موعود در مسیح

● مقدمه :
این باور که روزی منجی خواهد آمد و جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد فصل مشترک تمام ادیان می باشد . در همه ادیان مسئله ظهور موعود غایب پیش بینی شده است و همه انبیاء و اولیاء وعده داده اند که در آخر الزمان یعنی پایان خط انبیاء، شخصیتی الهی که دارای مقام ولایت و رسالت الهیه باشد ظهور خواهد کرد و جهان را از دوئیت و نفاق به سوی صلح و وحدت رهنمون خواهد شد. موعود در لغت به معنی وعده داده شده و منجی نیز به معنی نجات دهنده است و اگر نگاهی از دریچه زبانشناختی به این دو واژه انداخته شود به وضوح نشان خواهد داد که معنی و مفهوم این دو واژه علی رغم صورت متفاوتشان و گاهی لغات متفاوت ، یکی است و آن باور عمیق به ظهور موعود در آخرالزمان است.
هر یک از ادیان و مکاتب دینی دارای موعود یا منجی آخرالزمان می باشد که از جایگاه ویژه در آن دین یا آیین برخوردار است. در تمام این ادیان ، موعود معنایی واحد دارد و آن اینکه در روزگاری که جهان پر از ظلم و جور است ناگهان لطف خداوندی بر اساس قاعده لطف شامل حال بشر می شود و منجی و موعود ظهور می کند و ضمن اینکه ظلم و جور را از بین می برد ، جهان را پر از عدل وداد خواهد کرد.
موعود یا منجی آخرالزمان در دین مسیحیت از جایگاهی ویژه برخوردار است و در کتاب مقدس جایگاه خاصی به آن اختصاص یافته است. در این مجال سعی می شود نگاهی اجمالی به جایگاه موعود در این دین انداخته شود هر چند این بحث مجالی بیشتر می طلبد ولی حدالامکان سعی می گردد به اجمال ابعاد قضیه بررسی گردد.
- بشارت ظهور موعود در انجیل
اندیشه موعود در مسیحیت به سه گونه است:
▪ همان اندیشه موعود یهودی است
▪ رجعت عیسی
▪ موعود شخص دیگری است که خود عیسی مسیح(علیه السلام) وعده آمدنش را می دهد.
۱) اندیشه یهود ( مسیح)
بر اساس اعتقادات آنان ، مسیح (ماشیح) است که جهان درخشان و با شکوه آینده را می سازد و ظلم و تباهی را پایان می دهد. مسیحا در لغت به معنای «شخص روغن زده شده» نامیده شده است. در کتاب مقدس عبری هم، اصطلاح ماشیح به معنای شخصی که برای تصدی منصبی عالی با روغن مقدس در واقع تدهین شده است. اعتقاد بر آن است که ماشیح شخصیتی فرستاده از جانب خداست که دوره ای جدید را آغاز می کند که در آن همه بشر خدای حقیقی را عبادت خواهند کرد، ریشه جنگ از زمین برکنده خواهد شد، و صلح به تمام معنا حاکم خواهد گشت. در کتب عهدین امید بستن به جهانی روشن و نورانی که در ان آدمی همه خواست های خود کامیاب شود و از گناهان پاک و از همه دلبستگی ها ی مادی و جلوه های نازیبای آن رهایی یابد و ایمان به نجات دهنده، آشکارا دیده می شود. هرچند نجات دهنده واقعی خداست و بس، اما آنان که او برکشد وبه درجه ای از نیرو و قدرت برساند که کامیابی قوم شان را سبب شوند، نیز نجات دهنده اند. در عهد جدید، نجات دهندگی به عیسی (ع) نسبت داده شده است ، زیرا او مامور شده که امت خویش را از گناه نجات بخشد. به عبارت دیگر « به اعتقاد همه یهودیان ، نجات دهنده ، انسانی است همانند دیگران اما برخوردار از جلوه وجبروت خدایی و جهان را با نور خویش که جلوه ای از نورخداست روشن خواهد کرد.» و به نوشته کتاب اشعیای نبی :
و بار دیگر آفتاب در روز نور تو نخواهد بود و ماه با درخشندگی برای تو نخواهد تابید زیرا که یهوه نور جاودانی تو و خدایت زیبایی تو خواهد بود.
