روز جهانی حقوق بشر: ایران در یک سال گذشته

روز ۱۰ دسامبر (۱۹ آذر) روز جهانی حقوق بشر نامگذاری شده‌است. مروری بر ارزیابی فعالان اجتماعی در حوزه‌های مختلف زنان، کارگری، دانشجویی و روزنامه‌نگاری از وضعیت حقوق بشر در ایران در یک سال گذشته.
در یک سال گذشته، با گسترش فعالیت گروه‌های مختلف اجتماعی در ایران مثل زنان، کارگران، دانشجویان و دیگر گروه‌ها، فشارهای امنیتی بر آنان نیز رو به فزونی گذاشته‌است. بازداشت، زندان، محرومیت از تحصیل، عدم اجازه برگزاری هرگونه مراسم، صدور احکام سنگین قضایی، همه و همه از فشارهایی بوده‌اند که در یک سال اخیر بر فعالان اجتماعی اعمال شد‌ه‌اند. به تاریخچه یک ساله هرکدام از گروه‌های اجتماعی که نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که روند سرکوب شدت گرفته ‌است.
ناهید کشاورز: "مردان به طور فعال از جنبش زنان پشتیبانی می‌کنند"فشارها بر جنبش زنان بیشتر شده‌است
ناهید کشاورز، عضو مرکز فرهنگی زنان، فشارهای یک سال اخیر بر زنان را این‌گونه جمع‌بندی می‌کند: «به هرحال همه‌مان می‌دانیم که فشارها خیلی بیشتر شده. یعنی اصلا توی این یک سال اخیر، بهتر است بگوییم در این دهه‌ی اخیر، جنبش زنان هرگز این همه فشار را تحمل نکرده. اگر از دستگیری‌ها بگیریم تا به هرحال بازجویی‌های مکرر، فشارهایی که به افراد وارد می‌شود برای اینکه توی حتا خانه‌هاشان جمع نشوند، جلسات‌شان کنترل می‌شود، همه اینها فشارهای زیادی بوده که بر فعالین زنان و بویژه فعالان کمپین یک میلیون امضا وارد شده است. همین الان که من با شما صحبت می‌کنم، چهار نفر از فعالین کمپین یک میلیون امضا در زندان هستند. بقیه بچه‌ها مرتب به بازجویی احضار و فراخوانده می‌شوند».
کشاورز تنها به جنبه‌های منفی واردشده بر جنبش زنان نگاه نمی‌کند. به نظر او این جنبش در یک سال گذشته شاهد اتفاقات مثبت هم بوده، از جمله ورود مردان به این جنبش: «ولی از یک طرف دیگر، اگر بنگریم، هیچوقت مطالبات زنان ایرانی تا این حد در سطح ملی منتشر نشده بود و تا این حد این مطالبات به همه جای ایران نرفته بود. مشارکت مردان را هم در این حق‌خواهی نیز می‌بینیم و این امر در تاریخ معاصر ما کمی بی‌سابقه است. چون به هرحال همیشه وجود داشته‌اند مردانی که از حامیان حقوق زنان بودند، اما به این نحو که مردان بیایند و در حرکتی که زنان مبتکرش بودند، مثل کمپین یک میلیون امضا، وارد فعالیت بشوند و خیلی برابرانه مشارکت کنند و حتا هزینه بپردازند، تا حدی بی‌سابقه بوده».
● یکسال گذشته، بدترین سال رسانه‌ها در ایران
عیسی سحرخیز، روزنامه‌نگار اما هیچ اتفاق خوشی را که در یک سال گذشته برای رسانه‌ها روی داده باشد، به یاد نمی‌آورد. به عقیده او یک سال گذشته برای روزنامه‌نگاران یکی از بدترین سالها بوده‌است: «فضای خفقان، محدودکردن آزادی قلم و بیان و تشدید سانسور و خودسانسوری در ایران بسیار بالا رفته است، به‌گونه‌ای که برای روزنامه‌ها و نشریات به‌صورت بسیار محدودی مجوز صادر می‌کنند و در عمل برای روزنامه‌‌ای، حتا، برای طیف متعلق به اقتدارگرایان، هم حاضر نیستند مجوزی صادر کنند. به راحتی از طریق ارشاد و هیات نظارت بر مطبوعات، مطبوعات نه تنها توقیف می‌شوند کماکان مانند گذشته، بلکه لغو پروانه می‌شوند و جلوی فعالیت‌شان گرفته می‌شود و در این زمینه چند نشریه را ما شاهدش بودیم، و این فضا دارد تشدید می‌شود.»
