیچ واکنشی نسبت به تغییرات دما و رطوبت نسبی نشان نمی‌دهد تا یک سطح پائینی از رطوبت را در طول سفر فراهم کنند. برآورد می‌شود که هزینه‌های یک سیستم میله‌ای حدود ۴ برابر هزینه یک کیلوگرم سیستم کیسه‌ای است.

مترجم: مهدی رحمانی

منبع : مجله بندر و دریا