البته برخی این ماشیح یعنی نجات دهنده‌ی آخرین را همان داود می شمارند وباز برخی دیگر می گویند که خداوند در پایان جهان داود دیگری را برای نجات مردم می فرستد. گرچه در این زمینه آراء متفاوتی اظهار شده است که گاه یکدیگر را نقص می کند اما آن چه روشن است این که مسیح از خاندان داود است که در پایان جهان برای نو ساختن جهان و نجات آن ظهور خواهد کرد.
اعتقاد بیشتر دانشمندان یهود این است که ظهور میسح و فعالیت او برای بهبود وضع جهان و تامین خواسته ها و نیازهای مردمان بخشی از نقشه های خداوند در آغاز آفرینش بوده است ولزوم نجات بخشی پیش از آفرینش کائنات به ذهن خداوند خطور کرده است.
۲) اندیشه رجعت عیسی مسیح (ع)
در جای جای کتب مقدس ، آیاتی درباره حضرت عیسی و رجعت ان حضرت در آخرالزمان آمده است هر چند انحرافاتی در آن صورت گرفته است ولی می توان با استناد به آیاتی این موضوع را اثبات کرد.
در انجیل متّی آمده است: پس عیسی از هیکل بیرون شده برفت و شاگردانش پیش آمدند تا عمارت‏های هیکل را بدو نشان دهند. عیسی ایشان را گفت: آیا همه این چیزها را نمی‏بینید؟ هر آینه به شما می‏گویم در اینجا سنگی بر سنگی گذارده نخواهد شد که به زیر فکنده نشود. و چون به کوه زیتون نشسته بود شاگردانش در خلوت نزد وی آمده و گفتند: به ما بگو که این امور کی واقع می‏شود؟ و نشان آمدن تو و انقضای عالم چیست؟ عیسی‏علیه السلام در جواب ایشان گفت: زنهار کسی شما را گمراه نکند. زآن رو که بسا به نام من آمده خواهند گفت که من مسیح هستم و بسیاری را گمراه خواهند نمود و جنگ‏ها و اخبار جنگ‏ها را خواهید شنید. زنهار مضطرب مشوید، زیرا که وقوع این همه لازم است. لیکن انتها هنوز نیست، زیرا قومی با قومی و مملکتی با مملکتی مقاومت خواهند نمود و قحطی‏ها و وباها و زلزله‏ها در جای‏ها پدید آید.
در انجیل مَرْقُس در این باره آمده است: ...آنگاه عیسی در جواب ایشان سخن آغاز کرد که: زنهار کسی شما را گمراه نکند، زیرا که بسیاری به نام من آمده خواهند گفت که من ]مسیح[ هستم، و بسیاری را گمراه خواهند نمود... ولی از آن روز و ساعت - غیر از پدر - هیچ کس اطلاع ندارد، نه فرشتگان در آسمان و نه پسر هم. پس بر حذر و بیدار شده دعا کنید، زیرا نمی‏دانید که آن وقت کی می‏شود. پس بیدار باشید، زیرا نمی‏دانید که در چه وقت صاحب خانه می‏آید، در شام یا نصف شب یا بانگ خروس یا صبح. مبادا ناگهان آمده شما را خفته یابد. اما آنچه به شما می‏گویم به همه می‏گویم بیدار باشید.
انجیل لوقا در این باره می گوید: کمرهای خود را بسته، چراغ‏های خود را افروخته بدارید و مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می‏کشند که چه وقت از عروسی مراجعه کند، تا هر وقت آید و در را بکوبد بی‏درنگ برای او باز کنند. خوشا به حال آن غلامانی که آقایشان چون آید، ایشان را بیدار یابد. پس شما نیز مستعد باشید زیرا در ساعتی که گمان نمی‏برید پسر انسان می‏آید.
