جزایر غریب و بی‌قانون

ارتباط میان تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و اکنون شبکه‌‌ جهانی اینترنت نه تنها فواصل جغرافیایی، بلکه اختلافات زمانی را کمرنگ کرده است؛ در این میان تجارت الکترونیکی، انجام کلیه‌‌ فعالیت‌های تجاری با استفاده از شبکه‌های ارتباطی رایانه‌‌‌ای به‌ویژه اینترنت بوده و نوعی تجارت بدون کاغذ به شمار می‌رود.
سایت‌های تجاری اینترنتی در حقیقت ارایه دهنده‌‌ کالای فیزیکی و یا خدمات هستند و مهم‌ترین نیاز آنها در این مسیر دارا بودن میزان قابل قبول بازدیدکننده است، چراکه هرچه در اصطلاح ترافیک این سایت‌ها بالاتر باشد نرخ رشد آنها نیز افزایش یافته و شرایط بقایشان در عرصه‌‌ تجارت اینترنتی از تضمین بالاتری برخوردار خواهد بود. در این گزارش در گفت‌وگو با کارشناسان، وضعیت سایت‌های تجاری اینترنتی در ایران، چالش‌های پیش‌رو و راه‌کارهای برون رفت از آنها بررسی شده است.
● شاخص ارزیابی
کارشناسان معتقدند توجه به قانونمندی فعالیت سایت‌های تجاری در اینترنت، ایجاد اطمینان نسبت به مبادلات تجاری مصرف‌کنندگان در این سایت‌ها، افزایش قدرت نظارتی و برنامه‌ریزی دولت در توسعه و کاربرد تجارت الکترونیکی و نیز حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در خرید و فروش الکترونیکی در سطح خرد از جمله راه‌های افزایش بازدیدکنندگان این سایت‌هاست.
محمود زرگر، مدیر کل دفتر تجارت الکترونیکی وزارت بازرگانی، معتقد است: بر اساس چارچوب‌های معتبر موجود که برای ارزیابی سایت‌های B۲C (بنگاه به مشتری) از آن استفاده می‌شود، شاخص‌های ارزیابی سایت‌ها به هفت دسته نمایش، محتوا، قابلیت دسترسی، پیمایش، تراکنش، امنیت و محرمانگی و بازاریابی تقسیم‌بندی می‌شوند.
او با ارزیابی وضعیت سایت‌های تجارت الکترونیکی B۲C و شاخص‌های آن افزود: بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد سایت‌های حرفه‌ا‌‌ی از شکل‌ها، رنگ‌ها و لینک‌هایی استفاده می‌کنند که به بهترین نحو حالت فیزیکی فروشگاه را در محیط مجازی وب در ذهن مشتری تداعی کند.
وی ادامه می‌دهد: بسیار مهم است که کالاها به صورت مناسب دسته‌بندی شوند. خریداران اینترنتی معمولا انتظار دارند که کالا‌های موجود در فروشگاه مجازی در گروه‌هایی مشابه آنچه که در فروشگاه‌های فیزیکی طبقه‌بندی شده‌اند، دسته‌بندی شوند.
تجربه نشان می‌دهد محتوای سایت نیز سود‌آوری سایت را در طولانی مدت تعیین می‌کند و بسیار اهمیت دارد که بازدیدکنندگان سایت دسترسی آسان به اطلاعات توصیفی در مورد کالاها، تصویر کالاهای موجود در سایت موردنظر و قیمت کالا‌ها داشته باشند.
سرویس اطلاعات به مشتری به عنوان یکی از قسمت‌های مهمی که حتما باید در سایت قرار داده شود یاد می‌شود چرا که مشتریان نیازمند دانستن حقوق خود - در صورتی که سرویس ارایه شده مطابق انتظاراتشان نباشد و یا در صورت وجود اشکال و عیب در کالاها - هستند.
به گفته‌‌ تحلیلگران، وب‌سایت‌های حرفه‌ا‌‌ی معمولا قسمتی را جهت انعکاس نظرات مشتریانی که قبلا از سایت خرید کرده‌اند درنظر می‌گیرند؛ طولانی شدن مدت زمان بارگذاری صفحات وب نیز به دلیل ترافیک بالای سرور و یا استفاده از گرافیک زیاد در سایت بر کارآیی سایت تاثیر منفی گذاشته و سبب کاهش فروش می‌شود.
