همه راه‌ها به راولپندی ختم می‌شود

اگر چه بعضی از مقامات تروریست‌ها را به لشکر طیبه، یک گروه شبه‌نظامی پاکستانی، مربوط کرده‌اند اما هندوستان به سمت جنگ با پاکستان حرکت نمی‌کند. حتی حزب افراط‌گرای هندوی بهاراتیا جاناتا که به شکل سنتی به شدت جنگ‌طلب محسوب می‌شود و از <دیپلماسی قهری> حمایت کرده است خواستار آن شده که جامعه جهانی بر پاکستان فشار بیاورد تا به تعهدات خود در مبارزه با تروریسم عمل کند. هندوستان به دلایلی منطقی از واکنش سریع خودداری کرده است: هر دو کشور به سلاح اتمی مجهزند، به‌علاوه یک حمله کوچک نظامی به پاکستان می‌تواند بر آتش ناسیونالیسم افراطی در پاکستان بدمد. با این همه خویشتنداری هندوستان تنها در صورتی تداوم می‌یابد که حاصلی داشته باشد. در غیر این صورت باید شاهد باشیم که جنوب آسیا - که افغانستان را هم در برمی‌گیرد - به زودی بی‌ثبات‌تر از گذشته شود.
عده‌ای می‌گویند که هندوستان باید از نیروی هوایی و اطلاعاتی‌اش برای حمله به کمپ‌های لشکر طیبه در مرز کشمیر استفاده کند اما برای یافتن حافظ محمدسعید، رهبر لشکر نیازی به جاسوس‌ها یا نیروی هوایی نیست. او در لاهور به زندگی و کار مشغول است. البته لشکر در سال ۲۰۰۲ توسط دولت پاکستان گروه ممنوعه اعلام شد اما سعید در حال حاضر ارتش <خیریه> جماعت الدعوه را سرپرستی می‌کند که روزبه‌روز بر تعداد هوادارانش افزوده می‌شود. مشکل اصلی در پاکستان نه دشواری دستگیری رهبران گروه‌های شبه‌نظامی اسلامگرا که در دسترس بودن آنها است. آنها روبه‌روی ما هستند اما کسی کاری به کارشان ندارد. دولت پاکستان هیچ‌گاه تصمیم بنیادین پایان حمایت از فرهنگ افراط‌گرایان را نگرفته است.
البته وقتی از دولت پاکستان حرف می‌زنیم باید دقیق باشیم. دولت انتخابی و غیرنظامی پاکستان در این مورد یک ناظر بی‌گناه به نظر می‌رسد. آصف‌علی زرداری، رئیس‌جمهور پاکستان همان ابتدا تروریست‌ها را محکوم کرد و به دولت هندوستان پیشنهاد همکاری کامل را داد. نخست‌وزیر او هم اعلام کرد رئیس سازمان اطلاعات ارتش پاکستان (‌) ISI برای سفر به دهلی‌نو با هدف همکاری با نهادهای اطلاعاتی هند آماده است. البته بعدا به توصیه ارتش این پیشنهاد پس گرفته شد و بیانیه‌های زرداری مبهم‌تر از قبل شد و او بیشتر از گذشته در لاک دفاعی فرو رفت. با این تغییر مسیر کسانی که تردید داشتند چه کسی واقعا کشور را اداره می‌کند برطرف شد.
اینکه آیا ارتش پاکستان در حملات بمبئی دست داشته یا نه همچنان نامشخص است. هندی‌ها که عمیقا به این موضوع اعتقاد دارند. یک مقام هندی به شرط ناشناس ماندن به من می‌گوید: <حمله‌کنندگان در چهار مکان در پاکستان و توسط افرادی که سرهنگ و سرگرد خطاب می‌شدند آموزش دیده بودند. آنها از کانال‌های اطلاعاتی ‌ISI استفاده کرده بودند. این بدون اطلاع ارتش امکان ندارد.> مقام هندی تنها کسی نیست که این ادعا را مطرح می‌کند. دیوید کیلکولن، یک متخصص ضد شورش که به ژنرال دیوید پترائوس، فرمانده نیروهای مرکزی آمریکا در خاورمیانه مشاوره می‌دهد، می‌گوید: <حمله به بمبئی قرار بود یک عملیات سه‌مرحله‌ای دریایی-خاکی باشد. افرادی که به هتل‌ها حمله کردند به دستگاه‌های ارتباطی پیشرفته مجهز بودند و کارت‌های اعتباری و مدارک شناسایی جعلی داشتند. این بیشتر شبیه یک عملیات کلاسیک نیروهای ویژه است تا حمله‌ای تروریستی. نه القاعده و نه لشکر طیبه هیچ‌کدام توانایی انجام عملیات دریایی پیچیده‌ای را ندارند.> پس یا ارتش پاکستان از این عملیات مطلع بوده یا آنها چیزی نمی‌دانسته‌اند. کدام بدتر است؟