در انجیل یُوحَنّا در این باره چنین آمده است : و بدو قدرت بخشیده است که داوری هم بکند، زیرا که پسر انسان است و از این تعجب مکنید، زیرا ساعتی می‏آید که در آن جمیع کسانی که در قبور می‏باشند آواز او را خواهند شنید و بیرون خواهند آمد و هر که اعمال نیکو کرد برای قیامت پاداش و هر که اعمال بد کرد به جهت قیامت داوری.
۳) مسیح های دروغین:
اعتقاد به ظهور یک «منجی بزرگ جهانی» و اشتیاق، به ظهور یک رهبر آسمانی در میان یهود و نصاری، آن چنان اصیل و ریشه دار است که در طول تاریخ این دو ملّت، مدّعیان شگفتی را پدید آورده، و افراد زیادی پیدا شده اند که خود را به دروغ «مسیح موعود» معرّفی کرده اند. به طوری که صاحب کتاب «قاموس کتاب مقدّس» در باره شماره مدّعیان دروغین «مسیح موعود» می نویسد:
«۲۴ نفر مسیحیان (مسیح های) دروغگو در میان بنی اسرائیل ظاهر گشتند که مشهورترین و معروفترین آنها «برکوکبه» است که در اوایل قرن ثانی می زیست. و آن دجّال معروف ادّعا می نمود که رأس و رئیس و پادشاه قوم یهود است.
و در مائه دوازدهم تخمیناً ده نفر از مسیحیان، ـ یعنی: مسیح های دروغگو ـ ظاهر گردیده، جمعی را به خود گروانیده، و این مطلب اسباب فتنه و جنگ شده، و جمعی کثیر نیز در آن معرکه، طعمه شمشیر گردیدند. و آخرین مسیحیان ـ مسیح های دروغگو ـ «مردخای» است. او شخصی بود آلمانی که در سال ۱۶۸۲ میلادی ظهور کرده، اسباب اشتداد فتنه، و اشتعال نائره فساد گشت، و چون آتش فتنه بالا گرفت، فراری گردیده معدوم الاثر شد.
نویسنده کتاب «دیباچه ای بر رهبری» بعد از نقل این جریان از کتاب «قاموس کتاب مقدس» می نویسد:
«متأسّفانه اطّلاع مؤلّف آمریکایی ـ کتاب «قاموس کتاب مقدّس» به زبان فارسی، که سالها نیز ساکن «همدان» بوده است ـ درباره شماره مدّعیان «مسیحائی» و همچنین درباره آخرین کسی که به عنوان «مسیح موعود» قیام کرده است، نارساست. شماره این مدّعیان، به مراتب بیشتر از آن است که وی یادآور شده است، همچنین قیام «مردخای» آلمانی در قرن هفدهم، واپسین قیامی نیست که تاریخ مسیحیّت آن را به یاد می آورد. تنها طی دو قرن هیجده و نوزده در انگلستان، بالغ بر شش تن، به نام «مسیح موعود» ظهور کرده اند، و اغتشاشهایی را هم دامن زده اند، و پاره ای از آنان نیز به کیفر رسیده اند».
● رابطه نزول عیسی با ظهور مهدی از دیدگاه قرآن
قرآن کریم بازگشت موعود را از علائم نزدیک شدن قیامت دانسته است: »وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلاَ تَمْتَرُنَّ...«؛ همانا آن – موعود- نشانه‏ای بر ]نزدیک شدن[ رستاخیز است، پس در آن تردید نکنید.
