تماشاگر قهرمان

شاید بیراه نگفته باشیم، اگر تئاتر را نسبت به هنرهای دیگر، اجتماعی ترین نوع هنر به شمار آوریم حتی در مقایسه با سینما؛ چرا که تئاتر زنده و مستقیم میان مردم وجود دارد و به اجرا در می آید، جایی که تماشاگر مقابل سن قرار می گیرد، متن حضور دارد و پرسناژها آنجا زندگی شان را به نمایش می گذارند اما خاستگاه تئاتر و هدف از آن چیست
منشأ اصلی تئاتر را عمدتاً باید اساطیر یونان باستان دانست، اساطیری که موجودیت آن را بطور دقیق کسی نمی داند اما می توان ستایش نیروهای خوب و مقابله با نیروهای بد را اولین نقطه آغاز افسانه های قهرمانی و اساطیری دانست. در یونان باستان نمایش به دو گونه تراژدی و کمدی به اجرا در می آمد. نمایشی که در روزهای ویژه روزهای جشن و مراسم قربانی برگزار می شد و نمایش ها را به مسابقه می گذاشتند که این نمایش ها با دسته های آوازخوان نیز همراه بودند و در بیشتر آنها نویسنده خود، نقشی را برعهده داشت.
ارسطور در رساله خود «بوطیقا» تراژدی را یک تقلید می داند: (تقلید نه به معنای بازسازی دقیق چیزی، بلکه «خلق» اثری) تقلید از یک ماجرای کامل به زبان شیوا و هدف آن را برانگیختن حس همدردی و اضطراب در مخاطب می داند که سبب تطهیر و تزکیه نفس می شود.یعنی تماشاگر با قهرمان نمایش احساس همذات پنداری می کند و خود را به جای او می گذارد و در لحظه ای که به قهرمان درد یا صدمه ای وارد می شود نسبت به او احساس همدردی و ترحم می کند و در همان حال از آنجا که تماشاگر خود را به جای قهرمان تصور می کند احساس ترس و هراسی نیز نسبت به خود دارد که مبادا چنان سرنوشت شومی برای او نیز تدارک دیده شده باشد.ارسطو اما در باب کمدی تعریفی مشخص و معین را به دست نمی دهد چرا که او این نوع نمایش را نمایشی دون به حساب می آورد.
شاید این گونه بتوان به نظر ارسطو اشاره کرد که او معتقد بوده است در تراژدی شخصیت ها از آنچه که هستند بهترند اما در کمدی از آنچه که هستند، بدترند.دانته آلیه گیری، شاعر مشهور قرن سیزدهم میلادی و سراینده «کمدی الهی» در باب کمدی می گوید: کمدی با رویدادهای ناسازگار آغاز می شود اما مضمون آنها خاتمه ای شاد دارند. وی در باب تراژدی می گوید: تراژدی در آغاز پسندیده و آرام است و در انتها یا عاقبت کار، پلید و مخوف.با وجود این تعاریف از این دو نوع نمایش، شاید هر دو یک هدف مشترک را دنبال می کند و آن آموزش اخلاقیات پسندیده به مخاطب است که یکی به صورت وحشت و ترس و دیگری به صورتی که خنده آور است و چه بسا مضحک باشد.در باب تراژدی و کمدی نظریات متفاوت بسیاری داده شده است و کارشناسان و منتقدان ادبی هر کدام برحسب علائق و سلیقه های خود از یک نوع از این دوگونه نمایش جانبداری کرده اند. هوراس، شاعر و منتقد مشهور می گوید: «برای آنان که می اندیشند جهان کمدی به نظر می آید و برای آنان که احساس می کنند، تراژدی.»

اسعد کرم ویسه

منبع : روزنامه ایران