این وضعیت در جنوب آسیا به شدت پیچیده است اما یک چیز معلوم است؛ همه راه‌ها به راولپندی، مقر ارتش پاکستان، ختم می‌شود. دهه‌ها است که آنها از گروه‌های شبه‌نظامی نظیر طالبان یا همین لشکر حمایت کرده‌اند چراکه راهی کم‌هزینه برای تضعیف هندوستان و تاثیرگذاری بر افغانستان است اما پاکستان حالا باید تصمیم بگیرد. درصورتی که آنها نحوه نگاه به منافع و استراتژی خود را تغییر ندهند اسلام‌آباد همچنان غیرقابل اطمینان و بی‌ثبات باقی می‌ماند. حتی چینی‌ها که متحدان دیرپای پاکستان به حساب می‌آمدند این روزها نسبت به گسترش افراط‌گرایی در این کشور ابراز نگرانی می‌کنند. پاکستانی‌ها باید به منافع ملی‌شان نگاهی غیرنظامی داشته باشند چراکه روابط خوب با هندوستان به رشد اقتصادی و ثبات در اسلام‌آباد کمک می‌کند. در چنین وضعیتی پاکستان به ارتشی نیاز ندارد که حدود یک‌چهارم بودجه سالانه کشور را می‌بلعد و خود را صاحب اختیار می‌داند.
در این میان ایالات متحده کشوری است که می‌تواند در تغییر رویه ارتش پاکستان موثر باشد. بمباران کمپ‌های آموزشی لشکر طیبه در کشمیر، حمله به نشانه‌های بیماری است نه منشاء فساد و پوسیدگی. این مساله تنها باعث می‌شود که مردم بیشتری به شبه‌نظامیان بپیوندند. پاکستانی‌ها خود باید تصمیم بگیرند که حمایت از چنین گروه‌های را متوقف کنند و آمریکا به کمک دیپلماسی و فشار بر اسلام‌آباد و همراه کردن کشورهای نزدیک به پاکستان نظیر چین و عربستان سعودی می‌تواند به شبه‌نظامیان ضربه بزند. کمک‌های آمریکا به پاکستان باید مشروط باشد و این یعنی کمک به مدرنیزاسیون در این کشور. ‌
اگر اوضاع در جنوب آسیا به هم بریزد آمریکا چیزهای زیادی برای از دست دادن دارد. افزایش تنش میان دهلی‌نو و اسلام‌آباد به معنای کاهش توجه ارتش پاکستان به مناطق مرزی قبیله‌ای است که به افزایش بی‌ثباتی در افغانستان منجر خواهد شد و این یعنی قدرت گرفتن طالبان و القاعده. خودتان می‌دانید، این اصلا خوب نیست.

فرید زکریا
ترجمه: کاوه شجاعی
فرید زکریا در حال حاضر سرپرست بخش بین‌المللی هفته‌نامه آمریکایی نیوزویک است. او در هندوستان و در خانواده‌ای مسلمان زاده شد. پدرش رفیق زکریا سیاستمداری برجسته و مادرش فاطمه سردبیر ویژه‌نامه روزهای یکشنبه تایمزآف ایندیا بود. فرید زکریا دکتری علوم سیاسی‌اش را از دانشگاه‌هاروارد و زیر نظر ساموئل ‌هانتینگتون دریافت کرد. نشریه اسکوایر در سال ۱۹۹۹ نام او را در فهرست ۲۱ شخصیت مهم قرن بیست و یکم قرار داد. از زکریا در ایران کتاب <آینده آزادی: اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی> ترجمه شده است. او در انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر از باراک اوباما، نامزد پیروز حزب دموکرات، حمایت کرد.

منبع : روزنامه اعتماد ملی