اکثر مفسران گفته‏اند: یعنی به درستی که فرود آمدن عیسی‏علیه السلام از آسمان، از علامات قیامت است. پس در قیامت شک نکنید. »وَإِن مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهِیداً«؛ و هیچ یک از اهل کتاب نیست، جز اینکه پیش از مرگ به او (حضرت عیسی‏علیه السلام) ایمان می‏آورد . در مورد ضمیر موته دو احتمال است: یکی اینکه به اهل کتاب بر می‏گردد، و دیگر آنکه به حضرت عیسی‏علیه السلام. بنابر احتمال اول، معنای آیه شریفه این است: احدی از اهل کتاب نیست جز آنکه پیش از مرگ، به حضرت عیسی‏علیه السلام ایمان آورد. و بنابر احتمال دوم معنای آیه چنین خواهد بود: احدی از اهل کتاب نیست جز آنکه پیش از مرگ عیسی‏علیه السلام، به او ایمان خواهد آورد. طبق عقیده مسلمانان، حضرت عیسی‏علیه السلام هنوز زنده است و بعد از ظهور حضرت بقیة اللَّه الاعظم، او نیز از آسمان نازل شده و از یاران و اصحاب آن حضرت خواهد بود. علامه قندوزی حنفی در تفسیر آیه مزبور از محمد بن مسلم از حضرت امام محمد باقرعلیه السلام روایت کرده که حضرت فرمود: حضرت عیسی‏علیه السلام پیش از روز رستاخیز به دنیا فرود می‏آید. پس پیروان هیچ ملتی - نه یهودی و نه غیر یهودی - باقی نمی‏مانند؛ مگر اینکه پیش از مرگشان به او ایمان می‏آورند. و حضرت عیسی‏علیه السلام پشت سر حضرت مهدی‏علیه السلام نماز می‏خواند. مانند این روایت را، علامه ابن صباغ مالکی، و نیز دیگران در کتابهای خود نقل کرده‏اند. بسیاری از دانشمندان بزرگ شیعه در ذیل آیه مزبور، در کتب تفسیر و حدیث از شهربن حوشب روایت کرده‏اند که گفت: روزی حجّاج به من گفت: آیه‏ای در کتاب خداست که مرا ناتوان ساخته است. گفتم: ای امیر! کدام آیه است؟ گفت: »وَإِن مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ«. این آیه به صراحت می‏گوید: احدی از اهل کتاب نیست جز اینکه پیش از مرگش به حضرت عیسی‏علیه السلام ایمان می‏آورد. در صورتی که من یهودی و نصرانی را می‏آورم و گردن می‏زنم و چشم به دهان او می‏دوزم و می‏بینم که دیده از جهان فرو می‏بندد و لبهایش را حرکت نمی‏دهد و اعتراضی نمی‏کند.
گفتم: ای امیر! معنای آیه آن نیست که شما تصور کرده‏اید. گفت: پس چگونه است؟ گفتم: پیش از آن که قیامت بر پا شود؛ حضرت عیسی به زمین باز می‏گردد و در روی زمین هیچ یهودی و مسیحی باقی نمی‏ماند مگر اینکه به او ایمان می‏آورد... او پشت سر حضرت مهدی نماز می‏خواند. حجاج گفت: وای بر تو، این معنا را از کجا به دست آوردی؟ گفتم: آن را محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب به من فرموده است. این حدیث در کتب اهل سنت نیز نقل شده است، لیکن در بسیاری از کتب آنها تصریح نشده که ضمیر موته به حضرت عیسی‏علیه السلام بر می‏گردد.
می‏توان گفت همه ملل مسیحی و یهودی به او ایمان می‏آورند، و فلسفه عروج به آسمان، و طولانی شدن عمر آن حضرت؛ این است که خداوند متعال او را برای ایفای نقش بزرگ وی در مرحله حساس تاریخی که امام مهدی(عج) ظهور می‏کند و مسیحیان بزرگترین قدرت جهانی را تشکیل می‏دهند - و این خود بزرگترین مانع رسیدن پرتو اسلام به ملت‏های جهان و برپایی حکومت و تمدن الهی می‏باشد - ذخیره نموده است. .
پیامبر اکرم‏صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:
مژده باد شما را، و به دیگران نیز مژده دهید که مثل امت من چون باران است که معلوم نیست آخر آن بهتر است یا اول آن، و مانند بوستانی است که گروهی در مدت یک سال از آن استفاده می‏کنند و سپس گروهی دیگر از آن بهره برداری می‏نمایند. کسی چه می‏داند! شاید آخرین گروه مردم داناتر، کنجکاوتر و نیکوتر باشند.