فشار بر مطبوعات بیشتر شده استسحرخیز می‌افزاید: «دستگیری روزنامه‌نگاران و وبلاگ‌نویس‌ها، بازداشت آنان و برخورد شدید کماکان ادامه دارد و تشدید شده است. در زمینه‌ی اعمال سانسور رسمی نهادهایی که درگیر این ماجرا بودند، دامنه‌ی سانسور را به‌حدی بالا بردند که در مورد کوچک‌ترین مباحثی هم دیگر نمی‌توان نوشت. از قتل، یا به عبارت رسمی و دولتی‌اش "خودکشی" یک زن در همدان، در مورد وضع اقتصادی و تورم، در مورد هر مطلبی که می‌تواند از نگاه حاکمیت موجب تضعیف دولت بشود. همین‌طور در زمینه‌های دیگر که برخورد با سایت‌های خبری و حتا خبرگزاری‌هاست، شاهدش هستیم که خبرگزاریی مثل "ایلنا" تعطیل می‌شود در این زمان، خبرگزاری‌های دیگری که به دولت تعلق داشتند جلوی فعالیت‌شان گرفته می‌شود و کادرهایش تعویض می‌شوند که آخرین موردش در مورد تغییر مدیریتی‌ست که در خبرگزاری "ایسنا" یا "خبرگزاری دانشجویان ایران" صورت گرفت».
● فشار بر جنبش دانشجویی باعث وحدت بیشتر دانشجویان شده‌است
بهاره هدایت، مسئول کمیته زنان دفتر تحکیم وحدت و فعال دانشجویی نیز اخبار جنبش دانشجویی در یک سال گذشته را سرشار از فشار و سرکوب می‌بیند: «ما از حدود هفت هشت ماه گذشته تا کنون بیش از هفتاد مورد بازداشتی داشتیم. میزان محدودیت‌ها برای نشریات و تشکلات دانشجویی بشدت افزایش پیدا کرده. اعضای دفتر تحکیم وحدت، شورای مرکزی دفتر تحکیم به مدت یک ماه در بازداشت بودند طی ماههای گذشته. و دفتر تحکیم وحدت بعنوان مهم‌ترین تشکل منتقد دانشجویی بازداشت اعضایش معنای بخصوصی دارد. و همینطور تعلیق کمیته‌های انضباطی در مورد دانشجویان ادامه پیدا کرده است. امسال ما بازهم دانشجویان ستاره‌دار داشتیم، برای کنکور فوق لیسانس ورود به دانشگاه. اینها فشارها و تهدیداتی بوده که در مورد جنبش دانشجویی اعمال شده و نمونه‌ی آخرش هم بازداشت دانشجویان طیف چپ بوده در دانشگاه که واقعا حاکمیت به قلع‌ و قمع آنها پرداخته».
تظاهرات اعتراضی دانشجویان در تهران هدایت معتقد است که این فشارها باعث وحدت بیشتر در جنبش دانشجویی شده‌است: «اما با همه این شرایط خوشبختانه میزان اتحاد میان طیف‌های مختلف فکری در جنبش دانشجویی بسیار بیشتر از گذشته بوده و ما نمونه‌ی عینی این اتحاد و انسجام را در تجمع بسیار خوبی که روز گذشته در ۱۸ آذرماه در دانشگاه تهران شکل گرفت دیدیم که آنجا نماینده‌های مختلف طیف‌های فکری موجود در دانشگاه کنار همدیگر به دعوت دفتر تحکیم وحدت گرد آمدند و اتحاد و انسجام خودشان را نشان دادند».
● فشار بر جامعه‌ی کارگری بیشتر شده
در حوزه فعالیت‌های کارگری نیز اوضاع بهتر از سایر جنبش‌های اجتماعی نیست. قطعی شدن حکم ۵ سال زندان برای منصور اسانلو، رئیس هیأت مدیره سندیکای کارگران شرکت واحد، شاید بدترین خبر در یک سال گذشته برای جنبش کارگری بود.
گردهمایی کارگران به مناسبت اول ماه مهسعید ترابیان، عضو سندیکای کارگران شرکت واحد، از فشارهای وارده بر جنبش کارگری در یک سال گذشته می‌گوید: «ظرف یک سال گذشته با تغییراتی که در رویه‌ی کاری در وزارت کار پیش آمده است، می‌توانم به شما بگویم که فشارها به‌مراتب روی جامعه‌ی کارگری بیشتر شده است، به‌طوری که آقای منصور اسانلو رییس هیات مدیره سندیکا در حال حاضر در زندان هستند با حکمی در دادگاه تجدیدنظر پنج سال ایشان را تایید کرده‌ است. آقای ابراهیم مددی به عنوان یک کارگر وقتی برای صله رحم، برای دلجویی از خانواده‌ آقای منصور اسانلو به منزلشان مراجعه می‌کنند دستگیر می‌شوند و به دوسال حکم تعزیری متهم می‌شوند و در حال حاضر هم در زندان قزل‌حصار هستند. و باید بگویم که در حال حاضر "خانه‌ کارگر"، که خودش را نماینده‌ی تام‌الاختیار و البته انتصابی کارگرها می‌داند، تشکلی‌ست دولتی و حزبی عمل می‌کند و به‌هیچ عنوان نماینده واقعی کارگران در ایران نمی‌باشد».
علیرغم تمامی این فشارها، اکثر فعالان اجتماعی در حوزه‌های مختلف، معتقدند که با وجود عمر کم جنبش‌های اجتماعی در ایران، فعالیت آنها چه از جنبه کیفی و چه از لحاظ کمی سیر صعودی داشته است و اکثریت نیز متفق‌القولند که فعالیت‌های اجتماعی در چارچوب منشور حقوق بشر با شدت و قدرت در ایران ادامه خواهد داشت.

میترا شجاعی