کاربران هم بر این عقیده‌اند که همچنین نقشه‌‌ سایت و امکان لینک به نقشه سایت در هر صفحه از وب‌سایت برای سایت‌های بزرگ‌تر لازم است و تغییر رنگ لینک‌ها از دیگر موارد تاثیرگذار در جذب مخاطب است و جست‌وجو در سایت باید به راحتی امکان‌پذیر باشد.
به گفته‌‌ مدیر کل دفتر تجارت الکترونیکی وزارت بازرگانی استفاده از تبلیغات بسیار زیاد، استفاده از رنگ‌هایی که تمایز گذاشتن میان آنها مشکل است، استفاده از فونت‌ها با سایز کوچک، استفاده از ایتالیک، استفاده از زمینه‌های کاغذ دیواری که خواندن متن را مشکل می‌کند، استفاده از چشمک زن‌ها و یا برق‌زننده‌ها در صفحه‌ای که خواندن آن لازم است، نمایش پیغام «این صفحه در حال ساخت است» و استفاده از پنجره‌های pop up (پنجره‌های کوچک تبلیغاتی) از موارد بازدارنده برای خرید از سایت و یا مراجعه مجدد به شمار می‌رود.
در بحث مخاطب‌شناسی سایت‌های تجاری ایجاد شده در شبکه اینترنت هم انواع مدل‌های سایت‌های ایجاد شده توسط اشخاص حقیقی شامل اصناف و بازرگانانی که دارای مجوز صنفی هستند و سایر افراد بدون مجوز صنفی و نیز سایت‌های ایجاد شده توسط اشخاص حقوقی شامل بنگاه‌های دولتی که اقدام به فروش خدمات خود از طریق شبکه‌های الکترونیکی کرده‌اند مانند شرکت‌های هواپیمایی و شرکت قطارهای مسافری رجاء و بنگاه‌های غیردولتی که اقدام به فروش کالا و خدمات از طریق شبکه‌های الکترونیکی کرده‌اند که قابل شناسایی است.
● اعتبار سایت مهم است
سعید ایران‌فرد، مسوول وب‌سایت دانشگاه صنعتی شریف هم در این‌باره می گوید: ترغیب و تشویق فروشندگان سنتی برای فروش کالا در اینترنت کار سختی است که با وجود هموار شدن نسبی مشکلات پرداخت الکترونیکی، این مهم‌ترین مشکل پیش روی صاحبان سایت‌های تجاری است.
وی با بیان این که تصویب قانون تجارت الکترونیکی و شناسنامه‌دار کردن سایت‌ها از وظایف وزارت بازرگانی است، اظهار کرد: آنچه برای مردم در انتخاب سایت‌های تجاری مهم است، تایید وزارتخانه مربوطه نیست بلکه سابقه کاری سایت و اعتبار آن نزد دیگر کاربران است.
او سایت تجاری را یک ایده خواند که افراد حول آن سعی در به نتیجه‌رساندن اهداف تجاری خود دارند و افزود: از این سایت‌ها برای کارهای جدید‌تر در رسیدن به ایده‌های نو در آینده نیز می‌توان بهره‌ برد که در این کار ارتباط با بازار مهم است. اما یکی دیگر از مشکلات پیش‌روی تجارت الکترونیکی تغییر فرهنگ خرید مردم کشور است. مردم ما خرید را نوعی تفریح می‌دانند؛ علاوه بر آن علاقه‌مند هستند کالا را لمس کرده و بعد خرید کنند و تمام این دلایل باعث استقبال کم از فروش مجازی می‌شود. در هر حال پارامترهایی چون دسترسی سریع به صفحه مقصد و جست‌وجوی راحت برای جلب اعتماد کاربران، مهم اما فرعی هستند. قیمت و سرعت در رساندن کالا به خریدار مهم است.
● صنف فرهنگ سازی
حمیدرضا مختاریان، کارشناس فناوری اطلاعات معتقد است: مردم در فضای مجازی معاملات و خرید و فروش آنلاین به دلیل نبود قوانین مشخص در تجارت الکترونیکی سردرگم هستند.
وی با بیان این که مردم از اندک قوانین موجود در تجارت الکترونیکی چون برگشت کالا در زمان مشخص در صورت راضی نبودن از آن بی‌خبر هستند، افزود: مردم به آن چیزی اعتماد می‌کنند که می‌بینند به همین دلیل است که ترجیح می‌دهند از فروشگاه‌های موجود در خیابان‌ها خرید کنند نه وب سایت‌های تجاری در فضای مجازی.
