بازدم دام‌ها، خطرناک‌تر‌ از سوخت‌‌های فسیلی

گزارش منتشرشده از سوی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد بسیار شگفت‌انگیز است.
براساس این گزارش، پرورش دام نسبت به سیستم حمل‌ونقل، گازهای گلخانه‌ای بیشتری تولید می‌کند که مقدار آن برابر با ۱۸درصد کل گازهای گلخانه‌ای تولیدشده است.
هنینگ استنفلد، رئیس بخش اطلاعات و امنیت فائو یا سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد و نویسنده گزارش می‌گوید: پرورش دام یکی از تهدیدات جدی محیط زیست است. براین اساس، ضروری است اقداماتی فوری برای اصلاح وضعیت موجود صورت پذیرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد با افزایش رفاه، مردم هرساله گوشت و محصولات لبنی بیشتری مصرف‌ می‌کنند تا آنجا که پیش‌بینی می‌شود مصرف محصولات گوشتی در جهان از ۲۲۹ میلیون تن در ۱۹۹۹ به ۴۶۵ میلیون تن در ۲۰۵۰ و مصرف شیر نیز از ۵۸۰ به ۱۰۴۳‌میلیون تن برسد.
بخش پرورش دام در جهان از هر بخش دیگر وابسته به کشاورزی، رشد سریع‌تری داشته است. این کار وسیله امرار معاش ۳/۱ میلیارد نفر از مردم است و ۴۰درصد از آن صرف کمک به تولید محصولات کشاورزی می‌شود.
برای بسیاری از کشاورزان در کشورهای در حال توسعه، پرورش دام منبعی از انرژی تجدیدپذیر برای حمل‌ونقل و منبع تولید کودهای طبیعی برای محصولات آنهاست. اما چنین رشد شتابناکی ارزش محیط زیست را بسیار پایین می‌آورد. براساس گزارش فائو، که با عنوان« سایه طولانی پرورش دام؛ مسائل زیست محیطی و انتخاب‌ها» تدوین شده ، هزینه‌ای که محیط زیست برای محصولات حیوانی می‌پردازد باید به نصف کاهش یابد تا از سطح خسارت رو به وخامتی که در ادامه وضع جاری به وقوع خواهد پیوست، جلوگیری کند.
وقتی مواردی چون مقدار آلاینده‌های ناشی از مصرف زمین و تغییر این مصرف هم به تخریب‌های ناشی از پرورش دام اضافه می‌شود، بخش پرورش دام ۹ درصد از co۲ حاصل از اقدامات بشری را به‌ خود اختصاص می‌دهد که این مقدار، از مضر‌ترین گازهای گلخانه‌ای نیز بسیار بیشتر است. پرورش دام ۶۵ درصد از اکسید نیتروس وابسته به فعالیت‌های انسان را که ۲۹۶‌برابر توان دی اکسید کربن گرمایش جهانی است، تولید می‌کند که بیشتر آن ناشی از کود است.
همچنین برآورد می‌شود به‌ترتیب ۳۷ درصد از متان تولیدشده ناشی از اقداماتی است که انسان در آنها دخیل است، (متان ۲۳‌برابر گرم‌تر از co۲ است). قسمت زیادی از این گاز از سیستم گوارشی چهارپایان تولید می‌شود. ۶۳‌درصد باقیمانده نیز ناشی از آمونیوم است که عمده آن از باران‌های اسیدی حاصل می‌شود.
● یک‌سوم سطح زمین در خدمت دام و دامداری
گزارش‌ها نشان می‌دهد که هم‌اکنون پرورش دام، ۳۰‌درصد از مساحت کل زمین را به‌خود اختصاص می‌دهد. بیشتر این زمین‌ها چراگاه‌های دائمی هستند؛ همچنین ۳۳‌درصد از زمین‌های قابل کشت برای تولید غذا به امور دام اختصاص دارد. از سوی دیگر، برای ایجاد چراگاه‌های جدید، جنگل‌ها را از بین می‌برند؛ ضمن آنکه اکثر چراگاه‌ها به‌خصوص در آمریکای لاتین از نابودی جنگل‌ها به‌دست آمده‌اند. در این کشورها برای مثال، تاکنون حدود ۷۰درصد از جنگل‌های آمازون به چراگاه تبدیل شده‌اند.
● زمین و آب
مشکل دیگری که وجود دارد اینکه گله‌ها باعث فرسایش خاک می‌شوند. حدود ۲۰درصد از چراگاه‌ها به ‌علت چرای بیش از حد، ارزش خود را از دست داده‌اند. این آمار در سرزمین‌های خشک که سیاست‌های نامناسب و مدیریت ناشایست پرورش دام، به افزایش بیابان کمک می‌کند، بالاتر است. تجارت دام از زیان‌بار‌ترین عواملی است که در کمبود رو به افزایش منابع آب زمین نقش اثرگذاری دارد؛ همچنان‌که در آلودگی آب و نابودی و نرسیدن اکسیژن به صخره‌های مرجانی نیز نقش دارد.
مهم‌ترین عامل آلودگی، ضایعات حیوانی، آنتی‌بیوتیک و هورمون‌ها، مواد شیمیایی دباغ‌خانه‌ها، کودها و سموم دفع آفاتی است که برای تولید محصولات غذایی به کار می‌رود. چرای بیش از حد برای چرخه آب نیز مشکل‌زا شده به‌طوری که تکمیل دوباره بخش‌های بالا و پایین منابع آب زمینی را کاهش داده است چراکه مقدار زیادی از آب‌ها برای تولید غذای حیوانات از منابع زیرزمینی برداشت می‌شود.
● دام و آلودگی دریا
برخی بررسی‌ها حاکی از آن است که پرورش دام به عنوان منبع عمده داخلی آلودگی نیتروژن و فسفر در دریای جنوب چین، موجب کاهش گوناگونی زیستی در اکوسیستم دریایی شده است.هم‌اکنون دام‌هایی که برای تولید گوشت و محصولات لبنی پرورش داده می‌شوند ۲۰ درصد از زیست‌توده‌های حیوانات زمین‌زی را تشکیل می‌دهند. وجود دام‌ها در مناطق غربی سرزمین و نیاز آنها به محصولات غذایی نیز به کاهش تنوع زیستی کمک می‌کند.
● راه‌حل‌ها
گزارش حاصل از مؤسسه چندبخشی پیشگامان دام، محیط‌زیست و توسعه، با درنظر گرفتن هزینه‌های زیست‌محیطی راه‌حل‌هایی پیشنهاد داده که عبارت‌اند از: پیشگیری از فرسایش زمین‌ها، افزایش کنترل و برداشتن موانع به‌منظور تغییر چراگاه‌های معمولی، استفاده از شیوه‌های نگهداری از خاک و چراگاه‌های جنگلی همراه با کنترل جلوگیری از ورود دام‌ها به مناطق حساس و در نظر گرفتن جریمه برای خدمات محیط‌زیستی در کشورهایی که دام‌پرورش می‌دهند برای کمک به کاهش روند فرسایش زمین.
‌«افزایش بازده محصولات حیوانی و کشاورزی»،« بهبود رژیم غذایی حیوانات به‌ منظور کاهش تخمیر روده‌ای و آلاینده‌های متان ناشی از آن» و« تنظیم طرح‌های گاز زیستی که از تخمیر فضولات حاوی مواد آلی به دست می‌آید، برای بازیافت کود» از دیگر راهکارهای موثر در این زمینه است.

‌رضا عظیمی

منبع : روزنامه همشهری