باد هرجا بخواهد می وزد

● در حاشیه فیلم «رمز داوینچی»، ساخته «ران هوارد»
یك هفته بعد از فروش جنجالی رمانِ «دن براون» بود كه حدس و گمان ها درباره فیلم شدن «رمز داوینچی» بر سر زبان ها افتاد. آنها كه كتاب را خوانده بودند، می گفتند می شود جنجالی ترین فیلم تاریخ را از روی این رمان ساخت. مضمون انتقادی داستان، و شیوه برخوردش با كلیسای كاتولیك، همان چیزی بود كه گاه وبی گاه در سخنرانی ها، یا مقاله های اسطوره/ دین شناس ها دیده می شود.
درست است كه خیلی ها از شنیدن حرف های عجیب وغریب آنها لذت می بردند و دلیلی برای حاضر نشدن در كلیسا پیدا می كردند، اما چاپ شدن همه آن حرف ها در قالب رمانی واقعاً پرفروش، و در وهله بعد تبدیل شدن به یك فیلم سینمایی، كمی دور از ذهن به نظر می رسید. اعتراض های كاتولیك ها، و بخش هایی از واتیكان، طبیعتاً به جایی نرسید و «ران هوارد» را برای ساختن نسخه سینمایی رمز داوینچی انتخاب كردند.
هوارد كه می دانست وفاداری مطلق به رمان دن براون دست وپای او را می بندد (در این صورت مجبور بود مجموعه ای تلویزیونی بسازد)، از «آكیوا گلدزمن» خواست فیلمنامه را آن طور كه صلاح می داند بنویسد. گلدزمن، همه آن خط های داستانی را كه در رمان آمده اند، به فیلمنامه اش منتقل كرد و تا جایی كه می توانست از رمان براون سرپیچی نكرد. خود دن براون هم البته در كنار آنها بود، اما در نقشی تازه. او یكی از تهیه كننده های اجرایی فیلم شد تا نظارت بهتری روی فیلم داشته باشد. انتخاب بازیگرها هم درست مثل خبر ساختن فیلم، جنجال برانگیز بود. كاتولیك های متعصب، از هم كیش هایشان خواستند در فیلم بازی نكنند تا خدا آنها را مشمول عفو خودش قرار دهد.
نقش «رابرت لنگدان»، این پروفسور نمادشناسی مذهبی دانشگاه هاروارد را قرار بود در ابتدا «راسل كرو» بازی كند كه در چند فیلم آخر ران هوارد نقش های اصلی را به عهده داشته است، اما كمی بعد خبر رسید كه هوارد، «تام هنكس» را برای این نقش انتخاب كرده است. هنكس، سال ها پیش در فیلم «آپولو ۱۳» برای او بازی كرده بود. برای نقش های فرانسوی، هوارد چاره ای جز این نداشت كه از فرانسوی ها استفاده كند، و خوشبختانه «اُدری تاتو» و «ژان رنو» قبول كردند كه در نقش های «سوفی نوو» و «بزو فاش» بازی كنند. انتخاب بازیگری كه از پس نقش كلیدی «سِر لی تیبینگ» بربیاید هم آسان نبود، یك انگلیسیِ واقعی كه كلك زدن بخشی از وجودش است. هوارد از «سِر یان مك كلن» خواست درصورت تمایل این نقش را به عهده بگیرد و مك كلن هم این دعوت را پذیرفت.
همه بازیگرهایی كه در رمز داوینچی بازی كرده اند، از حضور در این فیلم راضی اند و فكر می كنند موقعیت هایی از این دست كم تر پیش می آید، برای همین است كه وقتی یكی دو هفته بعد از اولین نمایش رمز داوینچی خبر رسید كه قرار است «فرشتگان و شیاطین» (داستان دیگری از سه گانه براون درباره كلیسا) هم به فیلم تبدیل شود، خیلی از بازیگرهای فیلم هوارد برای بازی در این فیلم هم ابراز تمایل كردند.
همه رمان و فیلم، حول این داستان (واقعیت؟) می گردد كه وفاداران به مسیح(ع)، پیروان كلیسای كاتولیك نیستند، و به مرور زمان، كشیش ها و كلیساها، برای حفظ قدرت خودشان، مسیح(ع) را آن طور كه می خواسته اند، معرفی كرده اند. انجیل های واقعی، این كتاب هایی نیستند كه می بینیم. انجیل واقعی را سال ها است كه مخفی كرده اند. و حالا كلیسای كاتولیك نگران است كه این راز سربه مُهر عمومی شود. در این صورت، رهبران كلیسا، پاسخ مناسبی برای مردم ندارند. در عین حال، حقایقی كه دن براون در ابتدای رمانش نقل كرده، و اساساً داستان روی آنها بنا شده، حكایت از آن دارد كه كسانی مثل «ویكتور هوگو»، «بوتیچلی» و «ایزاك نیوتون» عضو دیر صهیون (بنیان در سال ۱۰۹۹ میلادی) بوده اند، آنهایی كه رمز جام مقدس و معنای آن را سال ها سینه به سینه نقل كرده اند. همه آنها ارادتمندان مسیح (ع) بوده اند و سعی كرده اند بخشی از این رمز را در نوشته ها و كارهای خود بیاورند. با این همه، داوینچی سهم پُررنگ تری دارد.
و این رمزی كه در كنار نام داوینچی آمده، خبر از آن دارد كه او، برای توضیح معنای واقعی جام مقدس بیش از همه كوشیده است. با این همه، نباید فراموش كرد كه رمز داوینچی، فقط یك داستان است. چه زمانی كه داستانی روی كاغذ است، و چه زمانی كه به عنوان فیلم روی پرده سینماها می رود. تیزهوشی دن این است كه واقعیت و خیال را چنان درهم آمیخته كه جداكردنش، سخت شده. براون، حقایقی را درباره دوران ابتدایی مسیحیت، با داستانی خیالی كه پیشتر از این هم در بعضی كتاب های تاریخی به آن اشاره شده بود، مخلوط كرده تا تئوری خودش را درباره كلیسای كاتولیك صادر كند. دنبال واقعیت بودن در رمز داوینچی، كار بی حاصلی است.

گیتی سروش

منبع : روزنامه شرق