به گفته‌‌ او، در سایت‌های تجاری برای افراد متخصص و آشنا با این فضا، به دلیل آنکه می‌توانند فروشگاه‌های معتبر را به درستی انتخاب‌ کنند، امنیت وجود دارد، اما چون عموم جامعه متخصص نیستند دچار مشکل می‌شوند که البته این مشکلات با فرهنگ‌سازی و تبلیغ حقوق مردم در این نوع تجارت قابل حل است.
مختاریان در ادامه می‌گوید: صدور مجوز فعالیت به سایت‌های تجاری از سوی وزارت بازرگانی، به این نوع فعالیت در بین مردم اعتبار می‌بخشد.
به گفته‌‌ او قطعا پیدا کردن کالا در یک سایت به سختی و با جست‌وجوی طولانی موجب کاهش اعتماد مردم می‌شود؛ به عقیده‌‌ من نظم و جذابیت ظاهری و عاری از خطا بودن سایت از جمله مشخصه‌هایی است که موجب جذب مشتری شده و جامعه را از خرید سنتی به خرید آنلاین سوق می‌دهد.
● نبود ضمانت برای محرماگی
اما محمد احتشامی‌فر، کارشناس فناوری اطلاعات، در این باره می گوید: با توجه به این که هیچ شرکت ISP در ایران در مورد محرمانه بودن اطلاعات ارسالی ضمانت نمی‌دهد و با در نظر گرفتن این که میزبانی عموم وب‌سایت‌ها در خارج از کشور است، زیاد نمی‌توان به امن بودن معاملات اینترنتی کشور مطمئن بود. وی با بیان اینکه امنیت اطلاعات، مهم‌ترین عامل افزایش اعتماد مردم به وب‌سایت‌ها است، اظهار کرد: بدیهی است بدون وجود امنیت هیچ خریدار و یا فروشنده‌ای به سیستم وارد نخواهد شد.
این کارشناس فناوری اطلاعات تاکید کرد: بدیهی است بدون توجه به زیرساخت‌ها پیش‌بینی موفقیت در جلب اعتماد مردم به دلیل این که در کاربری دچار مشکل می‌شوند بسیار دور از ذهن می‌نماید. زیرساخت‌ها و استانداردهایی از قبیل وجود سیستم بانکی روان و دقیق، وجود قوانین گمرکی و مالی مناسب، امنیت از اطلاعات قانون کپی‌رایت، تطابق مقررات مالی ملی و بین‌المللی، پذیرش اسناد الکترونیکی در محاکم و دعاوی و خطوط پرسرعت اینترنتی در سایر کشورها از جمله الزامات حداقلی تجارت الکترونیکی است.
● هم امن، هم نا امن
رسول جلیلی، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف معتقد است: امنیت معاملات اینترنتی به فراهم‌آورنده‌‌ خدمات بستگی دارد که اگر مولفه‌های امنیتی در زیرساخت ارایه‌‌ خدمات فراهم باشد، سایت‌های تجاری امن هستند اما به طور کلی می‌توان گفت که معاملات اینترنتی هم امن هستند و هم امنیت ندارند. وی در خصوص ملاک انتخاب و افزایش اعتماد کاربران سایت‌های تجاری می‌گوید: ملاک انتخاب و اعتماد به وب‌سایت‌های تجاری به فناوری استفاده شده در ساخت آن وب سایت و به سازمان و نیروهای انسانی توسعه دهنده و نگهدارنده وب سایت‌های مذکور بستگی دارد.
او می‌افزاید: هر فعل و انفعالی نیاز به تحلیل سود - هزینه دارد؛ انجام یک معامله بزرگ از طریق راهکارهای مجازی ریسک دارد و مردم باید با خریدی کوچک، این فرآیند را تجربه کنند و به مرور توسعه دهند. جلیلی همچنین تضمین امنیت مالی خرید توسط بیمه را در امنیت و افزایش خرید از وب سایت‌های تجاری بسیار موثر دانسته و خاطر نشان می‌کند:‌عاری از خطا بودن و جست‌وجوی راحت در سایت نیز تاثیر زیادی در جذب مشتری دارد.