چگونه هلاک می‏شود امتی که من در اول آن، و مهدی در وسط آن، و مسیح در آخر آن باشد. لکن در این میان مردمانی کج و گمراه خواهند بود که نه آنها از منند و نه من از آنها هستم.
این روایت را بخاری در صحیح در باب فرود آمدن حضرت عیسی‏علیه السلام آورده است. از آن جمله روایتی که در صحاح و بحار الانوار از پیامبر اکرم‏صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده است که فرمودند: سوگند به آنکه جانم در دست اوست، به طور یقین عیسی بن مریم به عنوان داوری عادل و پیشوایی دادگر درمیان شما فرود خواهد آمد... .
در حدیثی دیگر از پیامبر اکرم‏صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده است که: پیامبران با یکدیگر برادرند، آئینشان یکی و مادرانشان مختلف است. سزاوارترین ایشان نسبت به من عیسی بن مریم است، چرا که بین من و او پیامبری نیست. او در میان شما فرود خواهد آمد، پس او را بشناسید. مردی چهار شانه و درشت اندام و سرخ و سفید گونه است خوک را می‏کشد، صلیب را می‏شکند و مالیات وضع می‏کند و به جز اسلام آئینی را نمی‏پذیرد. دعوت او یک جهت دارد که منحصر به پروردگار جهانیان است.
در روایاتی از اهل بیت‏علیهم السلام آمده است که:
حضرت مهدی(عج) مراسم دفن حضرت عیسی‏علیه السلام را به طور آشکار و در برابر دیدگان مردم برگزار می‏کند تا دیگر مسیحیان حرفهای گذشته را به زبان نیاورند، و پیکر او را با پارچه‏ای که دستباف مادرش حضرت مریم‏علیها السلام است؛ کفن نموده و در کنار قبر مادر در قدس به خاک می‏سپارد.
ظهور عزیرعلیه السلام و بازگشت عیسی‏علیه السلام و رجعت بهرام در ادیان یهودی و مسیحی و زرتشتی با ظهور خاتم اوصیاء حضرت حجت تحقق خواهد پذیرفت.
تفسیر ۵۰ آیه قرآن و دهها حدیث از پیامبر اکرم، و صدها روایت نقل شده از اهل بیت؛ همه با ظهور آن حضرت صورت تمام به خود می‏گیرد. بیش از ۶۵۷ حدیث درباره مهدی موعود به تواتر نقل شده است.
● اقتدای عیسی‏علیه السلام به حضرت مهدی(عج) در نماز
در مورد اینکه حضرت عیسی‏علیه السلام در نماز به حضرت مهدی(عج) اقتدا می‏کند؛ ۲۹ حدیث وجود دارد که ذیلا به برخی از آنها اشاره می‏شود.
در بیان اینکه عیسی بن مریم با آن حضرت نماز می‏گذارد؛ ابو هریره روایت کرده که رسول خدا فرمود: چه حال می‏شوید شما وقتی که عیسی بن مریم در میان شما فرود آید؛ در حالیکه امام و پیشوا از شماست.
جابر بن عبداللَّه روایت کرده که رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم فرمود: همیشه طایفه‏ای از امت من بر سر حقّ قتال می‏کنند و غالب می‏آیند. آن وقت می‏آید عیسی بن مریم. پس بزرگ مردم به وی می‏گوید: بیا با تو نماز بگذاریم. او می‏گوید: آگاه باشید که بعضی از شما بر برخی دیگر امیر است.
ابو هریره گفته است که این حدیث حسن و صحیح است و آن را مسلم در صحیح خود ایراد نموده. هر چند تأویل حدیث اول ممکن است؛ لکن تأویل این حدیث ممکن نیست. زیرا صریح است در اینکه عیسی‏علیه السلام نزد امیرالمؤمنین می‏آید و آن امیر - در این روز - مهدی است.
محدثان بزرگ اسلام، طبق روایات متعددی که از پیامبر خداصلی الله علیه وآله وسلم نقل شده؛ اتفاق نظر دارند که به هنگام قیام امام عصر حضرت عیسی از آسمان فرود می‏آید و در نماز به او اقتدا می‏کند. تعداد این روایات به اندازه‏ای زیاد است که گروهی آنها را متواتر دانسته‏اند. مقصود از روایات متواتر؛ روایاتی است که به اندازه‏ای نقل کنندگان آن زیاد باشد که هیچ تردیدی در صحت و درستی آن باقی نماند.
در بعضی از روایات آمده است که او (عیسی بن مریم) پشت سر امام زمان نماز می‏گذارد و هر سال به حج خانه خدا مشرف می‏شود و مسلمانان به همراهی وی به نبرد با یهود، روم و دجّال می‏پردازند.
به هر حال حضرت عیسی‏علیه السلام پس از ظهور حضرت مهدی(عج) و پیش از قیامت، از آسمان فرود می‏آید و پشت سر حضرت مهدی نماز می‏گذارد و به حضرتش اقتدا می‏نماید. نصارا به جهت اقتدای حضرت عیسی‏علیه السلام به حضرت صاحب الامر؛ به آن حضرت ایمان می‏آورند و یهود نیز به آن حضرت می‏گروند. زیرا حضرت مهدی، الواح تورات را که در آنها علامات و نشانه‏های امامت و رهبری موجود است؛ از فلسطین یا غاری در انطاکیه بیرون می‏آورد، و پیروان سایر ادیان نیز به سبب معجزاتی که از آن حضرت می‏بینند به حضرتش ایمان می‏آورند.
آن بزرگوار مدت چهل سال زندگی می‏کند و آنگاه جان می‏سپارد و مسلمانان وجود مقدس او را به خاک می‏سپارند.
● نتیجه:
موعود در دین مسیحیت از جایگاه ویژه ای برخوردار است و مسیح این آیین ،‌بر اساس استنادات قرآن و احادیث منقول از ائمه ،‌با امام زمان همراه خواهد شد و در گستراندن عدل و داد در جهان هستی یاور ان امام همام خواهد شد و همراه با آن امام ، نیکی ها را در جهان گسترش خواهد داد و بدی و ناراستی را از پهنه گیتی خواهد زدود و این آموزه در هر دو دین مسیح و اسلام – به خصوص تشیع- به عیان ، بیان شده است.

داودقاسم پور کارشناس معاونت پژوهشی وآموزشی
۱- Messiah
۲- قاموس کتاب مقدس ، ترجه جیمز هاکس، ج۲،( ذیل عنوان نجات دهنده) ، تهران، کتابخانه طهوری، چاپ دوم، .۱۳۴۹ ۸۷۵-۸۷۶
۳- نگ ک به کهن،ا، گنجینه ای از تلمود، پیشین، ۳۵۲
۴- راشد محصل ، پیشین، ۱۱۵
۵- کتاب اشعیای ۶۰، ۱۹
۶-کهن.ا، گنجینه ای از تلمود، ترجمه میر فریدون گرکانی ،‌تهران ، بی نا، ۱۳۵۰، ۳۵۲
۷- قاموس کتاب مقدس ،‌پیشین، ۸۰۸
۸- نک گ به : ناصرالدین صاحب الزمانی، دیباچه ای بر رهبری، تهران، مؤسسه مطبوعاتی عطایی، ۱۳۴۵
۹- مسیحیت شناسی مقایسه‏ای، محمد رضا زیبایی نژاد، ص ۷۵
۱۰- نگ ک به: فاطمه جاویدپور - الهه آزادباش ، رابطه نزول حضرت عیسی با ظهور حضرت مهدی، تهران، ناشر:دبیرخانه دائمی ‌اجلاس حضرت مهدی چاپ: اول، تابستان ۱۳۸۵ - استاد علی دوانی ، موعودی که جهان در انتظار اوست، تهران ، اشر:دبیرخانه دائمی ‌اجلاس حضرت مهدی ،۱۳۸۵
۱۱-نگ ک به موعود در قرآن ، پیشین
۱۲- نگ ک به فاطمه جاوید پور - الهه آزاد باش، پیشین

منبع : پژوهه دین