امید ترابی، کارشناس فناوری اطلاعات، هم معتقد است: در کشور مشکل تکنولوژی وجود نداشته و تنها نیازمند برنامه‌ریزی صحیح هستیم که با ایجاد و توسعه زیرساخت‌ها می‌توان دسترسی، کیفیت و امنیت حضور در سایت‌های تجاری را ایجاد کرد.
وی می‌گوید: IT در ایران و دنیای امروز از جنسی است که می‌تواند قابلیت جدیدی را برای بازاریابی و تجارت در اختیار شرکت‌ها بگذارد که این نه فقط از جنس تسهیل کننده که از جنس ایجاد کننده نیز هست و اگر شرکت با این دید به IT نگاه کند و روی مردم تاثیر بگذارد، با حذف واسطه‌ها ضریب نفوذ سایت‌های تجاری در حوزه‌‌ معاملات بالا خواهد رفت.
● جزایر غریب
به گفته این کارشناس نگاه مدیران و کارآفرینان در حوزه‌های مختلف IT باید از جنس ایجاد کننده‌‌ قابلیت ساز و نوآورانه باشد و نه کانال ارتباطی.
به گفته‌‌ سعادت پورمظفری، عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر سایت‌های تجاری فعال، جزایر جداافتاده‌ای هستند که برای مجمع‌الجزایر شدن باید راه بسیاری طی کنند و تا زمانی که به شبکه‌‌ جهانی بانک ها وصل نشویم معاملات اینترنتی معنا ندارد زیرا اینترنت فضایی مرتبط بین تمام جهان است.
وی با بیان این که ایران هنوز شبکه‌های امنیت لازم برای جابه‌جایی پول از طریق اینترنت را ندارد، می‌گوید: به عنوان مثال در شرایطی که امنیت‌های بانک‌های دوبی را شرکت‌های خارجی تامین می‌کنند، سالی ۳۰ میلیون دلار سرقت در آن بانک صورت می‌گیرد.
او تاکید می‌کند: در محیط مجازی باید قوانین بانکداری اینترنتی همچون افزایش کارایی مدیریت با نظارت موثر بر خرید و رساندن خدمات و کالا به مشتری انجام شود که این امر تنها در صورت ایجاد زیرساخت‌های درست امکانپذیر خواهد شد.
این استاد دانشگاه نبود تعریف از جرم اینترنتی را نیز مانع دیگری در راه توسعه تجارت اینترنتی می‌داند و می‌گوید: در صورت گم شدن پول در فضای مجازی و یا سو استفاده هکرها از سایت‌های تجاری، کسی مسوول پاسخگویی به کاربران نیست و این دلیلی برای عدم اعتماد کاربر به تجارت الکترونیکی می‌شود.
اما تعریف کردن پول الکترونیکی به عنوان راهکار جلب اعتماد مردم برای مراجعه به سایت‌های تجاری به شمار می‌رود، برای تعامل با مشتری و حق را به او دادن، باید پول الکترونیکی تعریف و حمایت شود.
● نیاز به کارت اعتباری
همچنین به عقیده‌‌ کارشناسان در کشور ما تعریف کارت‌های اعتباری نیز باید روشن و مشخص باشد تا استقبال از استفاده‌‌ آنها همه گیر شود؛ بهره‌برداری از این کارت‌ها باید در سایه‌ قوانین مشخص باشد که عدول از آن جرم محسوب شود و مورد پیگیری قرار گیرد.
از آنچه گفته شد چنین برمی آید که اگرچه ترغیب و تشویق فروشندگان سنتی برای فروش کالا در اینترنت کار سختی است و با وجود هموار شدن نسبی مشکلات پرداخت الکترونیکی، همچنان مهم‌ترین مشکل پیش روی صاحبان سایت‌های تجاری محسوب می‌شود اما برطرف کردن مشکلاتی چون نبود قوانین مشخص در حوزه‌‌ تجارت الکترونیکی، مطمئن نبودن به امنیت معاملات اینترنتی کشور و غیره با دستیابی به دسترسی، کیفیت و امنیت در سایت‌های تجاری از طریق توسعه‌‌ زیرساخت‌ها و ایجاد شبکه‌ای پیوسته برای امور تجارت الکترونیکی در کشور از جمله راه‌های ارتقای سایت‌های تجاری اینترنتی و در نتیجه افزایش شمار بازدیدکنندگان آنها است.

منبع : روزنامه فناوران